تقابل تمام‌عیار و بی‌سابقه آمریکا-روسیه در شورای امنیت

به گزارش اکوایران، تنش‌ها میان روسیه و غرب بر سر بحران اوکراین به صحن شورای امنیت کشیده شده است. ریک گلادستون و ماریا وارنیکووا با انتشار گزارشی در روزنامه نیویورک تایمز با عنوان «مشاجره خشم‌آلود آمریکا و روسیه در سازمان ملل از تشدید شکاف‌ها بر سر اوکراین حکایت دارد» به مرور جدال داغ میان نمایندگان ایالات متحده و روسیه در سازمان ملل و آخرین وضعیت بحران اوکراین پرداخته‌اند.

یادآور جنگ سرد

روز دوشنبه، طی یک نزاع دیپلماتیک در شورای امنیت سازمان ملل، در جلسه‌ای مملو از مواضع آتشین که به نظر می‌رسید با پایان جنگ سرد خاتمه یافته باشد، ایالات متحده و روسیه بر سر بحران اوکراین به شدت به یکدیگر تاختند.

در این جلسه، آمریکایی‌ها با حمایت متحدان غربی خود روسیه را متهم کردند که با تجمع بیش از یک‌صدهزار سرباز در نزدیکی مرزهای اوکراین، با بی‌ثبات کردن امنیت بین‌المللی، صلح جهانی را به خطر انداخته‌اند. در مقابل هم دیپلمات‌های کرملین با متهم کردن آمریکا به هراس‌افکنی بی‌اساس و هیستریک با هدف تضعیف روسیه و تحریک به درگیری‌های مسلحانه، اتهامات غربی‌ها را رد کردند.

ضربه به قلب منشور سازمان ملل

لیندا توماس گرینفیلد، سفیر ایالات متحده، در سخنان افتتاحیه خود در نشست شورای امنیت گفت: «وضعیتی که ما در اروپا با آن روبرو هستیم، فوری و خطرناک است.» اقدامات روسیه ضربه به قلب منشور سازمان ملل است.

در مقابل، واسیلی نبنزیا، هم‌تای روسی او، گفت این آمریکایی‌ها هستند که با اقداماتشان دیگران را تحریک می‌کنند  و تنش‌ها را بالا می‌برند. او تأکید می‌کرد که روسیه هیچ برنامه‌ای برای حمله به اوکراین ندارد. او در حالی که به خانم توماس-گرینفیلد نگاه می‌کرد، گفت: «شما برای این کار تلاش می‌کنید... شما می‌خواهید این اتفاق بیافتد. شما منتظرید که این اتفاق بیفتد، انگار می‌خواهید حرف‌هایتان را به واقعیت تبدیل کنید».

از ابتدا انتظار نمی‌رفت نشست پانزده کشور عضو شورای امنیت که به درخواسته هفته گذشته ایالات متحده تشکیل شد ه بود، هیچ پیشرفت دیپلماتیکی ایجاد کند: این شورا بیش‌تر به ناکامی در جلوگیری از درگیری‌های مسلحانه شناخته می‌شود تا موفقیت در جلوگیری از آن‌ها. با این حال، این نشست عرصه‌ی نمایش نزاع دو قدرت نظامی هسته‌ای بزرگ بود تا افکار جهانی را در مورد تشدید تنش‌ها در مورد اوکراین تحت تأثیر قرار دهند.

شدت گرفتن تلاش‌های دیپلماتیک

در حالی که دیپلمات‌ها در سازمان ملل متحد در حال تلاش برای حل‌وفصل این بحران هستند، تلاش‌های پشت پرده برای حل این بحران هم شتاب گرفته است. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، روز دوشنبه برای دومین بار طی چهار روز گذشته با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه تلفنی صحبت کرد. به گفته کرملین، آن‌ها درباره اوکراین و هم‌چنین خواسته‌های پوتین برای دریافت «ضمانت‌های امنیتی» که شامل توقف قانونی الزام‌آور گسترش ناتو به شرق می‌شود، گفت‌وگو کرده‌اند. مقرر شده آنها هم‌چنان از طریق تلفنی در تماس باشند و «به سرعت روی امکان برگزاری یک جلسه حضوری کار کنند».

مقامات آمریکایی هم روز دوشنبه گفتند که پاسخ روسیه به پیشنهاد واشنگتن که هفته گذشته مستقیما به کرملین تحویل داده شده را دریافت کرده‌اند. قرار است صبح روز سه شنبه هم آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه تلفنی گفتگو کند.

شکاف‌های گسترده

اما با وجود آن‌که دیپلمات‌های حاضر در شورای امنیت بر نیاز به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز تاکید دارند، لحن لفاظی بین نمایندگان روسیه و آمریکا حاکی از شکاف بین دو طرف بر سر اوکراین و تهدید به نیروی نظامی بود.

در خود اوکراین که بسیاری از مردم بابت سیل اخبار تهدید آمیز درباره مانورهای نظامی روسیه، خرابکاری سایبری و اطلاعات نادرست خشمگین هستند. مقامات اوکراینی گفته‌اند که بسیاری از این تهدیدهای ساختگی توسط روس‌ها منتشر می شود تا ترس و وحشت را فراگیر کند. اوکراین از مسکو درخواست کرد تا به این وضعیت خاتمه دهد.

دیمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین در یک نشست ویدئویی برای خبرنگاران گفت: «روسیه چندین بار اعلام کرد که خواهان جنگ نیست. روسیه می‌تواند درستی این سخنان را با کاهش فوری فشار نظامی، سیاسی و اقتصادی خود بر اوکراین ثابت کند. می‌تواند ایده‌های بی‌ثبات کردن اوضاع داخلی اوکراین از طریق اعتراضات تحریک‌کننده، حملات سایبری و تلاش‌ها برای برهم زدن زندگی عادی را کنار بگذارد».

افزایش تنش‌ها

تنش‌های پیرامون اوکراین، جمهوری چهل‌وچهارمیلیونی شوروی سابق که اخیرا به غرب گرایش پیدا کرده، از زمانی که روسیه شبه‌جزیره کریمه را در سال 2014 و پس از سرنگونی یک دولت نزدیک به روسیه در اوکراین به خاک خود ضمیمه کرد، کمرنگ شده بود. با این حال طی ماه‌های اخیر، تنش‌ها به شدت افزایش یافته و روابط آمریکا و روسیه را به پایین‌ترین سطح خود از زمان پایان جنگ سرد در سه دهه پیش رسانده است.

ایالات متحده و شرکایش در ناتو معتقدند استقرار نیروهای روسیه در مرزهای اوکراین در هفته‌های اخیر بخشی از تلاش‌های پوتین برای گسترش حوزه نفوذ کشورش در شرق اروپا است.

روسیه هزاران نیرو در بلاروس مستقر کرده و روز دوشنبه، وزارت امور خارجه ایالات متحده دستور خروج اعضای خانواده کارمندان دولت ایالات متحده در سفارت ایالات متحده در مینسک را صادر کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که این تصمیم به دلیل احتیاط فراوان به دلیل افزایش تحرکات نظامی روسیه در مرز بلاروس و اوکراین و به دلیل نگرانی در مورد اقداماتی که ممکن است الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور مستبد این کشور در حمایت از روسیه انجام دهد، گرفته شده است.

در مقابل، کرملین ائتلاف ناتو را به تهدید علیه روسیه متهم کرده و از اعضای این ائتلاف خواسته که هرگز اوکراین را به عنوان عضوی از آن نپذیرد. دولت بایدن قول داده است در صورت حمله روسیه به اوکراین، با تحریم های اقتصادی فلج کننده علیه روسیه پاسخ دهد. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید، روز دوشنبه درباره این تهدید توضیح داد و گفت که دولت «بسته‌های تحریمی خاص» را علیه مقامات و رهبران روسیه در یا نزدیک به دایره داخلی کرملین تهیه کرده است.

ناامید از روسیه

جلسه شورای امنیت پس از دو ساعت بدون رسیدن به تصمیم به تعویق افتاد. زمانی که سفیر اوکراین، سرگی کیسلیسا در حال سخنرانی بود، آقای نبنزیا به طور واضح جلسه را قبل از پایان آن ترک کرد.

خانم توماس-گرینفیلد پس از آن به خبرنگاران گفت که از واکنش روسیه در این نشست ناامید شده است. او گفت: «ما خواستار این نشست شدیم تا به روس‌ها اجازه دهیم تا توضیحی درباره اقدامات خود به ما بدهند. اما آن‌ها به رغم امیدواری‌های ما، توضیحی در این باره ندادند». با این حال، دولت بایدن گفت که این جلسه را به عنوان نمایش مهمی از عزم ایالات متحده و متحدانش برای مقابله با روسیه بر سر تهدید نظامی در مرزهای اوکراین تلقی می‌کند.

دیپلماسی مگافون؛ اکنون زمان جلسه علنی است

این نشست تداعی‌گر فضای جنگ سرد بود که بحث‌های خشمگینانه‌ای در آن رواج و جلسات شورای امنیت شاهد پرتنش‌ترین رویارویی‌ها میان ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بود.

بلافاصله پس از تشکیل جلسه، روس‌ها چالش را آغاز کردند. نبنزیا، آمریکایی‌ها را به دامن زدن به «اتهامات بی‌اساسی که ما آن‌ها را رد کرده‌ایم» متهم کرد. او گفت که هیچ نیروی روسی در اوکراین حضور ندارد و مفروض اصلی جلسه‌ای را که او آن را «دیپلماسی مگافون» توصیف کرد، زیر سوال برد –دیپلماسی مگافون اشاره به رویه‌ای دارد که یک طرف از طرق عمل تهدید‌آمیز خود بالاخص در رسانه‌های اجتماعی طرف مقابل را وادار به کاری کند.

توماس-گرینفیلد در پاسخ گفت که بسیاری از جلسات دیپلماتیک خصوصی در مورد تقویت نظامی روسیه برگزار شده است و «اکنون زمان برگزاری یک جلسه در علنی است». او از سایر اعضا پرسید که "اگر یک‌صدهزار سرباز در نزدیکی مرز‌هایشان مستقر شوند، چه احساسی خواهند داشت».

در این شرایط شورا به ادامه جلسه رای داد و تنها روسیه و چین با آن مخالفت کردند. اگرچه آن‌ها به همراه بریتانیا، فرانسه و ایالات متحده اعضای دائمی شورا هستند، اما نمی‌توانند از حق وتوی خود برای جلوگیری از برگزاری نشست استفاده کنند.

هیچ کدام تصورش را نمی‌کردیم؟

توماس-گرینفیلد گفت، تقویت نظامی روسیه در مرزهای اوکراین، منعکس کننده «تشدید الگوی تجاوزگری است که بارها و بارها شاهد آن از سوی روسیه بوده‌ایم». در حالی که او تاکید کرد واشنگتن به دنبال یک راه مسالمت‌آمیز است، گفت که اگر روس‌ها به اوکراین حمله کنند، «هیچ یک از ما نمی‌توانیم بگوییم که تصورش را نمی‌کردیم».

در مقابل نبنزیا در اظهارات خود گفت که ایالات متحده و متحدان غربی آن بحرانی را برای تضعیف روسیه و ایجاد شکاف بین آن و اوکراین ایجاد کرده‌اند. او گفت که ایالات متحده در پسِ تغییر دولت در اوکراین در سال 2014 بود که رهبری طرفدار مسکو را از قدرت بیرون راند و «ناسیونالیست‌ها، رادیکال‌ها، روس‌هراس‌ها و نازی‌های خالص» را روی کار آورد.

نبنزیا هم‌چنین به دنبال تشبیه شواهد نادرست آمریکا مبنی بر وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق بود که قبل از حمله آمریکا به آن کشور در سال 2003 انجام شد و افزود «آنچه برای آن کشور اتفاق افتاده برای همه شناخته شده است». او این موضع کرملین را تکرار  کرد که این غرب است که با وجود انبوه سربازان روسیه در مرزهای اوکراین، بحران را ساخته است. روس‌ها هم‌چنین شکایت‌های اخیر رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، مبنی بر این‌که آمریکایی‌ها بیهوده در حال هراس‌آفرینی هستند را درک می‌کنند.

تاکتیک رژه بازدید جواب می‌دهد؟؛ چه کسی می‌داند در سر پوتین چه می گذرد؟

پوتین از ماه دسامبر علناً در مورد اوکراین صحبت نکرده و از ان زمان سکوت خود را حفظ کرد. کوله‌با، وزیر امور خارجه اوکراین، به خبرنگاران گفته که دولت اوکراین دیپلماسی را با متحدان خود هماهنگ می‌کند و از طریق تاکتیکی که او آن را «رژه بازدید» مقامات خارجی از کیف توصیف می‌کند، آن را تقویت می‌کند – فرض بر این است که اگر یک رهبر خارجی در پایتخت حضور داشته باشد، احتمال این‌که پوتین دستور حمله بدهد کم‌ می‌شود.

در همین هفته، اوکراین قصد دارد میزبان دیدارهای بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، ماتئوش موراویچکی نخست‌وزیر لهستان و مارک روته نخست وزیر هلند باشد. با این حال، کولبا هشدار داده شاید این سفرها تضمینی برای مهار روسیه نباشد و گفت: «چه کسی می‌داند در سر پوتین چه می گذرد؟»