نسخه منسوخ سیاست بایدن در منطقه؛ چگونه ایران به قدرت مسلط خاورمیانه مبدل شد؟

به گزارش اکوایران، با کاهش نفوذ واشنگتن، ایران با همراهی چین و روسیه در حال تشکیل یک ائتلاف خاورمیانه است. 

یک نقطه عطف دلهره‌آور دیگر

به نوشته سیمون تیسدال، مفسر روزنامه گاردین، اولین حمله هوایی به رهبری ایالات متحده به یمن، نقطه عطف دلهره‌آور دیگری در مسیر طولانی شکست‌های سیاست‌های غرب در خاورمیانه است - که - مهمترین و پیامدبارترین آن، شکست چند دهه‌ای تلاش‌هایشان برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین است.

این واقعیت که ایالات متحده با حمایت بریتانیا در پاسخ به حملات دریای سرخ به استفاده از زور روی آورده‌اند، واقعیتی مهم را منعکس می‌کند: اهرم سیاسی واشنگتن رو به کاهش است، دیپلماسی آن ناکارآمد استو  اقتدارش مورد تمسخر قرار می‌گیرد. اکنون حوثی‌ها بدون هراس وعده دادند که حملات شان ادامه خواهد یافت.

قدرت مسلط در خاورمیانه

به عقیده تیسدال، این تشدید شدید و بی‌پایان تنش‌ها واقعیت دیگری را هم برجسته می‌کند. قدرت مسلط در خاورمیانه دیگر آمریکا، مصرِ متحد غرب، عربستان سعودی یا حتی اسرائیل نیست. این متحدِ اصلی حوثی ها، ایران است.

در میان کشتار وحشتناک در غزه -که حوثی‌ها می گویند علت شروع کارزار آن‌هاست- صحبت از برندگان و بازندگان آسان نیست. با این حال، از نظر استراتژیک، روشن است که در میانه این بحران کدام بازیگر در حال پیشروی است. در واقع روند کنونی شرایط را به گونه‌ای پیش برده که می‌توان گفت جایگاه ایران هر لحظه در حال تقویت شدن است.

نسخه منسوخ سیاست خاورمیانه‌ای بایدن

جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، با تعهد عجولانه‌اش به حمایت بی‌قیدوشرط از اسرائیل وتو کردن طرح‌های آتش‌بس سازمان ملل متحد، افکار عمومی دنیا (و بیشتر آمریکایی‌ها) را از دست داده است. سیاست او در خاورمیانه منسوخ به نظر می‌رسد. ایالات متحده که هرگز در جهان عرب محبوبیت نداشت، به عنوان یک شر ضروری تحمل می‌شد. اما به نظر می‌رسد دیگر این هم از دست رفته است. اکنون فرمان در دست ایرانِ غیر عرب است.

از 7 اکتبر زنگ بیدارباش راهبردی برای اسرائیل هم به صدا درآمده، اگرچه سیاستمداران تندروتر آن هنوز آن را درک نمی کنند. اکنون بدترین نگاه‌ها به این رژیم وجود دارد -از جمله کیفرخواست بی‌سابقه نسل‌کشی در لاهه. خالد بن بندر، سفیر عربستان در لندن، هفته گذشته به بی‌بی‌سی گفت که دولت یهود دیگر نباید به عنوان یک مورد خاص در نظر گرفته شود.

اهداف چهارگانه

همه این‌ها به کار ایران می‌آید. تهران سه هدف اصلی در سیاست خارجی دارد: بیرون راندن ایالات متحده از خاورمیانه؛ حفظ برتری منطقه‌ای؛ و تقویت اتحادهای کلیدی با چین و روسیه. نابودی اسرائیل، نیز به عنوان هدف چهارم در نظر گرفته می‌شود.

اکنون آشکار است که ایران یک ائتلاف کنترل‌شده از راه دور تشکیل داده که مایل به پیشی گرفتن از ایالات متحده است. بمباران پایگاه‌های حوثی‌ها، به جای تلاش برای آتش‌بس در جنگ داخلی طولانی مدت یمن، این واقعیت را تغییر نخواهد داد. و به احتمال زیاد به روایت مقاومت ضدغربی و ضداسرائیلی تهران در سراسر منطقه دامن می‌زند.

رفقای خوب

ایران هوشیارانه‌تر از گذشته، سال گذشته گام‌های عمل‌گرایانه‌ای برای اصلاح روابط با رقبای عرب خلیج فارس برداشت و روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی را احیا کرد. مهم‌ترین جنبه آن توافق این بود که چین میانجی آن بود.

چین و روسیه بهترین دوستان جدید ایران هستند. و این بیش از سایر عوامل است که اقبال ایران را متحول کرده و آن را به قدرتی برتر تبدیل کرده است. تهاجم اوکراین و توافق‌های همکاری «بدون محدودیت» قبلی با چین و روسیه، کاتالیزور این انتقال بود.

جنگ و پیامدهای آن این باور را در پکن و مسکو متبلور کرد که رهبری جهانی ایالات متحده، پس از دونالد ترامپ، در حال عقب‌نشینی است و نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین که واشنگتن بر آن نظارت دارد، برای براندازی و جایگزینی آماده است.

از زمانی که شی جین پینگ بیش از یک دهه پیش قدرت را در دست گرفت، چین حوزه‌های نفوذ ژئوپلیتیکی و اقتصادی را برای رقابت و در صورت امکان جایگزین مناطق ایالات متحده ایجاد کرده است. ایران محور برنامه‌های شی است. در سال 2021، دو کشور یک پیمان 25 ساله امضا کردند. ایران تحت حمایت چین به گروه بریکس و سازمان همکاری شانگهای پیوسته است.

ایران با همکاری پکن برای دور زدن تحریم ها، میلیون‌ها بشکه نفت خام با تخفیف را هر ماه به چین می فروشد که توسط نفت‌کش‌های موسوم «ناوگان ارواح» به چین منتقل می شود. پس از سال‌ها رکود و ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی داخلی، اقتصاد این کشور در حال رشد است. شی در ماه فوریه به ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران گفت که چین از مبارزه این کشور با «یک‌جانبه‌گرایی و قلدرمآبی» آمریکا حمایت می‌کند.

داروی دیپلماسی

علاوه بر همه اینها، برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران طبق گزارش‌ها به سرعت در حال پیشروی است –که بخشی از آن به تصمیم ترامپ برای خروج از برجام نسبت داده می‌شود. بایدن امیدوار بود که این توافق را احیا کند اما در میانه راه منصرف شد. روسیه و چین دیگر در این زمینه همراه نیستند. این بدترین بدترین کابوس اسرائیل است.

پس از 45 سال تلاش، ایران بالاخره به بازیگر برتر منطقه بدل شده است. تحریم، طرد و تهدید تهران جواب نداده است. ایالات متحده، بریتانیا –و اسرائیل– با یک رقیب سرسخت روبرو هستند که بخشی از یک اتحاد مثلثی جهانی است که توسط نیروهای قدرتمند منطقه حمایت می‌‌شود. اگر غرب می‌خواهد از یک درگیری گسترده‌تر اجتناب کند، به یک رویکرد دیپلماتیک تازه نیاز است.