به گزارش اکوایران، یک سال پیش، بر اساس گزارش رسمی پکن، شی جین‌پینگ، رهبر چین، به رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، گفت که «چین همیشه طرف صلح است.» اما چین به هیچ وجه نزدیک جلسۀ سران بین المللی تحت حمایت سوئیس نبود که به دنبال راه حل صلح‌آمیزی برای جنگ روسیه علیه اوکراین نبود. غیاب مشکوک چین زمانی خیره کننده‌تر شد که پکن نقش میانجی میان دو طرف به خود گرفته بود.

به نوشته مایکل شومن، در شورای آتلانتیک، بهانۀ شی این بود که تمامی طرفین در این نشست به شکل مناسبی نمایندگی نمی‌شدند -به عبارت دیگر، طرف روسی دعوت نشده بود. رابطه‌اش با رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، چنان نزدیک شده که هیچ کسی رهبر چین را به‌عنوان میانجی صلح جدی نمی‌گیرد. هر گونه امیدی که شی ممکن است از نفوذش بر پوتین برای کمک به پایان جنگ استفاده کند، مدت‌ها پیش محو شده است. در عوض، موضع پایتخت‌های غربی به این سمت می‌چرخد که چین در واقع در این ماجرا نقشی بازی می‌کند -تسهیل‌کنندۀ جنگ روسیه. در این ماجرا، ایالات متحده و متحدانش با واقعیتی ناراحت کننده مواجه‌اند: جنگی طولانی در اروپا، به سود منافع شی است.

شی، در عمل، از نظام امنیت جهانی تحت رهبری ایالات متحده‌ای سود می‌برد که امیدوار است آن را نابود کند و با نظم جهانی چین‌محوری جایگزین کند. او می‌تواند وظیفۀ دشوار حل بحران اوکراین را به واشنگتن بسپارد و از آن به سود چین استفاده کند. حالا، این رویکرد به همان اندازه‌ای که کارآمد به نظر می‌آید، منفی‌بافانه هم هست.

اگر پوتین برندۀ جنگش شود، شی همکاری دارد که علیه غربِ منفور برنده شده است و قدرت جهانی رژیم‌های اقتدارگرا را تبلیغ می‌کند. حتی اگر پوتین نتواند چنین پیروزی صریحی را به دست بیاورد، شی به روسیه کمک کرده است منابع نظامی و اقتصادی ایالات متحده و متحدانش را تخلیه کند و در همین حال پوتین تضعیف شده را که کشوری غنی از منابع دارد به مدار چین نزدیک‌تر می‌کند.

شی و حکومتش منکر خدماتشان به این جنگ بی‌رحمانۀ 28 ماهه می‌شوند. به‌صورت رسمی، پکن هنوز از نیاز به گفت‌وگوهای صلح دفاع می‌کند. اما فعالیت‌های شی حرف بسیار متفاوتی دارند. رهبران جی7، در نشست سرانشان در ماه جاری، گفتند حمایت چین از روسیه به مسکو «امکان می‌دهد» به جنگ ادامه دهد و از چین خواستند ارسال تجهیزاتی را که ممکن است از سلاح‌های روسیه سردربیاورند، متوقف کند.

در اوایل ماه جاری، زلنسکی طی دیدارش از سنگاپور، گفت «حمایت چین از روسیه جنگ را طولانی‌تر خواهد کرد و این مسئله به زیان تمام جهان است.»

سیاستگذاران هنوز باور دارند که چین مستقیماً و از طریق ارسال سلاح به نیروهای مسلح روسیه، از جنگ پوتین حمایت نکرده است. زلنسکی اخیراً افشا کرده که شی به او وعده داده بود که به پوتین سلاح نخواهد فروخت. اما چین نمی‌تواند از مسئولیت کمک غیرمستقیم به پوتین، با تقویت اقتصاد تحریم زدۀ روسیه، شانه خالی کند.

مجموع تجارت بین این دو کشور در سال 2023 به رکورد 240 میلیارد دلار رسید که به معنی افزایش 26 درصدی در قیاس با سال پیش بود. صادرات چین به روسیه از سال 2021، پیش از آغاز جنگ اوکراین، تا کنون 64 درصد افزایش داشته است. بخش زیادی از تجارتشان با ارز چین، یوان، انجام می‌شود نه دلار ایالات متحده -ارز اصلی ذخیرۀ جهان که همچنان برای اکثر تراکنش‌های بین المللی از آن استفاده می‌شود. بخش مالی چین یک بخش روبل روسی به وجود آورده است -سیستم یوان چین برای دور زدن تحریم‌های بین المللی شبکۀ سوییفت که بعضی از بانک‌های روسیه به واسطۀ تحریم‌های غرب نمی‌توانند از آن استفاده کنند.

برای روسیه، این تجارت جانی تازه بوده است. 38 درصد از واردات روسیه را کالاهای چینی تشکیل می‌دهند، در حالی که چین فقط 31 درصد از صادرات روسیه را می‌خرد. از زمانی که اتحادیۀ اروپا در سال 2022 نفت خام روسیه را تحریم کرد، چین نزدیک به نیمی از صادرات نفت خام این کشور را خریده است. در گزارش ماه مارس شورای آتلانتیک، یک اندیشکدۀ مستقر در واشنگتن دی‌سی، کیمبرلی داناوان و مایا نیکولادزه از ابتکار عمل اقتصادی این اندیشکده، ادعا کردند که چین از طریق خرید نفت از روسیه (و همینطور ایران) تحریم شده، در بازار نفت «محور فرار»ی درست کرده است. آنان نوشتند: «خریدهای نفتی چین، اقتصادهای ایران و روسیه را تقویت و تحریم‌های غرب را تضعیف می‌کند.»

اهمیت حمایت اقتصادی چین چنان زیاد است که نمی‌توان درباره‌اش مبالغه کرد. ماه گذشته، الکسندرا پروکوپنکو از مرکز روسیه اوراسیای کارنگی نوشت: «تصمیم پکن برای همکاری با مسکو، کرملین را از فجایع اقتصادی و سیاسی نجات داده است.»

تا به حال، شی بدون هزینۀ خاصی، برای خودش یا چین، قسر در رفته است. این مصونیت ممکن است در حال تغییر باشد. کشورهای جی7 تهدید کرده‌اند تحریم‌های جدیدی را وضع کنند که نهادهای مالی چین و دیگر کسب‌وکارهایی را هدف خواهند گرفت که به روسیه کمک کنند تجهیزات جنگی به دست بیاورند. ماه گذشته هم دولت بایدن تحریم‌هایی را بر شرکت‌های چینی وضع کرد که باور دارد به روسیه کمک می‌کنند ذخایر نظامی‌اش را بازسازی کند.

شاید چنین تحریم‌هایی کافی نباشند تا شی را راضی به تغییر موضع کنند. احتمال خوبی وجود دارد که تحریم چین تأثیر متضادی داشته باشد و شی را قانع کند که همکاری با پوتین و غلبه بر قدرت جهانی آمریکا، مسیر درستی برای چین است. از دید او، چین با افزایش روابط با روسیه چیزهای بسیاری را به دست خواهد آورد. چین، دور از دسترس واشنگتن، نفتی را که شدیداً به آن احتیاج دارد و همینطور دیگر منابع طبیعی را به دست می‌آورد (بر خلاف منابع خاور میانه که ممکن است در برابر تحریم‌ها یا فعالیت‌های نظامی واشنگتن آسیب‌پذیر باشند). سال گذشته، روسیه بزرگ‌ترین تأمین کنندۀ نفت چین بود و نزدیک به یک پنجم از کل واردات چین از آنجا بود.

برای شی، عقب‌نشینی یا کم کردن حمایت از روسیه ممکن است خطرناک‌تر از نزدیک‌تر شدن به آن باشد. چین منفعت زیادی در ثبات اقتصادی و سیاسی روسیه دارد. هر چیزی ممکن است وضعیت کنونی را به هم بریزد -چنین عقب‌نشینی یا شکست بالقوه‌ای در اوکراین، چه برسد به فرو افتادن به بحران اقتصادی یا آشوب سیاسی در روسیه (چیزی که وقتی سال گذشته گروه واگنر به سوی مسکو راه افتاد، برای مدت کوتاهی ممکن به نظر می‌رسید)- می‌تواند تهدید امنیتی بزرگی را روی مرز شمالی بلند چین به وجود بیاورد.

هر چه روسیه بیشتر به تجارت با چین متکی شود، شی اهرم فشار بزرگ‌تری بر روی پوتین خواهد داشت و بیشتر می‌تواند بر مسکو فشار بیاورد تا حامی بلندپروازی‌ها و منافع جهانی پکن باشد. ظاهراً شی برنامه دارد هر چقدر که می‌تواند از پوتین، که گزینه‌های دیگر اندکی دارد، استفاده کند. یک قرارداد خط لولۀ بزرگ بین این دو کشور به نام قدرت سیبری 2 به این دلیل متوقف شده است که مسکو علاقه‌ای به فروش گاز با تخفیف بسیار بالای مد نظر پکن را ندارد اما شی می‌تواند صبور باشد.

بیش از همه، حمایت شی از روسیه بخشی از یک راهبرد ژئوپلیتیک بزرگ‌تر و بلندمدت‌تر برای بازسازی نظم جهانی فعلی است که در آن ایالات متحده و متحدانش دست بالا را دارند. شی پوتین را همکاری مهم در کارزارش برای ساخت یک بلوک جایگزین از کشورهای در حال توسعه می‌داند که چین می‌تواند رهبری آنها را علیه قدرت‌های غربی رهبری کند. برای شی، آن هدف شاید بزرگ‌تر و مهم‌تر از آن باشد که بخواهد برای حل جنگی دوردست در اروپا از آن بگذرد. هر چه که باشد، مشوق‌های شی او را مسیر دیگری می‌برند -و او از حفظ اقتصاد روسیه و ادامه‌دار شدن جنگ پوتین سود می‌برد. به این شکل، شی می‌تواند برای ایالات متحده و همکاران اروپایی‌اش مشکل‌آفرینی کند و پوتین را به خودش نزدیک‌تر کند، جوری که حداقل خطر را برای چین داشته باشد.

این همان رویکردی است که شی دربارۀ بحران غزه دارد. پکن از حمایتش از آرمان فلسطین می‌گوید تا طرفدارانی در جهان عرب به دست بیاورد و این درگیری را تقصیر سیاست ایالات متحده می‌داند اما برای مذاکرۀ راه حل، به واشنگتن متکی است. به همین ترتیب، در دریای سرخ و پس از اینکه حوثی‌های یمنی با حمله به مسیرهای دریانوردی حیاتی به تجارت جهانی حمله کردند، شی حاضر به همکاری با ایالات متحده و همکارانش برای برگرداندن نظم نشده است. در تمام این وقایع، شی مایل است بی‌ثباتی را تحمل، و حتی به‌صورت ضمنی تحریک، کند تا برای ایالات متحده مشکلاتی به وجود بیاید و در عین حال با استفاده از آن وضعیت چین را قدرت جهانی مسئول‌تری تصویر کند که می‌تواند راه حل‌های بهتری را پیش روی مشکلات جهان بگذارد.

سیاست‌های شی در بهترین حالت رئال‌پلیتیک هستند. قابل توجه‌ترین نتیجه را ممکن است از وضعیت اوکراین بگیرد. قرار نیست جنگ‌ها برنده‌ای داشته باشند اما افراد تشنۀ قدرت و بی‌اخلاق می‌توانند از دردهای دیگران به سود خود استفاده کنند. پکن می‌تواند برندۀ بزرگ دردِ کی‌یف باشد.