قدرت‌نمایی نظامی غیرمعمول تهران در سایه کمپین خطرناک ترامپ و تهدید اروپا

به گزارش اکوایران، به نظر می‌رسد که وضعیت کنونی با بازگشت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، به کاخ سفید و احیای سیاست «فشار حداکثری» او، اوضاع برای ایران دشوارتر شود.

قدرت‌نمایی غیرمعمول در سایه بازگشت ترامپ

به نوشته اسوشیتدپرس، در مواجهه با مشکلات داخلی و خارجی، جمهوری اسلامی هفته گذشته یک رزمایش نظامی دوماهه غیرمعمول آغاز کرد. این رزمایش شامل آزمایش سامانه‌های دفاع هوایی در نزدیکی یک تأسیسات کلیدی هسته‌ای و آماده‌سازی برای تمرینات در آبراه‌های حیاتی تجارت نفت جهانی است.

این قدرت‌نمایی نظامی به نظر می‌رسد که با هدف نمایش قدرت باشد، آن هم پس از سلسله‌ای از حوادث که سال گذشته رخ داد.

سقوط بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، در دسامبر، ضربه قابل توجهی به «محور مقاومت» توصیف‌شده است. این محور پیش‌تر شاهد حملات سنگین اسرائیل به دو عضو دیگر خود – حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان – بود. اسرائیل همچنین در دو نوبت به طور مستقیم به ایران حمله کرد.

یک ژنرال سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مستقر در سوریه این هفته ارزیابی صریحی ارائه داد. به گفته یک فایل صوتی از سخنرانی او که به رسانه‌ها درز کرده است، سرتیپ بهروز اثباتی گفت: «من افتخاری نمی‌بینم که ما سوریه را از دست دادیم. ما باختیم. بد باختیم. کار را خراب کردیم.»

در داخل کشور نیز، اقتصاد ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد.

ایالات متحده و متحدانش تحریم‌های سختی را حفظ کرده‌اند تا به زعم خود جمهوری اسلامی ایران را از توسعه تسلیحات هسته‌ای بازدارند. تلاش‌های اخیر ایران برای لغو این تحریم‌ها از طریق دیپلماسی بی‌نتیجه مانده است. آلودگی هوای آسمان تهران، پایتخت را فرا گرفته است زیرا نیروگاه‌ها برای جلوگیری از قطعی برق در زمستان از سوخت‌های آلوده‌کننده استفاده می‌کنند. خانواده‌ها نیز با افت بی‌سابقه ارزش ریال در برابر دلار آمریکا برای تأمین نیازهای زندگی خود تقلا می‌کنند. با افزایش این فشارها، اعتراضات نیز افزایش یافته است.

هنوز مشخص نیست که ترامپ قصد دارد چگونه با جمهوری اسلامی تعامل کند. اما او روز سه‌شنبه احتمال حملات پیش‌دستانه هوایی ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران را که نزدیک‌تر از همیشه به غنی‌سازی اورانیوم در سطح تسلیحات است، رد نکرد.

ترامپ در یک کنفرانس خبری گسترده در اقامتگاه مارالاگو در فلوریدا گفت: «این یک استراتژی نظامی است. من به سؤالات درباره استراتژی نظامی پاسخ نمی‌دهم.»

جمهوری اسلامی ایران اصرار دارد که برنامه هسته‌ای آن صلح‌آمیز است، اما برخی در ایران به طور فزاینده‌ای نسبت به تغییر دکترین کشور هشدار داده‌اند.

سخت‌تر شدن دیدگاه اروپا درباره ایران

این فقط دونالد ترامپ یا بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و دشمن دیرینه تهران نیستند که برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی بزرگ می‌دانند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، روز دوشنبه در سخنرانی خود خطاب به سفرای فرانسه در پاریس، جمهوری اسلامی ایران را «چالش اصلی استراتژیک و امنیتی برای فرانسه، اروپایی‌ها، کل منطقه و حتی فراتر از آن» توصیف کرد.

مکرون گفت: «شتاب برنامه هسته‌ای ایران ما را به نقطه شکست بسیار نزدیک کرده است. برنامه موشکی بالستیک جمهوری اسلامی ایران خاک اروپا و منافع ما را تهدید می‌کند.»

در حالی که پیش‌تر اروپا رویکردی آشتی‌جویانه‌تر نسبت به جمهوری اسلامی داشت، اکنون نگرش آن سخت‌تر شده است. این تغییر احتمالاً به دلیل آن چیزی است که مکرون آن را «حمایت نظامی قاطع و کاملاً آشکار جمهوری اسلامی ایران از روسیه» از زمان تهاجم تمام‌عیار این کشور به اوکراین توصیف کرده است -اتهامی که تهران و مسکو آن را رد کرده‌اند.

فرانسه، آلمان و بریتانیا از امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران با قدرت‌های جهانی بودند. طبق این توافق، ایران غنی‌سازی اورانیوم را محدود کرد و ذخایر خود را به‌شدت کاهش داد تا در ازای آن تحریم‌های اقتصادی سنگین سازمان ملل لغو شود. ترامپ در سال ۲۰۱۸ به‌طور یک‌جانبه آمریکا را از این توافق خارج کرد و با لغو تحریم‌های سازمان ملل، به چین این امکان را داد که نفت ایران را خریداری کند.

اما اکنون فرانسه، آلمان و بریتانیا پیشرفت‌های جمهوری اسلامی  ایران در برنامه هسته‌ای را «تشدید تنش هسته‌ای» توصیف می‌کنند که نیاز به رسیدگی دارد. این امر احتمال فشار کشورهای غربی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران را افزایش می‌دهد که می‌تواند برای اقتصاد ایران فاجعه‌بار باشد. این مکانیسم «بازگشت خودکار» در اکتبر منقضی می‌شود.

بازداشت و آزادی خبرنگار ایتالیایی

روز چهارشنبه، جمهوری اسلامی یک خبرنگار ایتالیایی به نام چچیلیا سالا را پس از سه هفته بازداشت آزاد کرد. این در حالی بود که او برای گزارش از ایران تأییدیه دولت را دریافت کرده بود.

بازداشت سالا چند روز پس از آن رخ داد که مقامات ایتالیایی یک مهندس ایرانی را به اتهام تأمین فناوری پهپادی مورد استفاده در حمله ژانویه ۲۰۲۴ به یک پایگاه آمریکایی در اردن که منجر به کشته شدن سه سرباز آمریکایی شد، دستگیر کردند. این مهندس همچنان در بازداشت ایتالیا به سر می‌برد.

مدت‌زمان رزمایش‌های نظامی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران ممکن است غیرمعمول باشد، اما پیام آن به آمریکا و اسرائیل و به مخاطبان داخلی کاملاً مشخص است: جمهوری اسلامی در تلاش است تا خود را قادر به دفاع از هرگونه حمله احتمالی نشان دهد.

روز سه‌شنبه، ایران رزمایش‌های پدافند هوایی را در اطراف تأسیسات غنی‌سازی هسته‌ای زیرزمینی خود در شهر نطنز برگزار کرد. تهران می‌گوید می‌تواند بمب‌های به‌اصطلاح «سنگرشکن» را که برای تخریب چنین تأسیساتی طراحی شده‌اند، رهگیری کند.

با این حال، این رزمایش شامل استفاده از هیچ‌یک از چهار سامانه پیشرفته پدافند هوایی روسی S-300 نبود، سامانه‌هایی که ادعا شده هدف حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته‌اند. 

برخی از ملاحظات ایالات متحده و اسرائیل درباره استفاده از زور برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران کاهش یافته است، کنت کاتزمن، تحلیلگر قدیمی مسائل ایران در دولت آمریکا که اکنون در مرکز سوفان در نیویورک فعالیت می‌کند، نوشت. «به نظر می‌رسد که حداقل، دولت ترامپ مانع اسرائیل برای حمله به تأسیسات ایرانی نخواهد شد، حتی اگر ایالات متحده خود از پیوستن به حمله خودداری کند.»

در مقابل، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به روش‌های دیگری واکنش نشان دهد.

 در روزهای آتی، نیروهای دریایی ایران برنامه‌هایی برای رزمایش در خلیج فارس و تنگه هرمز دارند. جمهوری اسلامی برای سال‌ها تهدید به بستن تنگه کرده است، مسیری باریک که یک‌پنجم عرضه نفت جهان از آن عبور می‌کند، و از سال ۲۰۱۹ تاکنون نفت‌کش‌ها و کشتی‌های دیگر را در این آبراه هدف قرار داده است.

شرکت خصوصی امنیت دریایی «امبری» روز پنج‌شنبه ادعا کرد « توقیف کشتی‌ها، ابزارهای اصلی اقدام متقابل جمهوری اسلامی ایران باقی خواهند ماند.»

با این حال، متحدان ایران ممکن است کمک چندانی نکنند.

حملات حوثی‌های یمن به خطوط کشتیرانی کاهش یافته است. ایران همچنین نسبت به قابلیت اعتماد به روسیه دچار تردیدهای فزاینده‌ای شده است.

در فایل صوتی سخنرانی ژنرال ایرانی، اثباتی، او ادعا می‌کند که روسیه «تمام رادارها را در سوریه خاموش کرد» تا به اسرائیل اجازه دهد حمله هوایی به مرکز اطلاعات سپاه انجام دهد.

او افزود: «در حال حاضر و در این شرایط، کشاندن منطقه به یک عملیات نظامی با منافع مقاومت همخوانی ندارد.»