تغییر استراتژی یا تغییر تاکتیک؛ سیگنال هسته‌ای تهران به واشنگتن

به گزارش اکوایران، اقدامات اخیر در عراق، سوریه و پاکستان نشان از تغییر استراتژی تهران ندارد، بلکه حاکی از تغییر تاکتیک است.

به نوشته فایننشال تایمز، اولین نشانه‌ از تغییر عملکردی تهران ایران پس از ماه‌ها تنش و خصومت در سراسر خاورمیانه، زمانی بود که هلیکوپتر نیروهای دریایی ارتش برای توقیف یک نفتکش در سواحل عمان در عرشه آن نیروهایش را عرشه آن تخلیه کرد. چند روز بعد، نوبت به نیروهای سپاه پاسداران رسید تا با رگبار موشک‌های «مرکز جاسوسی اسرائیل» در اربیل را هدف بگیرند. و در پی آن اهداف دیگری در سوریه و پاکستان نیز هدف گرفته شدند.

این اقدامات، به نوشته نویسنده فاdننشال‌تایمز به عنوان بخشی از پاسخ حساب شده جمهوری اسلامی به حمله بیش از 100 روزه اسرائیل به غزه تعبیر شد؛ این نمایش قدرتی برای ارسال پیامی هشدار دهنده به ایالات متحده، اسرائیل و دیگر قدرت‌های منطقه بود، اما به شکلی هدفمند و البته دور از خط مقدم جنگ غزه. به گفته سعید لیلاز، تحلیلگر ایرانی: «این سلسله حملات قطعاً مربوط به جنگ غزه است و نمایش قدرت ایران به عنوان تنها قدرت نظامی و پیشرو در مقابل اسرائیل محسوب می‌شود».

این حملات اولین مواجهه مستقیم نظامی ایران از زمان آغاز جنگ در غزه در 7 اکتبر بود و موجی از شوک را در سراسر خاورمیانه وارد کرد. در واقع، به نظر می‌‌رسد مجموعه ای از اقدامات خصمانه طی سه هفته گذشته، علیه ایران و هم‌چنین رهبران نیروهای محور مقاومت، ایران را مجبور به بالا بردن سطح واکنش‌ش کرد.

یک مقام ایرانی به فایننشال‌تایمز گفته که اقدامات اخیر ایران نشان‌دهنده تغییر استراتژی نیست، بلکه تغییری در تاکتیک‌ها برای آگاه کردن آمریکا و اسرائیل از تهدیدی است که تا زمانی ادامه جنگ در غزه می‌تواند وجود داشته باشد. به گفته این فرد: «عملیات در پاکستان و اربیل مستقیماً به اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها این پیام را می‌فرستد که با ایران کار نکنید و جنگ غزه را تمام کنید. ایران خواهان جنگ مستقیم با اسرائیل و آمریکا نیست. اما ما می‌خواهیم توسط آمریکایی‌ها دیده و احساس شویم -و نشان دهیم که چقدر می‌توانیم سرسخت باشیم». این مقام افزده این استراتژی بدون مخاطره‌ای نیست، اما ریسک آن قابل کنترل است و می‌تواند این پیام را به متحدین ایران بدهد که در شرایط سخت از آن‌ها حمایت می‌کند.

حمیدرضا ترقی، سیاستمدار اصول‌گرای ایرانی هم با تمجید از حمله 7 اکتبر حماس اذعان می‌کند که این عملیات «مانور نظامی خوبی» برای این محور فراهم کرده و «امروز بین گروه های مختلف محور مقاومت وحدت و هماهنگی بیشتری وجود دارد و آنها به یکدیگر کمک می کنند و جان خود را برای دفاع از هم‌رزمان خود در نقاط مختلف به خطر می اندازند».

 با این حال، برخی در پایتخت‌های غربی این سوال را مطرح می‌کنند که ایران چگونه از بحران کنونی منطقه عبور می‌کند. تا پیش از شروع جنگ غزه نشانه‌هایی از حرکت بر سر حل‌وفصل رویارویی غرب با ایران بر سر برنامه هسته‌ای‌اش دیده می‌شد. با این حال، به گفته علی واعظ، مسئول بخش ایران در گروه بین‌المللی بحران، در میانه تنش‌های کنونی، ممکن است اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران دوباره عود کند. 

در ماه سپتامبر، تهران واشنگتن بر سر مبادله زندانیان به توافق رسیدند که در ازای آن دولت بایدن 6 میلیارد دلار از پول نفت ایران را آزاد کرد. گفته شده ذیل این توافق، طرفین درباره اقدامات نانوشته کاهنده تنش، از جمله محدود کردن سرعت غنی‌سازی بالای اورانیوم نیر توافقاتی انجام شده است. اما به نظر می‌رسد درگیری‌های اخیر در منطقه امیدها برای پیشرفت در مفاد آن توافق را از بین برد. گزارش ماه دسامبر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا می‌کند تهران میزان تولید اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا را  افزایش داده است. واعظ می‌گوید اکنون ممکن است محاسبات هسته‌ای ایران به روش‌های بسیار مشکل‌ساز [برای غرب] تغییر کند.

مقام ایرانی مذکور به فایننشال‌تایمز گفته در پی آن که واشنگتن به تهران اطلاع داد که تا پس از انتخابات آمریکا درباره موضوع هسته‌ای مذاکره نخواهد کرد، افزایش سرعت غنی‌سازی پیامی به دولت بایدن بود. این مقام می گوید: «اگر آمریکا می خواهد صبر کند، باید عواقب آن را متحمل شود و عواقب آن افزایش غنی سازی خواهد بود».

با این حال، نتیجه‌ای که هیچ یک از طرفین نمی‌خواهد، تشدید تنش نظامی است. ایالات متحده و ایران برای جلوگیری از چنین سناریوئی به کانال‌های پشتیبان کشورهایی مانند قطر متکی هستند. 

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه در چتم هاوس، معتقد است که ایران به هدف نهایی خود پایبند خواهند ماند. به باور او: «اولویت شماره یک ایران، ایران است و ما هرگز نباید آن را فراموش کنیم. ایران نیروهای خود را بسیج نخواهد کرد مگر این‌که مستقیماً مورد حمله قرار گیرد». او با اشاره به متحدین منطقه‌ای می گوید: «این یک استراتژی دفاعی رو به جلو دارد که آن را به کار گرفته است و سعی کرده است تهدیدات خود را از مرزهای خود دور کند».