افتتاح کنسول‌گری بندرعباس چه پیامی برای غرب داشت؟

به گزارش اکوایران، در شرایطی که مذاکرات احیای برجام در شهر وین به مراحل حساسی رسیده، به نظر می‌رسد نقش قدرت‌های شرق در به نتیجه رسیدن مذاکرات بیش از پیش برجسته می‌شود. «سابنا صدیقی»، تحلیل‌گر مسائل منطقه‌ای به بهانه تصویب افتتاح کنسول‌گری چین در بندر عباس با انتشار یادداشتی با عنوان «مرحله بعدی روابط چین و ایران به مذاکرات هسته ای بستگی دارد» در پایگاه تحلیلی المانیتور، به بررسی ر.ابط ایران و چین در پرتو آینده مذاکرات هسته‌ای پرداخته است.

افتتاح نمادین یک کنسولگری

به گزارش اقتصادنیوز، اخیراً هیات وزیران جمهوری اسلامی در اقدامی بسیار نمادین، افتتاح کنسولگری چین در بندرعباس -بندر اصلی تجاری ایران و مرکز استان ساحلی هرمزگان- را تصویب کرد. در شرایطی که در حال حاضر تهران سه کنسولگری در چین دارد، این اولین کنسولگری پکن در ایران خواهد بود.

حسین امیرعبداللهیان در پایان گفت‌وگوهای مفصل با وانگ یی، همتای چینی خود -تنها چند روز پس از تصویب افتتاح کنسولگری پین- با بیان اینکه اجرای پیمان همکاری بلندمدت ایران و چین هم اکنون آغاز شده، گفت: «کنسولگری چین در بندرعباس روابط تجاری دوجانبه را تقویت خواهد کرد».

ارسال پیام مهم سیاسی به غرب

سینا طوسی، تحلیلگر ارشد شورای ملی ایرانیان آمریکا، با اشاره به یک نقص در این توافق به المانیتور گفت: «در حالی امیرعبداللهیان از اجرایی شدن پیمان همکاری بیست و پنج ساله سخن گفته که این توافق هنوز به تصویب مجلس ایران نرسیده است. اجرای موفقیت آمیز آن در شرایط کنونی مانع از موفقیت مذاکرات وین می شود -مذاکراتی که چین نیز خواهان موفقیت آن است و نگرانی های خاص خود را در مورد خطر گسترش برنامه هسته ای ایران دارد».

اگرچه از زمان امضای این پیمان بیست و پنج ساله، هیچ فعالیت عمده ای در ایران دیده نشده، اما افتتاح این کنسولگری یک پیشرفت قابل توجه قابل توجه است. یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلام آباد که خواست نامش فاش نشود، در مورد اهمیت مکان آن به المانیتور گفت: «انتخاب بندرعباس در واقع مهم است زیرا اصلی ترین مرکز حمل و نقل در یک منطقه استراتژیک است. در رابطه با همکاری استراتژیک بیست و پنج ساله، این در واقع یک پیام سیاسی مهم از سوی تهران به غرب است». او با تاکید بر روابط چین و ایران، گفت: «چین همیشه یک شریک استراتژیک برای تهران - به ویژه به عنوان خریدار نفت خام آن و برای سرمایه‌گذاری‌هایش- بوده است. همچنین، پکن برای گسترش پروژه کمربند و جاده و منافع ژئوپلیتیکی آن به ایران نیاز دارد، و این در حالی است که هر دو کشور به یکدیگر برای مهار فشار آمریکا در منطقه نیاز دارند.

دشواری راه‌اندازی پروژه‌ها

با این حال، تحریم‌های اقتصادی واشنگتن علیه تهران پس از خروج از توافق هسته‌ای 2015 موسوم به برجام، راه‌اندازی پروژه‌های مربوط به ابتکار کمربند و جاده در ایران را برای پکن دشوار کرد. مذاکرات وین که برای احیای برجام برگزار می شود ادامه دارد و گاهی به نظر می رسد که صبر لابی غربی لبریز شده است.

از سوی دیگر، دولت جدید تهران بارها تاکید کرده که تحریم‌ها باید «فوری» و بدون تأخیر لغو شوند. برای اولین بار از سال 2018، ایران حتی برای مذاکره مستقیم با واشنگتن تمایل نشان داد. امیرعبداللهیان گفت: «اگر در مذاکرات به نقطه‌ای برسیم که توافق خوب مستلزم گفت‌وگو با آمریکا باشد، آن را نادیده نخواهیم گرفت».

در گرویِ نتایج وین

واقعیت این است که، اگرچه پکن و ایران بر سر یک همکاری استراتژیک و اقتصادی بلندمدت به توافق رسیده اند، اما این مسئله تا حد زیادی به این بستگی دارد که مذاکرات برجام به نقطه مثبتی ختم شود یا خیر. ظاهراً پکن حتی ممکن است از نفوذ خود به عنوان یک شریک استراتژیک برای پذیرش توافق از سوی تهران به جهت رفع موانع تحریم‌ها استفاده کند.

طوسی با تشریح اهمیت احیای برجام گفت: «ایران در حال حاضر به دنبال روابط عمیق‌تری با همه بلوک‌های قدرت های بزرگ جهانی یعنی چین، هند، روسیه و غرب (منهای آمریکا) است. عامل اصلی برای استفاده ایران از مزایای کامل این روابط، احیای موفقیت آمیز توافق هسته ای ایران و رفع تحریم های ناشی از آن است». او هشدار می دهد در صورت شکست مذاکرات وین، «تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران باقی خواهند ماند و ممکن است تحریم‌های سازمان ملل نیز اعمال شود. مقامات ایرانی از گره نزدن سیاست های اقتصادی خود به سرنوشت مذاکرات هسته ای می گویند، اما واقعیت این است که اگر تحریم های ثانویه آمریکا لغو نشود، ایران نمی تواند روابط خود را با همسایگان و قدرت های جهانی مانند چین، هند و روسیه تعمیق بخشد».

مزایای افتتاح کنسولگری برای چین

با وجود تحریم ها، این کنسولگری جدید می تواند مزایایی برای چین به همراه داشته باشد.

دوم اینکه پکن به مکان های مهمی مانند بندر چابهار، بندر جاسک، جزیره کیش و جزیره قشم دسترسی بهتری خواهد داشت که همگی در جنوب ایران واقع شده اند. کنسولگری در ایجاد ارتباطات تجاری بیشتر مفید خواهد بود. با وجود «فشار حداکثری» تحریم ها، چین بزرگترین شریک تجاری ایران باقی مانده است و در فاصله مارس 2020 تا مارس 2021 ارزش مبادلات غیر نفتی بالغ بر 18.715 میلیارد دلار بوده است. در همین حال، سرمایه گذاری در زمینه های نفت و گاز، زیرساخت ها و پتروشیمی رشد می کند.

سوم، در بلندمدت بندرعباس می تواند به پکن کمک کند تا شبکه خود را در پروژه های کمربند و جاده در منطقه کامل کند.

یک پروژه بلندپروازانه

به گفته محمد حسین ملائک، سفیر سابق ایران در پکن، افتتاح کنسولگری، «یک حرکت محاسبه شده» از سوی چین است که مایل به رهبری توسعه منطقه مکران و پیوستن نوار ساحلی استان سیستان و بلوچستان ایران و بلوچستان پاکستان است که پکن در حال حاضر یک توافق نامه 40 ساله چند میلیارد دلاری برای توسعه بندر گوادر دارد. در صورتی که چین بتواند هر دو بندر گوادر و بندرعباس را توسعه دهد، یک کریدور تجاری و انرژی از خلیج فارس در سراسر پاکستان به غرب سین کیانگ تاسیس خواهد شد. در هر صورت، کنسولگری جدید یک موقعیت مفید برای پکن خواهد بود.

دشواری‌های «نگاه به شرق»

با این حال، ممکن است «نگاه به شرق» برای ایران به راحتی هم عملی نباشد. به گفته دیپلمات اروپایی مذکور، بحث در مورد اینکه آیا صرف اتکا به چین برای تهران کفایت می کند، این مسئله را پیش می آورد که « جامعه کسب و کار ایران آگاه است که ایران نیاز به فن آوری ها در زمینه های خاص دارد - به عنوان مثال، LNG (صنایع مرتبط با استخراج گاز). در برخی حوزه ها، تنها چند کشور در غرب می توانند تکنولوژی بالا مورد نیاز برای توسعه بخش های خاصی از بازار انرژی بزرگ ایران را فراهم کنند و تصمیم گیرندگان کاملا از آن آگاه هستند». او در ارزیابی کلی خود معتقدست: «شکی نیست که رویکرد کلی نظام رویگردانی کامل از غرب نیست. با این حال، این رویکرد در صورت شکست مذاکرات هسته ای می تواند تغییر کند».

از نگاه طوسی هم، «حتی در صورت احیای مجدد برجام، ایران به مراتب بهتر است تا روابط متعادل و رقابتی را با قدرت های عمده جهانی توسعه دهد. ایران به دلیل تحریم های ایالات متحده بیشتر وابسته به رابطه اقتصادی خود با چین است. با این حال، مقامات ایرانی مانند علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در مورد نیاز ایران به حفظ روابط خارجی متعادل و رقابتی که ایران می تواند حداکثر سود را به دست آورد، صحبت می کنند».