به گزارش اکوایران، در حالی که خاورمیانه برای بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا به کاخ سفید آماده می‌شود، عربستان سعودی به دنبال دستیابی به توافقی با واشنگتن است که منعکس کننده جایگاه رو به رشد ژئوپلیتیکی آن و تغییرات گسترده‌ای است که طی چهار سال گذشته در این منطقه ناآرام رخ داده است. اما این توافق در دوره ترامپ چه تفاوتی با دوره بایدن خواهد داشت؟ نیوزویک تغییر معادلات منطقه به سود تشکیل کشور فلسطین را شرح داده است. اکوایران این یادداشت را ترجمه کرده است که بخش اول آن پیش‌تر منتشر شد. در ادامه بخش دوم و پایانی این یادداشت را می‌خوانید.

نفوذ منحصر به فرد عربستان

چین که اکنون رقیب پیشرو آمریکا است، از نظر دیپلماسی و چندین معیار کلیدی دیگر از واشنگتن پیشی گرفته است. عربستان سعودی که مدت‌ها به شدت با ایالات متحده نزدیک بود، اکنون موقعیتی دارد که بتواند اهرم‌های خود را اعمال کند.

پادشاهی به دلیل پاسداری از دو مکان مقدس اسلام، مکه و مدینه، نفوذ منحصر به فردی در جهان عرب و اسلام دارد. این کشور همچنین جایگاه پیشرو در اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیج فارس و سازمان همکاری اسلامی دارد، یکی از اقتصادهای در حال رشد گروه 20 است و در آستانه پیوستن به بریکس است، ائتلاف اقتصادی که قدرت‌های بزرگ چین و روسیه آن را رهبری می‌کنند.

الشدادی گفت: «تنوع روابط بدون به خطر انداختن منافع طرف‌های دیگر، پادشاهی را به شریکی قابل اعتماد تبدیل کرده است که قادر به غلبه بر چالش‌های بین‌المللی است. آزمون واقعی اکنون توانایی دولت جدید ایالات متحده برای اتخاذ سیاست‌هایی است که همگام با این واقعیت در حال تغییر است و منافع مشارکت راهبردی با عربستان سعودی را به گونه‌ای تضمین می‌کند که در خدمت ثبات منطقه‌ای و جهانی باشد».

ایران، به نوبه خود، از آن زمان عضویت بریکس را پذیرفته و به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای در آمده است، یکی دیگر از بلوک‌های چین و روسیه که عربستان سعودی در سال 2023 شریک گفتگوی آن شد.

با این حال، اختلاف اساسی بین جمهوری اسلامی شیعه انقلابی ایران و پادشاهی مسلمان سنی ملی‌گرا عربستان سعودی عمیق است و آن‌ها به رقابت منطقه‌ای خود برای نفوذ ادامه می‌دهند. ریاض همچنین نگران برنامه هسته‌ای پر شتاب ایران است.

محدودیت‌های غنی‌سازی اورانیوم، تولید سانتریفیوژ ایران و سایر حوزه‌های مرتبط تعیین شده توسط توافق هسته‌ای چندجانبه موسوم به برجام، از زمانی که ترامپ در سال 2018 برجام را رها کرد، به طور فزاینده‌ای از بین رفته است. در حالی که ریاض در ابتدا نسبت به توافق بدبین بود، تنظیم مجدد اخیر پویایی بین ریاض و تهران باعث شده است که پادشاهی نیز مزایای چنین توافقی را ببیند.

ایران عربستان

مارشال فیاض الرویلی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان، و سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، در روز 10 نوامبر در تهران

اما الشدادی گفت که نظر ترامپ نیز ممکن است با توجه به تحولات منطقه که به سرعت در حال تغییر است، در مورد توافق هسته‌ای ایران تغییر کند.

وی گفت: «موضع قبلی ترامپ در رد توافق ممکن است با توجه به واقعیت جدید تغییر کند، زیرا خاورمیانه شاهد آرامش بین عربستان سعودی و ایران است. ایران در برابر فشارهای اقتصادی و حملات اسرائیل انعطاف بی‌سابقه‌ای از خود نشان می‌دهد که گفت‌وگو بر روی فرمول جدید توافق هسته‌ای را ممکن می‌سازد. عربستان سعودی به دلیل توسعه روابط خود با ایران، نقش مهمی در هر گونه مذاکرات آینده ایفا خواهد کرد».

محمد الحمد، تحلیلگر ژئوپلیتیک سعودی که به عنوان رئیس گروه مشاوره نخبگان سعودی فعالیت می‌کند، گفت که آشتی بین ایران و عربستان سعودی را نباید دست کم گرفت و هشدار داد که هرگونه مواضع بیش از حد جنگ طلبانه ممکن است تنها به آسیب رساندن، نه التیام بخشیدن به خطوط گسل خاورمیانه کمک کند.

الحمد به نیوزویک گفت: «گرم شدن دیپلماتیک اخیر بین عربستان سعودی و ایران نشان دهنده تغییر قابل توجهی در سیاست خارجی ما است. حفظ کانال‌های ارتباطی باز با تهران به ما کمک کرده است تا تنش‌های منطقه‌ای را مدیریت کنیم و از درگیر شدن در درگیری‌هایی که منافع ما را تامین نمی‌کند اجتناب کنیم. با این حال، ما باید هوشیار باشیم».

وی افزود: «یک موضع تهاجمی بین اسرائیل و ایران می‌تواند منطقه را بی‌ثبات کند و امنیت ما را تهدید کند. پادشاهی باید با حمایت از رویکردی متعادل که از تشدید تنش جلوگیری می‌کند و به جای رویارویی، گفتگو را تشویق می‌کند، منافع خود را در اولویت قرار دهد».

دولت نوسانی سعودی

ترامپ ممکن است در اوایل ماه جاری در پیروزی قاطع خود بر کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، پیروزی گسترده‌ای در هر هفت ایالت نوسانی آمریکا کسب کرده باشد، اما پادشاهی نفت‌خیز که در حال تنوع بخشیدن به سبد اقتصادی و دیپلماتیک خود است، ممکن است چالشی سخت‌تر برای دولت آینده باشد. .

الحمد گفت: «مهم است که بدانیم عربستان سعودی جایگزین‌های مختلفی دارد و منافع خود را بدون توجه به برنامه‌های آمریکا دنبال خواهد کرد. پادشاهی می‌داند که ایالات متحده نمی‌تواند سیاست‌های رادیکال را بر سایر کشورها یا جوامع تحمیل کند، به ویژه اگر آن‌ها با منافع اصلی کشورها همسو نباشند.»

با این حال، ایدئولوژی‌هایی که ترامپ و ولیعهد محمد را در دیدگاه‌های مربوطه خود به تغییر شکل کشورهای خود هدایت می‌کنند، از بسیاری جهات همسو هستند. رویکرد «اول آمریکا» رئیس جمهور منتخب به شدت با مسیر تحول آفرین و به طور فزاینده ملی گرایانه‌ای که پادشاه ریاض در آن قدم گذاشته است، طنین انداز می‌شود.

الحمد گفت: «با توجه به بازگشت احتمالی رئیس جمهور ترامپ، منطقه به طور کلی از دولت او استقبال می‌کند. تمرکز او بر توسعه داخلی و کاهش مشارکت در درگیری‌های خارجی ممکن است فرصت‌هایی را برای عربستان سعودی ایجاد کند تا روابط خود را با ایالات متحده تقویت کند و در عین حال منافع ملی خود را بدون فشارهای خارجی و با احترام متقابل دنبال کند.»

ترامپ و ولیعهد محمد اغلب خود را به عنوان صلح طلبان خاورمیانه توصیف می‌کنند. اما در حالی که ولیعهد جوان ریاض به سمت طرح بلندپروازانه «چشم انداز 2030» پیش می‌برد، او همچنین به دنبال تثبیت جایگاه خود در تاریخ به عنوان رهبر عربی است که سرانجام تشکیل کشور فلسطین را تضمین کرد - یا در غیر این صورت خطر ضربه بزرگی= به مشروعیت خود را باید بپذیرد.

الحمد گفت: «توجه به این نکته مهم است که توافقات امنیتی مورد بحث لزوماً شامل عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی نمی‌شود. با هر گونه توافق بالقوه باید با احتیاط برخورد شود، زیرا پادشاهی همیشه مدافع سرسخت حقوق فلسطین بوده است. عدم رسیدگی به این موضوع اساسی می‌تواند منجر به واکنش شدید منطقه‌ای علیه رهبری عربستان سعودی در جهان اسلام شود.»

بریکس عربستان

الحمد، انصاری و الشدادی همگی گفتند که موضع عربستان در این موضوع کلیدی تزلزل ناپذیر است. همچنین عبدالله بن فرح الشعیا، یک سرتیپ بازنشسته که پیش از این به عنوان وابسته نظامی سعودی در واشنگتن خدمت می‌کرد، از این گزاره حمایت کرد.

الشعیا تاریخ طولانی روابط آمریکا و عربستان را که به سال آخر جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد، یادآور شد. شایا گفت که از آن زمان، واشنگتن و ریاض اغلب موفق به یافتن زمینه مشترک شده‌اند.

الشعیا به نیوزویک گفت: «این حقایق در تاریخ روابط دو کشور مستلزم آن است که ترامپ و تیم سیاسی او از این سفر پر از همکاری و منافع مشترک قدردانی کنند».

دولت ترامپ همچنین باید «اهمیت همکاری صمیمانه با عربستان سعودی را که جایگاه پیشرو در عرصه‌های عربی، اسلامی و بین المللی دارد، درک کند و همه زمینه‌ها با آن به عنوان یک شریک راهبردی رفتار کند، در از جمله بعد سیاسی و امنیتی در حل و فصل مناقشات و اختلافات در خاورمیانه به ویژه پرونده مناقشه فلسطین و اسرائیل».

الشعیا گفت: «ترامپ و تیم سیاسی او باید بدانند که موضع عربستان در مورد این پرونده منصفانه و صریح است و قابل بحث نیست. این کشور به ثبات موضع تاریخی و عادلانه خود در قبال این موضوع پایبند است و همواره خواست خود را از اسرائیل برای پایان دادن به این درگیری های خونین با پذیرش طرح صلح عربی اعلام و در تمامی مجامع بین المللی تکرار می‌کند».

اما با توجه به «امتناع نتانیاهو از پذیرش این ابتکار»، الشعیا گفت: «عربستان سعودی امیدوار است که ترامپ مسئولیت خود را به عنوان رئیس جمهور بعدی ایالات متحده برعهده بگیرد تا موضعی تاریخی در این زمینه اتخاذ کند.»

الشعیا گفت برای انجام این کار، ترامپ باید تلاش کند تا «تعامل بیشتری نشان دهد و از دیپلماسی بیهوده‌ی تعلل دور شود و تیم سیاسی خود را به سمت همکاری جدی با همه طرف‌های ذیربط، به‌ویژه عربستان سعودی هدایت کند تا برای مشارکت مستقیم، موثر و منصفانه برای حل و فصل و پایان دادن به این مناقشه سیاسی و امنیتی دردناک و مداوم تلاش کنند.»

بدون سازش

قبل از توافق ابراهیم، ​​مصر و اردن تنها کشورهای عربی بودند که به ترتیب در سال‌های 1979 و 1994 با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کردند. موریتانی نیز در سال 1999 به طور موقت با اسرائیل روابط برقرار کرد، اما در سال 2010 پس از وقوع یکی از چندین جنگ در غزه تحت کنترل حماس، آن را کنار گذاشت.

در حالی که ایالات متحده همچنان به حمایت از اسرائیل ادامه می‌دهد، جنگ مداوم باعث دور جدیدی از برقراری روابط دیپلماتیک با کشور فلسطین - به رسمیت شناخته شده توسط سازمان ملل –از جمله توسط کشورهای اروپایی و کارائیب شده است. برخی دیگر، مانند ترکیه عضو ناتو، همه روابط خود را با اسرائیل قطع کرده‌اند.

دولت ترامپ قرار است این چشم‌انداز مخاطره‌آمیز برای یکی از نزدیک‌ترین متحدان خود را به ارث ببرد، آن هم در شرایطی که تمایل دارد با بازیگر دیگری که نفوذ بیشتری پیدا کرده است همکاری کند.

الشعیا این را «مسئله‌ای پیچیده و حساس» دانست که در عین حال «یکی از مهم ترین مسائل معلق» خاورمیانه است، موضوعی که در آن عربستان سعودی با فوریت به دنبال راه حل‌های مسالمت آمیز است، «که در خدمت و تقویت کننده منافع آن است، اما نه به قیمت از دست دادن آرمان فلسطین.»

الشعیا گفت: «ترامپ باید موضع نهایی خود را در پذیرش و حمایت از طرح عربی اعلام کند و با توجه به خاموش شدن آتش درگیری ها در منطقه خاورمیانه، برای پذیرش آن بر رهبری اسرائیل فشار وارد کند».