پوکر بدبینی در اقتصاد؛ دو بلای بنگاههای اقتصادی در پایان پاییز

به گزارش اکوایران؛ گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از ارزیابی شامخ کل اقتصاد ایران (شاخص مدیران خرید) نشان دهنده آن است که در آذر ۱۴۰۰، شاخص مدیران خرید که در ایران با عنوان شامخ منتشر می‌شود، برای کل اقتصاد به ۵۰,۹۷ واحد رسیده که نسبت ماه قبل ۰.۱ واحد کاهش داشته و به کمترین نرخ در ۴ ماه اخیر رسیده است. همچنین شامخ بخش صنعت نیز در این ماه ۵۶.۵۳ واحد محاسبه شده که ۰.۵۸ واحد پایین‌تر از ماه قبل است.

براساس گزارش منتشر شده عدد شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد در آذر برابر با   ۵۰,۹۷ بوده و کمتر از یک پله تا رسیدن به مرز 50 فاصله دارد. با این شرایط می توان گفت زنگ هشدار برای بنگاههای اقتصادی کشور به صدا در آمده است.

گزارش شامخ فعالان اقتصادی در آذر 1400 نشان می دهد که فعالان اقتصادی از نوسان و رشد قیمت ارز و کمبود شدید نقدینگی در حوزه تولید گلایه کرده‌اند.

نظرسنجی‌های انجام شده از فعالان اقتصادی حاکی از این است که ادامه رکود و نابسامانی قیمت‌های بازار ارز و کاهش قدرت خرید بر روی انتظارات مثبت فعالان اقتصادی اثر منفی گذاشته و شرکت‌ها به دلیل پایین آمدن قدرت خرید مشتریان، با کمبود نقدینگی و کاهش سفارشات مواجه شده‌اند. از سوی دیگر، به عقیده اکثر فعالان اقتصادی به دنبال نابسامانی شدید در ثبات قیمت ارز و سایر هزینه‌های تولید، امکان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای ماه‌های آینده وجود ندارد و نمی‌توانند هیچ افق برنامه‌ریزی برای ادامه فعالیت‌ها طی ماه‌های آینده متصور باشند.

شاخص مدیران خرید در بخش صنعت

بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در آذرماه عدد ۵۶,۵۳ به‌دست‌آمده است. به اعتقاد اکثر فعالان بخش صنعت، نرخ رشد فعالیت‌ها اندکی کمتر از ماه قبل است. در آذرماه همه زیرشاخص‌های اصلی شاخص صنعت، عدد بالای ۵۰ را به ثبت رسانده‌اند و شاخص کل صنعت در اکثر رشته فعالیت‌ها به‌جز «صنایع فرآورده‌های نفت و گاز»، «صنایع پوشاک و چرم»، بالای ۵۰ بوده و همچنین در «صنایع لاستیک و پلاستیک» و «صنایع غذایی» نیز عدد شاخص ۵۰ بوده است.

شامخ مدیران خرید، شاخص بسیار با اهمیت اقتصادی است که به صراحت نمایانگر وضعیت رونق و رکود در بخش های مختلف کسب و کار است. شاخص ارزیابی مدیران خرید در بیشتر کشور های توسعه یافته، هر ماه از طریق اطلاعات حاصل از پرسشنامه‌ای کـه بین مدیران شرکت‌های بخش های مختلف اقتصادی توزیع شده محاسبه می شود.

در جریان استخراج شاخص مدیران خرید، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ باشد، نشان دهنده این است که اقتصاد به سمت توسعه در حرکت است. اما اگر هر رقمی کمتر از ۵۰ باشد، به معنی قرار گرفتن اقتصاد در مسیر انقباض و رکود است.

شامخ کل اقتصاد

طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی نشده) برای کل اقتصاد ایران در آذر ۵۰,۹۷ به‌دست‌آمده است و رشد شاخص کل به کمترین نرخ ۴ ماه اخیر رسیده است. در این ماه به‌جز شاخص مقدار تولید محصولات و سرعت انجام و تحویل سفارش، سایر مؤلفه‌های اصلی زیر ۵۰ ثبت شده‌اند. دلیل اصلی کاهش شاخص کل در آذر ناشی از رکود در بخش‌های ساختمان، خدمات و کشاورزی بوده است.

براساس ارزیابی های صورت گرفته در میان شاخص های اصلی، شاخص «میزان فعالیت‌های کسب‌وکار» در آذرماه ۵۳,۱۳ واحد بوده که طی ۴ ماه اخیر کمترین رشد را داشته است. این شاخص در بخش ساختمان به دنبال اثرات فصلی با رکود و کاهش شدید همراه بوده است.

شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» که یکی از شاخص های مهم در رشد اقتصاد محسوب می شود در آذرماه نیز کاهش بود و به ۴۸ واحد رسید. در آذرماه بخش ساختمان به دلیل اثرات فصلی با کاهش شدید تقاضا روبرو بوده است. بخش خدمات نیز به دنبال افزایش قیمت‌ها و کمبود شدید نقدینگی با کاهش تقاضای مشتریان روبرو بوده‌اند.

اما وضعیت شاخص «سرعت انجام و تحویل سفارش» در آذرماه نسبت به ماه قبل رشد داشته و به 59.23 واحد رسید.

شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده» یکی دیگر از شاخص های است می تواند رشد تولید در بنگاههای تولیدی را به همراه داشته باشد، اما این شاخص هر چند نسبت به آبان ماه 1.87 واحد بهبود داشته است اما همچنان عدد به دست آمده برای این شاخص کمتر از 50 بوده است، عدد ثبت شده برای این شاخص در آذر  ۴۶,۴۹  بوده است. این شاخص که در بخش‌های ساختمان و خدمات و کشاورزی کاهش زیادی داشته است به عقیده فعالان اقتصادی ناشی از افزایش نرخ ارز و کمبود شدید نقدینگی است.

شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» نیز آذرماه  ۴۸,۷۴ به دست آمده که نسبت به ماه قبل کاهشی بوده است. هم‌زمان با افزایش هزینه‌های بنگاه‌ها این شاخص به‌ویژه در بخش خدمات و کشاورزی و بعد از آن ساختمان با کاهش بیشتری همراه بوده است.

در میان شاخص های فرعی نیز شاخص «میزان صادرات کالا یا خدمات» (۴۷,۷۷) همچنان در آذرماه نیز کمتر از ۵۰ است و در هر سه بخش اقتصادی با کاهش روبرو بوده است. شدت کاهش این شاخص به‌ویژه در بخش صنعت بیشتر هم بوده است.

از سوی دیگر ارزیابی های صورت گرفته نشان دهنده آن است که شاخص «قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده» در آذرماه نیز شکل افزایشی داشته است. این شاخص یکی از عوامل اثرگذار در بنگاههای اقتصادی محسوب می شود و افزایشی بودن این شاخص می توان اثرات منفی بسیاری در بنگاههای اقتصادی به وجود آورد؛ براساس ارزیابی های صورت گرفته برای این شاخص در آذرماه عدد۸۲,۰۱ به دست آمده که هرچند همچنان در حال افزایش بوده، اما از شدت افزایش آن نسبت به ماه قبل کاسته شده است. کاهش تقاضا و قدرت خرید باعث شده تا تولیدکنندگان کالا و ارائه‌دهندگان خدمات نتوانند متناسب با میزان افزایش هزینه‌های خود، قیمت محصولات و خدمات را افزایش دهند به‌طوری‌که برای شاخص «قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات ارائه شده» در آذر ماه عدد ۵۵.۳۹ به دست آمده و علی‌رغم افزایش شدید هزینه‌ها به کمترین مقدار خود طی ۲۰ ماه گذشته رسیده است. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران از شاخص قیمت مصرف‌کننده در آذر ۱۴۰۰، نرخ تورم ماهانه در آذر به ۱.۷ درصد رسیده که در مقایسه با همین آمار در ماه قبل ۰.۸ درصد کاهش داشته است.

از سوی دیگر ارزیابی های نشان می دهد که شاخص «میزان مصرف حامل‌های انرژی» در این ماه به عدد ۶۷,۸۸ رسیده که طی ۲۷ دوره از ابتدای شروع طرح (مهر ۹۸) به بیشترین مقدار خود رسیده است. هم‌زمان با افزایش مصرف به دلیل تغییر فصل، بسیاری از فعالان اقتصادی با افزایش بالای قیمت سوخت روبرو هستند.

از سوی دیگر ارزیابی های صورت گرفته نشان دهنده آن است که عدد به دست آمده برای شاخص «انتظارات برای ماه آینده» برابر با ۵۶,۰۳ بوده که طی ۹ ماه اخیر به کمترین مقدار خود رسیده است. کاهش در انتظارات مثبت فعالان اقتصادی نسبت به ادامه فعالیت‌ها در ماه آینده به‌ویژه در بخش خدمات و کشاورزی مشهود است.