پشت پرده تعویق مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط افشا شد

به گزارش اکوایران، چالش‌های مربوط به هماهنگی و زمان‌بندی موجب تعویق مذاکرات در سطح کارشناسی میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده شده‌اند که قرار بود در عمان برگزار شوند. این مذاکرات به زمان دیگری موکول شده‌اند. هیأتی عالی‌رتبه به سرپرستی معاونان وزیر امور خارجه ایران، کاظم غریب‌آبادی و مجید تخت‌روانچی، قرار بود در تاریخ چهارشنبه ۲۳ آوریل وارد مسقط شود تا در جلسه‌ای «مشورتی و فنی» شرکت کند. این جلسه اکنون برای تاریخ شنبه ۲۶ آوریل، به‌طور هم‌زمان با مذاکرات سیاسی میان وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، و نماینده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه، استیو ویتکاف، برنامه‌ریزی شده است.

به نوشته امواج‌میدیا، درخواست به‌تعویق‌انداختن نشست کارشناسی از سوی دولت دونالد ترامپ به عمان ارائه شده و سپس این پیشنهاد به ایران منتقل شده است.

به گفته منابع مطلع در منطقه، مقام‌های آمریکایی که قرار بود در تاریخ ۲۳ آوریل به مسقط برسند، به‌دلیل تعهدات فوری در واشنگتن ناچار به تغییر برنامه‌های خود شدند.

نخست‌وزیر قطر، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، در ایالات متحده به‌سر می‌برد تا درباره مسائل منطقه‌ای، از جمله آتش‌بس در غزه و تأمین مالی برای سوریه، گفت‌وگو کند. اعضای اصلی تیم کارشناسی آمریکا در تاریخ ۲۲ آوریل در یک ضیافت رسمی برای این مقام قطری شرکت داشتند و احتمالاً باید تا ۲۳ آوریل در نشست‌هایی شرکت کنند.

تعویق مذاکرات کارشناسی با جمهوری اسلامی ایران نشان‌دهنده فشارهایی است که دولت ترامپ با آن مواجه است. این در حالی‌ست که مدیریت پرونده غزه و جنگ اوکراین نیز به تیم ویتکاف واگذار شده است. با این حال، ترامپ در کمتر از چهار ماه موفق شده سطح گفت‌وگو با تهران را به مرحله‌ای برساند که دولت دموکرات پیشین، جو بایدن، در طول چهار سال به آن نرسید.

پس از دور دوم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا که در تاریخ ۱۹ آوریل در ایتالیا برگزار شد، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به وجود یک «فضای نسبتاً مثبت» اشاره کرد که «پیشرفت در اصول و اهداف یک توافق احتمالی را ممکن کرده است».

عراقچی پس از نشست رم در توییتی نوشت: «مسیر کارشناسی در روزهای آینده آغاز می‌شود تا جزئیات مشخص شود. پس از آن، در موقعیت بهتری برای قضاوت خواهیم بود. فعلاً خوش‌بینی قابل تصور است، اما با احتیاط بسیار زیاد.»

ترامپ در تاریخ ۲۱ آوریل گفت: «ما در واقع جلسات بسیار خوبی درباره ایران داشتیم» و افزود: «مرحله بعدی نیاز به کمی زمان دارد.» روز بعد، رئیس‌جمهور آمریکا در تماس تلفنی با نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، گفت که خواهان توافق با جمهوری اسلامی است، اما در عین حال تأکید کرد که هرگز اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.

موانع اصلی در مسیر توافق هسته‌ای جدید، به سه محور کلیدی مربوط می‌شود: آینده غنی‌سازی اورانیوم در ایران، ارائه تضمین‌هایی از سوی آمریکا مبنی بر اینکه بار دیگر از توافق خارج نخواهد شد، و همچنین دامنه مذاکرات.

جمهوری اسلامی ایران به‌احتمال زیاد یک چارچوب مبتنی بر راستی‌آزمایی را به‌عنوان مصالحه‌ای قابل قبول خواهد پذیرفت، اما طرح‌هایی شبیه به الگوی لیبی که مستلزم برچیدن کامل برنامه هسته‌ای باشد، از نظر تهران قابل قبول نیست. افزون بر این، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران تأکید کرده که جمهوری اسلامی حاضر به گفت‌وگو درباره برنامه موشکی‌اش نیست و گفته است: «در منطقه‌ای خشن و بی‌ثبات همچون خاورمیانه، جمهوری اسلامی ایران هرگز امنیت خود را به مذاکره نخواهد گذاشت.»

با این حال، به‌نظر می‌رسد نسبت به روند کنونی مذاکرات خوش‌بینی‌هایی وجود دارد. یک منبع بلندپایه سیاسی در ایران که نخواست نامش فاش شود گفت: «آغاز مذاکرات فنی معنای زیادی دارد»، این نشان می‌دهد که هرچند اختلافات باقی‌ست، اما ممکن است پایه‌هایی برای تفاهم سیاسی جهت پشتیبانی از گفت‌وگوهای فنی شکل گرفته باشد.

همچنین به‌نظر می‌رسد جمهوری اسلامی، با تأکید بر اینکه دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست، آماده عبور از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ۲۰۱۵ است و با مطرح‌کردن احتمال دسترسی شرکت‌های آمریکایی به «فرصت هزار میلیارد دلاری اقتصاد ایران» سعی در ترغیب واشنگتن دارد.

نکته قابل توجه اینکه عباس عراقچی در تاریخ ۲۱ آوریل صراحتاً از آمادگی برای مشارکت آمریکا در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران سخن گفت و افزود: «برنامه‌ بلندمدت ما ساخت دست‌کم ۱۹ راکتور جدید است؛ یعنی ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه در انتظار شرکت‌هاست. بازار ایران به‌تنهایی آن‌قدر بزرگ است که می‌تواند صنعت هسته‌ای ضعیف‌شده آمریکا را احیا کند.»

در حالی‌که کشورهای امضاکننده برجام یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان (موسوم به تروئیکای اروپا) عملاً از دیپلماسی مستقیم جمهوری اسلامی ایران و آمریکا کنار گذاشته شده‌اند، از نظر تئوریک می‌توانند سازوکار «بازگشت خودکار تحریم‌ها» (اسنپ بک) را که در توافق ۲۰۱۵ پیش‌بینی شده، فعال کنند.

اگر تروئیکا بخواهد تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند، اقدامی که تهران هشدار داده در صورت وقوع آن، ممکن است از «معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای» (NPT) خارج شود، این فرآیند ۹۰ روزه باید در تابستان امسال آغاز شود، زیرا مکانیسم اسنپ‌بک در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.

با این حال، ناظران سیاسی اروپایی گفته‌اند هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه تروئیکا قصد دارد دیپلماسی ایران و آمریکا را به شکست بکشاند، وجود ندارد.