تهاجم دیپلماتیک تهران پیش از بازگشت ترامپ؛ پزشکیان از فرصت بزرگ سازمان ملل با دست پر بر می‌گردد؟

به گزارش اکوایران، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران با وعده احیای اقتصاد کشورش، از طریق متقاعد کردن غرب برای لغو تحریم‌ها، انتخاب شد. اما او سئوال این است که آیا او از اولین آزمون بزرگ دیپلماتیک خود - مجمع عمومی سازمان ملل متحد - دست خالی بر می‌گردد.

آنگونه که لارنس نورمن در وال‌استریت ژورنال نوشته، دیپلمات‌های غربی می‌گویند تا زمانی که انتخابات آمریکا پایان نیابد، تقریباً هیچ چشم‌اندازی برای مذاکره جدی بر سر تحریم‌ها وجود ندارد. بعید است که او با بایدن یا بسیاری از رهبران مهم اروپایی دیدار کند. و مقامات غربی می‌گویند که شواهد کمی دیده‌اند مبنی بر اینکه ظهور پزشکیان – یک فرد میانه‌رو در نظام ایران – از زمان روی کار آمدن در ژوئیه، به تغییری بزرگ در سیاست‌های ایران منجر شده باشد.

درحالی که یک موفقیت دیپلماتیک بعید است، سفر او تا حد زیادی از دریچه اولین سخنرانی او در مجمع عمومی در روز سه‌شنبه، ساعاتی پس از سخنرانی بایدن دیده خواهد شد. او این فرصت را دارد که لحن جدیدی برای سیاست خارجی ایران ایجاد کند، پیامی که تهران امیدوار است پس از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر، برای آن در پایتخت‌های غربی سودی به همراه داشته باشد.

فرصت بزرگ روابط عمومی

نیکول گراجوسکی، عضو اندیشکده کارنگی برای صلح بین‌المللی گفت: «من فکر می‌کنم بدیهی است که سفر پزشکیان به نیویورک یک فرصت بزرگ روابط عمومی برای ایران خواهد بود. اما من فکر نمی‌کنم که در آن واقعاً چیز قابل لمسی تحقق یابد.»

عمده تیم باتجربه سیاست خارجی پزشکیان در تدوین توافق هسته‌ای 2015 شرکت داشتند، توافقی که اکثر تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را در ازای محدودیت‌های شدید اما موقت بر برنامه هسته‌ای این کشور لغو کرد. آن‌ها به دنبال این هستند که دولت جدید را به عنوان دولتی ترسیم کنند که پایتخت‌های غربی می‌توانند با آن تعامل کنند و بررسی کنند که در نهایت چه فرصت‌های دیپلماتیکی ممکن است پس از انتخابات ایالات متحده روی میز قرار گیرد.

پزشکیان در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود در هفته گذشته بر مضامینی که احتمالاً در روز سه شنبه تکرار خواهد کرد تأکید کرد: ایران آماده همکاری با شرکای بین المللی برای دستیابی به توافقات در مورد برنامه هسته‌ای خود است و روی گشوده‌ای برای تعامل با واشنگتن دارد، اما نباید برای باز تنظیم سیاست‌های منطقه‌ای یا امنیتی خود، مورد ارعاب قرار بگیرد. او گفت: «ما دوست نداریم با دیگران اختلاف داشته باشیم، اما همچنین دوست نداریم کسی ما را مجبور کند و تحت فشار قرار دهد.»

عدنان طباطبایی، مدیر اجرایی اندیشکده کارپو در آلمان، گفت که به نظر می‌رسد پزشکیان برای پیگیری اهداف دیپلماتیک خود، از سوی رهبر ایران آزادی عمل دارد. رئیس جمهور جدید از زمان روی کار آمدن، به دنبال اجماع داخلی بوده و با نیروهای سیاسی محافظه کار همکاری کرده است.

طباطبایی تصریح کرد: «واضح است که رهبری نیز موافق است که سطح تنش با غرب و به ویژه آمریکا، کار را برای پیشرفت در داخل به ویژه در عرصه اقتصادی بسیار دشوار می‌کند.»

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، گفت که تیم ایرانی به دنبال استفاده از فرصت نیویورک برای دریافت تصویری از گزینه‌های دیپلماتیک روی میز در صورت حفظ کنترل دموکرات‌ها بر کاخ سفید خواهد بود.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جدید ایران، یکی از چهره‌های شناخته شده در پایتخت‌های غربی است که نقش کلیدی در مذاکره بر سر توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ داشت. عراقچی اخیرا اذعان کرد که توافقنامه 2015 نمی تواند به شکل اولیه خود احیا شود، موضعی که توسط مقامات کنونی آمریکا و اروپا تکرار شده است.

پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال 2018، ایران پیشرفت‌های زیادی در برنامه هسته‌ای خود داشت. به ادعای آژانس اتمی سازمان ملل، ایران ماده غنی شده لازم برای تقریباً چهار سلاح را تولید کرده است.

مقام‌های آمریکایی گفته‌اند که می‌خواهند موضوع برنامه هسته‌ای ایران را از طریق دیپلماسی حل کنند و طی ۱۸ ماه گذشته، مذاکرات غیرمستقیم پراکنده‌ای در مورد مسائل منطقه‌ای و هسته‌ای بین دو طرف انجام شده است که معمولاً با میانجیگری عمان بوده است.

گزینه‌های محدود آمریکا

مایکل سینگ، مدیر ارشد سابق امور خاورمیانه در شورای امنیت ملی ایالات متحده، گفت که با توجه به اینکه واشنگتن به دنبال اجتناب از درگیری با تهران است، «تهاجم دیپلماتیک» پزشکیان ممکن است با مخاطبان پذیرا مواجه شود.

او گفت: «با پیشرفت برنامه هسته‌ای تهران و گسترش فعالیت‌های آن در منطقه و فراتر از آن، گزینه‌های آن‌ها برای مقابله با ایران به میزان قابل توجهی محدود شده است.»

از بسیاری جهات، ایران از آشفتگی‌های منطقه‌ای که تقریباً یک سال پیش، پس از حمله حماس به اسرائیل آغاز شد، سود برده است. تهران خود را به عنوان یک قهرمان آرمان فلسطین معرفی کرده است و از گروه‌های محور مقاومت خود برای نشان دادن توان منطقه‌ای خود استفاده کرده است- حمله به اسرائیل، نیروهای آمریکایی و حمل و نقل دریایی در دریای سرخ. این کشور همکاری خود را با روسیه و چین عمیق‌تر کرده و تنش‌ها را با برخی همسایگان کاهش داده است، از جمله برقراری مجدد روابط رسمی با عربستان سعودی در بهار 2023.

موقعیت دیپلماتیک آن به کاهش تاثیر تحریم‌های غرب کمک کرده است. اما آن‌ها هنوز هم وزن زیادی دارند. تورم سالانه بالای 30 درصد باقی مانده، اقتصاد ضعیف باقی مانده و تحریم‌های ایالات متحده به این معناست که ایران همچنان برای به دست آوردن ارز حاصل از فروش نفت خود با چالش مواجه است.

برخی از مقامات آمریکایی، توافق منطقه‌ای و هسته‌ای با ایران را در صورت انتخاب کامالا هریس، یک هدف محتمل می‌دانند. آن‌ها امیدوارند که تهدید استفاده اروپایی‌ها از مکانیزم ماشه، که تمامی تحریم‌های تعلیق شده تحت توافق هسته‌ای را بازمی‌گرداند، تهران را به میز مذاکره سوق دهد. این گزینه فقط تا اکتبر 2025 قابل استفاده است.

واعظ گفت که ایران احتمالاً پذیرای یک سری توافق‌های محدود یا موقت است که می‌تواند مزایای اقتصادی خاصی را در ازای گام‌های خاصی برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران یا احتمالاً تعیین خطوط قرمز برای اقدامات منطقه‌ای ایران به همراه داشته باشد.

با این حال، در صورت بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، رئیس جمهور ایران ممکن است با وضعیت بسیار متفاوتی روبرو شود. در حالی که برخی از مقامات ایرانی فکر می‌کنند که ترامپ ممکن است برای یک توافق بزرگ جدید با تهران وسوسه شود، رئیس جمهور سابق نشانه اندکی ارائه کرده است که به دنبال بازگرداندن سیاست تحریم‌های فشار حداکثری خود نخواهد بود.

پیام‌آور یا تصمیم‌گیرنده

با وجود آن ابهامات، تهران استراتژی‌هایی را که در سال‌های اخیر دنبال می‌کرده، ادامه داده است.

مقامات آمریکایی و اروپایی در اوایل این ماه ادعا کردند که ایران برای اولین بار به روسیه موشک‌های بالستیک ارسال کرده است، علیرغم هشدارهای مکرر پایتخت‌های غربی برای اجتناب از این کار. هر چند تهران این موضوع را رد کرده است.

تهران به حمایت از متحدان خود برای هدف قرار دادن اسرائیل و نیروهای آمریکایی در منطقه ادامه می‌دهد و آژانس اتمی سازمان ملل در اواخر اوت گزارش داد که ایران ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده خود را به سطوح بی‌سابقه رسانده است.

به گفته یک دیپلمات، چارلز میشل، رئیس شورای اروپا، روز دوشنبه با رئیس جمهور ایران در نیویورک دیدار کرد و به او گفت که روابط بین اتحادیه اروپا و ایران در «پایین‌ترین نقطه خود تا کنون» است.

به گفته وال‌استریت ژورنال، تصمیم ایران برای ارسال ادعایی موشک‌های بالستیک به روسیه نشان می‌دهد که سیستم تنها بر جاه‌طلبی‌های دیپلماتیک پزشکیان تکیه نمی‌کند و در صورت اختلاف، اهداف خود را بر اهداف رئیس‌جمهور ترجیح خواهد داد. آمریکا و کشورهای اروپایی به دلیل این انتقال تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرده‌اند.

پزشکیان هفته گذشته سعی کرد از انتقال موشک‌ها فاصله بگیرد و گفت که این انتقال موشکی تحت نظارت او انجام نشده، اگرچه مقامات ایالات متحده این جدول زمانی را مورد مناقشه قرار داده‌اند. سوزان مالونی، مدیر برنامه سیاست خارجی در مؤسسه بروکینگز، گفت که این امر تاکید می‌کند که اهداف از کجا تعیین می‌شوند و نتیجه دیپلماسی با ایران را در نهایت تعیین می‌کند. او گفت: «من فکر می‌کنم پزشکیان عملاً به هیچ یک از این تصمیم‌ها مرتبط نیست. او ممکن است یک پیام‌آور باشد، اما تصمیم‌گیرنده نیست.»