بسیج منطقه برای جلوگیری از جنگ فراگیر؛ میانجی قطری چه پیامی به تهران داد؟

به گزارش اکوایران، دولت بایدن مدعی تلاش برای جلوگیری از انفجار خشونت در سراسر خاورمیانه است، لحظه‌ای پر خطر که توافق آتش‌بس مورد انتظار در نوار غزه را تهدید می‌کند و بر محدودیت‌های نفوذ آمریکا بر اسرائیل، نزدیک‌ترین متحدش در منطقه تاکید می‌کند.

آرایش دفاعی

به گزارش واشنگتن‌پست، جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده  و معاونش کامالا  هریس، نامزد دموکرات‌ها برای انتخابات ۲۰۲۴، روز دوشنبه با مشاوران ارشد خود در اتاق وضعیت کاخ سفید جمع شدند تا درباره حمله احتمالی ایران به اسرائیل و حمله یک گروه مقاومت عراقی که منجر به مجروح شدن نیروهای آمریکایی شد، گفتگو کنند. حمله‌ای که واشنگتن متعهد شد «به شیوه و مکان انتخابی ما» به آن پاسخ دهد.

ایالات متحده برای کمک به دفاع در برابر حمله تلافی‌جویانه احتمالی علیه اسرائیل، تلاش کرده  تا دارایی‌های نظامی بیشتری از جمله یک اسکادران از جت‌های F-22 و ناوشکن‌های دریایی را به اسرائیل نزدیک‌تر کند.

تردید در موفقیت دیپلماسی شاتل

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در حال رهبری یک ماموریت دیپلماتیک برای اعمال فشار غیرمستقیم بر ایران است و از مقامات ارشد در قاهره، بغداد و دیگر پایتخت‌های عربی می‌خواهد تا از هرگونه واکنشی از سوی تهران و احتمالاً متحدان آن جلوگیری کنند. بلینکن به طور خصوصی دیپلمات‌های جهانی هشدار داده است که این اقدام تلافی‌جویانه ممکن است در اوایل روز سه‌شنبه انجام شود.

بلینکن روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت: «هیچکس نباید این درگیری را تشدید کند. ما درگیر دیپلماسی شدید با متحدان و شرکا بوده‌ایم و این پیام را مستقیماً به ایران و به اسرائیل رساندیم.»

اما مشخص نیست که متحدان عرب آمریکا تا چه اندازه می‌توانند برای مهار حمله متقابل مورد انتظار انجام دهند و در حرکت رو به جلو، آیا واشنگتن می‌تواند دولت نخست وزیر بنیامین نتانیاهو را از دامن زدن بیشتر به تنش منصرف کند یا خیر.

تنش در منطقه روز سه‌شنبه با لغو پروازهای خطوط هوایی به تل‌آویو و بیروت و توصیه دولت‌های غربی به شهروندان خود برای ترک سریع لبنان، همچنان ادامه داشت. همانند ایران، گروه لبنانی حزب‌الله نیز وعده داده که ترور اخیر فرمانده بلندپایه‌اش را تلافی کند.نصرالله در سخنرانی روز سه‌شنبه خود هشدار داد: «ما ممکن است به یکباره پاسخ دهیم، یا شاید هر یک از ما در محور در زمان خود، به روش خود، با اهداف خود پاسخ دهیم.»

تردید در قابلیت دفاعی اسرائیل

اسراییل روز سه‌‌‌شنبه در حالت آماده باش بود و رهبران آن برای یک ضربه احتمالی اعلام آمادگی کردند. یوآو گالانت، وزیر دفاع این کشور در رسانه‌های اجتماعی هشدار داد که ارتش این کشور «مصمم، سازگار و قدرتمند است و آماده برای حمله و دفاع است.»

حمله هوایی مستقیم ایران تنها دومین حمله از این دست در تاریخ اسرائیل است، اما دومین حمله در چهار ماه گذشته است.در جریان رگبار موشکی و پهپادی تهران در ماه آوریل که پس از حمله مرگبار اسرائیل به یکی از رهبران نظامی ایران در دمشق، انجام شد، اسرائیل توانست با کمک یک اتحاد نظامی به رهبری ایالات متحده، بیشتر موشک‌های ورودی را دفع کند.

اما یک حمله هماهنگ از سوی ایران و حزب‌الله، که هر کدام دارای زرادخانه موشکی عظیمی هستند، می‌تواند شبکه دفاع هوایی اسرائیل را تهدید کند. و مشخص نیست که آیا کشورهای عربی همان سطح حمایتی را که در آوریل از ائتلاف به رهبری ایالات متحده انجام دادند، نشان خواهند داد.

نمایش اتحاد، اصطکاک در خفا

به نشانه تداوم سرمایه‌گذاری واشنگتن در امنیت اسرائیل، گالانت روز سه‌شنبه بار دیگر با لوید آستین، وزیر دفاع، گفت‌وگو کرد که پنجمین تماس آنها از زمان حمله موشکی در 28 ژوئیه بود زمانی که گروهی از کودکان در بلندی‌های جولان اشغالی کشته شدند.

ژنرال مایکل کوریلا، رئیس فرماندهی مرکزی ایالات متحده، روز دوشنبه برای گفتگو با رهبران نظامی در اسرائیل بود، دیداری که گالانت از آن به عنوان «ترجمه مستقیم حمایت ایالات متحده از اسرائیل در عمل» یاد کرد.

اما در پشت صحنه، اصطکاک فزاینده‌ای بین ایالات متحده و اسرائیل وجود دارد. به گفته سه نفر از افراد آشنا، واکنش مقامات کاخ سفید به ترور هنیه در 31 ژوئیه توام با تعجب و خشم بود. که آنها آن را شکستی در تلاش چند ماهه برای تضمین آتش‌بس در غزه می‌دانستند.

در حالی که اسرائیل از اظهار نظر در مورد ترور هنیه خودداری کرده، بلافاصله پس از آن به مقامات آمریکایی اطلاع داد که مسئول آن بوده است.

روز سه‌شنبه، حماس اعلام کرد که یحیی سنوار - رهبر حماس در غزه و طراح حمله 7 اکتبر - جایگزین هنیه به عنوان رئیس دفتر سیاسی این گروه خواهد شد.

تحلیلگران خاطرنشان کرده‌اند که برخلاف سنوار، که گمان می‌رود در یک شبکه تونلی در زیر غزه پنهان شده است، هنیه در قطر زندگی می‌کرد و به خارج از کشور سفر می‌کرد و این سوال را عمیق‌تر کرد که چرا نتانیاهو این لحظه حساس را برای حمله انتخاب ‌کرد. دنیس راس، فرستاده سابق آمریکا در اسرائیل گفت «اگر هدف شما بستن توافق بود، چرا اکنون هنیه را ترور کردید و به گونه‌ای انجام دادید که ایرانی‌ها را مجبور به پاسخگویی کند؟»

عامل اصلی گسترش تنش منطقه‌ای

به گفته چندین مقام ارشد دولت، در طول این درگیری، بسیاری از مقامات آمریکایی به جای ایران، نتانیاهو را به عنوان عامل اصلی گسترش تنش منطقه‌ای می‌بینند. اسرائیل بارها بدون اطلاع آمریکا به فرماندهان حزب‌‌الله و ایران حمله کرده است که باعث خشم مقامات بایدن و شخص رئیس جمهور شده است.

نتانیاهو که به طور فزاینده‌ای با مقامات ارشد امنیتی خود بر سر اصرارش بر اینکه اسرائیل باید به جای پذیرش آتش‌بس و توافق برای آزادی اسرا، بر علیه حماس فشار نظامی وارد کند، به نظر می‌رسد شرایط خود را برای توافق احتمالی پس از اینکه بایدن علناً آن اعلام کرد تغییر داده است. طرحی که به گفته او دارای امضای اسرائیل است.

فرانک لوونشتاین که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما به عنوان فرستاده ویژه برای مذاکرات اسرائیل و فلسطین خدمت می‌کرد، گفت که نتانیاهو «ایالات متحده را در موقعیت غیرممکن قرار داده است.»لوونشتاین گفت: «او واکنشی را تحریک می‌کند که می‌تواند ما را به جنگ بکشاند، اما هیچ‌کس آشکارا آن را زیر سوال نمی‌برد زیرا مسلماً ما در کنار اسرائیل در برابر جمهوری اسلامی ایران خواهیم ایستاد.»

یک مقام اسرائیلی تایید کرد که تماس هفته گذشته بایدن و نتانیاهو پس از مرگ هنیه، «متشنج» بوده است. به گفته چندین نفر از افراد آشنا به بحث‌های داخلی، با این حال، هیچ نشانه‌ای مبنی بر تمایل بایدن به اعمال فشار قابل توجه بر اسرائیل برای تلاش برای مهار اقدامات خود، مانند شرطی کردن یا محدود کردن کمک‌های نظامی، وجود ندارد.

کمپین دیپلماتیک منطقه‌ای

ماموریت دیپلماتیک به رهبری بلینکن در روزهای اخیر شامل شرکای آمریکایی می‌شود که تعاملات معمولی در سطح بالا با تهران دارند، مانند عراق، و - به نشانه نگرانی مشترک استثنایی - آنهایی که چنین روابطی ندارند.

ایمن الصفدی، وزیر امور خارجه اردن، آخر هفته جاری به تهران سفر کرد تا ایران را به آرامش منطقه‌ای دعوت کند. این اولین سفر از این نوع در بیش از 20 سال گذشته است.

بدر عبدالطی، وزیر امور خارجه مصر روز شنبه در تماسی نادر با همتای ایرانی خود خواستار خویشتنداری شد. به گفته یک مقام سابق مصری که با اوضاع آشنا بود، این پس از آن صورت گرفت که دولت بایدن از دولت عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور این کشور خواست تا با ایران ارتباط برقرار کند.

در همین حال، یک مقام عراقی گفت که بلینکن روز یکشنبه در تماسی با نخست‌وزیر محمد شیاع السودانی، از عراق خواسته است «هرچه ممکن است» انجام دهد و از روابط خود با جمهوری اسلامی ایران برای اطلاع رسانی اهمیت کاهش تنش استفاده کند.

به گفته یک مقام آگاه، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر روز دوشنبه در تماسی با بلینکن گفت که او به ایرانی‌ها گفته است که اگر تصمیم به تشدید درگیری کنند، آنها «بزرگترین بازنده» خواهند بود.

مقام‌های ایرانی به شرکای عرب اطلاع داده‌اند که جمهوری اسلامی ایران در انتقام‌جویی علیه اسرائیل «بسیار پاسخگو و بسیار حساب شده» خواهد بود.

ایران همچنین خواستار برگزاری نشست روز چهارشنبه کشورهای مسلمان برای حمایت از حق پاسخگویی خود شده است.

دولت بایدن مدت‌هاست بر این باور است که تهران که در حال گذار سیاسی است و با اقتصاد بیمار دست و پنجه نرم می‌کند، می‌خواهد از یک درگیری تمام عیار اجتناب کند. با این وجود، مقامات عرب همچنان در حالت آماده‌باش هستند.

این مقام سابق مصری گفت: «من فکر نمی‌کنم که کشورهای عربی بتوانند کاری انجام دهند. ایران آنچه را که در سر دارد در نظر دارد و آن را اجرا خواهد کرد.»