سیگنال‌های مثبت از مذاکرات احیای برجام

به گزارش اکوایران، بعد از بازگشت هیأت‌های مذاکره‌کننده به وین، روز سه‌شنبه و چهارشنبه دور هشتم مذاکرات با برگزاری جلسات فشرده در سطح رؤسای هیأت‌ها و کارشناسان و فرمت‌های مختلف به موازات هم پی گرفته شد.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در نامه ای به کنگره توضیح داد که بازگرداندن معافیت ها، که توسط دولت ترامپ در سال های 2019 و 2020 لغو شده بود، "برای تسهیل بحث هایی است که به نهایی شدن یک توافق کمک می کند، طراحی شده است." وی افزود که این بخشی از هیچ توافقی بین ایالات متحده و ایران نیست.

اگرچه مقامات ایرانی در چند هفته گذشته سیگنال‌های مثبتی داده‌اند و حتی احتمال مذاکره مستقیم با ایالات متحده را نیز مطرح کرده‌اند، بازگرداندن معافیت‌ها  با بالا انداختن شانه‌های مقامات ایرانی مواجه شد.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه آن را «خوب اما ناکافی» خواند، در حالی که سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، پا را فراتر گذاشت و رفع تحریم ها را «خط قرمز» ایران در مذاکرات خواند.

 خطیب زاده افزود: واشنگتن تصمیم گرفته است گامی بردارد که تاثیری بر وضعیت اقتصادی ایران نداشته باشد، یک دولت مسئول [آمریکا] باید به توافق بازگردد و به تعهدات خود عمل کند.

«ترتیب و توالی» در رأس چالش‌های موجود است

بنابراین، اگر یک معامله احیا شده در دسترس باشد، چه چیزی مانع عبور آن از خط پایان می‌شود؟

نیسان رفعتی، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بین المللی بحران، به فارین پالیسی گفت: به عنوان مثال، هنوز باید توافقاتی حاصل شود که ایران از بخی تحریم‌های خاص معاف شود. (همه تحریم‌های ایالات متحده مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیست). سپس موضوع ذخایر اورانیوم غنی شده ایران و چگونگی کاهش قابل توجه آنها، و همچنین موضوع پرمناقشه سانتریفیوژهای هسته ای ایران وجود دارد.

وی گفت: در راس همه اینها چالش ترتیب بندی است؛ بطور خاص این چالش وجود دارد که نخست کدام طرف و به چه ترتیبی گام برمی‌دارد.

رفعتی می‌گوید: «روش‌های فنی برای مربع‌سازی این دایره‌های مختلف وجود دارد (حل کلیت مناقشه)، اما زمانی که به ریزدانه هریک از دوایر برسید، میزان جزئیات دانه‌بندی و فرآیندی که طی آن در عمل پیاده‌سازی می‌شود وجود دارد. تعداد زیادی از قطعات پازل متغیر است».

رفعتی مدعی است «روحیه پرشور در وین ممکن است کمتر به دلیل یک توافق قریب الوقوع باشد و بیشتر به دلیل رفع تردیدهای مذکره‌کنندگان و درک این واقعیت است که تیم مذاکره کننده جدید در دولت ابراهیم رئیسی که در ابتدا ناسازگار تلقی می‌شدند، مایل هستند برای دستیابی به توافق در آینده به طور سازنده کار کند».

رفعتی گفت: «با از سرگیری دور هشتم مذاکرات، دلیلی برای خوش بینی محتاطانه وجود دارد. شما می توانید نور را در انتهای تونل ببینید. و همچنان نگران حضور در غار تونل باشید».

 پس از آن که مقامات اعلام کردند توافقی «در دیدرس» است، مذاکرات برای احیای توافق با ایران در مورد برنامه هسته‌ای روز سه‌شنبه در وین از سر گرفته شد.

ادعای الأخبار: توافق ایران و آمریکا برای آزادی دارایی در ازای زندانی

خبرگزاری فرانسه: توافق در دیدرس است

براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز دوشنبه مدعی شد: «توافقی که نگرانی‌های اصلی همه طرف‌ها را برطرف کند، در دیدرس است، اما اگر در هفته‌های آینده به آن نرسیم، پیشرفت‌های هسته‌ای ادامه‌دار ایران، بازگشت ما به برجام را غیرممکن می‌کند». با اشاره به قرارداد چارچوب 2015.

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه گفت، پاسخ «آمریکا به وین می آورد، مشخص می کند که چه وقت می توانیم به توافق برسیم».

خطیب زاده به خبرنگاران گفت: «ما در زمینه‌های مختلف مذاکرات وین پیشرفت قابل‌توجهی داشته‌ایم، از جمله در زمینه تضمین‌هایی که ایران به دنبال آن است مبنی بر اینکه آمریکا یک بار دیگر برجام را نقض نخواهد کرد».

بورل: مطمئناً ما در آخرین مراحل مذاکره هستیم

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی در واشنگتن گفت: «پیشنهادی از سوی ایالات متحده وجود دارد، پیشنهاد متقابلی نیز وجود دارد. نمی دانم که یک هفته، دو هفته، سه هفته خواهد بود، اما مطمئناً ما در آخرین مراحل مذاکره هستیم».

۵ دقیقه تا خط پایان

اریک بروئر از سازمان ناظر منع گسترش تسلیحات هسته‌ای آمریکا (NTI) گفت: «ترکیبی از مسائلی که نیاز به حل دارند، از جمله دامنه رفع تحریم‌ها و اقداماتی که مربوط به تجهیزات هسته‌ای نصب شده توسط ایران است، وجود دارد».

وی افزود: «به دلایلی این‌ها آخرین نقاط اختلاف هستند، بحث برانگیز هستند و مستلزم امتیازاتی هستند که هیچ یک از طرفین تاکنون حاضر به دادن آن نبوده است».

میخائیل اولیانوف، مذاکره کننده روسی در مصاحبه ای با روزنامه روسی کومرسانت گفت که طرفین «پنج دقیقه با خط پایان فاصله دارند».

او گفت: «پیش نویس سند نهایی تهیه شده است. چندین نکته وجود دارد که نیاز به کار بیشتری دارد، اما آن سند در حال حاضر روی میز است».

لحظه تعیین‌کننده

اولاف شولز، صدراعظم آلمان در مصاحبه ای با واشنگتن پست که روز دوشنبه منتشر شد، مذاکرات را در "لحظه تعیین کننده" توصیف کرد.

وی مدعی شد: «ما به آنها پیام روشنی دادیم که اکنون زمان تصمیم گیری و پیشرفت است و نه طولانی کردن روند. امیدواریم از این فرصت استفاده کنند».

شمخانی: تا متعادل‌سازی تعهدات طرفین فاصله داریم

با این حال علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در توییتی نوشت: منفعت اقتصادی واقعی، مؤثر و قابل تأیید برای ایران شرط لازم برای توافق است. نمایش لغو تحریم ها تلاش سازنده تلقی نمی شود.

شمخانی روز یکشنبه گفت که واشنگتن و تهران تاکنون نتوانسته‌اند «تعادل» در تعهدات خود در جریان مذاکرات وین ایجاد کنند. وی در توییتی نوشت: با وجود پیشرفت محدود در مذاکرات وین، ما هنوز تا رسیدن به تعادل لازم در تعهدات طرفین فاصله داریم.

الجزیره: اختلاف‌ها به ویژه درباره تحریم‌ها باید حل شوند

به گفته دیاکو حسینی، تحلیلگر سیاست خارجی مستقر در تهران، همه طرف ها درک واقع بینانه تری از آنچه می توان در مذاکرات به دست آورند دارند و می دانند که این مذاکرات نمی تواند برای مدت طولانی‌تری ادامه یابد.

وی گفت: «فکر می‌کنم این احتمالاً آخرین دور مذاکرات خواهد بود و آنچه تاکنون می‌توانیم استنباط کنیم این است که احتمال موفقیت مذاکرات بیشتر از شکست آن است، مگر اینکه طرفین در تلاش نهایی خود برای کسب امتیازات بیشتر تجاوز کنند».

حسینی گفت:‌«از بین بردن انتظاراتی که طرف مقابل به دلیل بی اعتمادی یا محدودیت های سیاسی محلی نمی تواند آنها را برآورده کند و همچنین درک محدودیت های توافق هسته ای، کلید دستیابی به توافق است».

وی افزود: همه طرف ها باید درک کنند که توافق بالقوه برای ایران و آمریکا سود کمتری نسبت به توافق 2015 خواهد داشت، اما در شرایط فعلی، بازگشت به توافق و باز نگه داشتن پنجره دیپلماسی بهترین گزینه واقع بینانه است».

اختلاف در واشنگتن و تردید در هیأت آمریکایی

گفتنی است در روزهای گذشته موضع‌گیری‌ها و نامه‌نگاری‌های نمایندگان کنگره آمریکا علیه مذاکرات در وین افزایش یافته و حتی برخی سناتورهای دموکرات نیز به طرح انتقاد از توافق با ایران پرداخته‌اند. (خیز یاران ترامپ برای لغو توافق احتمالی با ایران)

به نوشته الجزیره، در حالی که منتقدان برجام در تهران پس از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی در اوت 2021 سکوت کردند، منتقدان در واشنگتن همچنان از رویکرد "فشار حداکثری" دوران ریاست جمهوری ترامپ حمایت می کنند.

رویترز گزارش داده است که گروهی متشکل از 33 سناتور جمهوری‌خواه روز دوشنبه به جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده هشدار دادند که اگر دولت وی به کنگره اجازه ندهد شرایط هرگونه توافق هسته‌ای جدید با ایران را بررسی کند و به آن رای دهد، برای خنثی کردن اجرای آن تلاش خواهند کرد.

سناتورها به رهبری سناتور تد کروز، یکی از مخالفان دیرینه توافق هسته‌ای 2015، در نامه‌ای به بایدن گفتند که از "تمام گزینه‌ها و اهرم‌های موجود" استفاده خواهند کرد تا اطمینان حاصل کنند که دولت وی در هرگونه توافق جدید با ایران به قوانین ایالات متحده پایبند است.

کروز و دیگر سناتورهای ارشد جمهوری خواه به بایدن گفتند که اگر بایدن به تعهدات قانونی با هدف تضمین نظارت کنگره بر بازنگری ها یا تغییرات توافق هسته ای 2015 عمل نکند، اجرای هرگونه توافق جدید "به شدت، با مشکل مواجه خواهد شد.

منابع می‌گویند این ناهماهنگی‌ها و تغییرات در مواضع طرف آمریکایی همواره یکی از عوامل کندی گفت‌وگوها در وین بوده و این موضوع چه در سطح اعضای هیأت آمریکایی و چه در سطح هیأت حاکمه آمریکا، بر روند گفت‌وگوها تأثیر منفی داشته است. این ابراز مخالفت‌ها چه دارای اصالت باشد و چه بخشی از یک سناریوی مذاکراتی از سوی آمریکا باشد، در هر دو صورت چنین اقداماتی نه تنها به عقب‌نشینی هیأت ایرانی از مواضع خود منجر نخواهد شد، بلکه مذاکره‌کنندگان ایرانی را در پافشاری بر مسئله قابلیت اتکا توافق و موضوع تضمین‌ها مصمم‌تر می‌کند.

مالی: برجام هنوز ارزش نجات دارد

هفته گذشته، رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران تأیید کرد که توافق هسته ای بازسازی شده نمی‌تواند همان زمان گریز یک‌ساله برجام را بازسازی کند.

با این حال، مالی گفت: «هنوز برجام ارزش بازگشت به توافق را دارد، هنوز چیزهای زیادی وجود دارد که می توان نجات داد» و همچنین بار دیگر هشدار داد که تنها «هفته ها» برای حفظ برجام به دلیل پیشرفت های هسته ای ایران باقی مانده است.

باربارا اسلاوین، مدیر ابتکار آینده ایران در شورای آتلانتیک، درباره ادعاهای مکرر غرب مبنی بر اینکه زمان بسیار کمی باقی مانده است، گفت: «من فکر می کنم این یک تاکتیک مذاکره است».

او که از حامیان برجام است، به الجزیره گفت: «تا زمانی که ایران مایل به ارسال ذخایر اورانیوم اضافی و سانتریفیوژهای پیشرفته گلوله ماهانه باشد، برجام ارزشمند خواهد بود».

به گفته وی، هر چه مذاکرات طولانی تر شود، به منتقدان هر دو کشور زمان بیشتری می دهد تا مذاکرات را تضعیف کنند.

ایران گفته است که به هیچ "ضرب‌الأجل مصنوعی" پایبند نخواهد بود و چنین فشارهایی منجر به عبور مذاکره‌کنندگان از اصول و خطوط قرمز کشور نخواهد شد، اما برای دستیابی سریع به توافقی که منافع ملی‌ را تضمین کند، جدی است.

اختلاف بر سر تحریم‌ها و قرص‌های سمی

درحالی که ایران خواستار لغو تمامی تحریم‌های اعمال شده در دوران ترامپ است و می‌گوید تحریم‌هایی که با برچسب [ادعایی] حقوق بشر و به دلیل [ناموجه] رفتار ایران در منطقه اعمال شده‌اند مانع بهره‌مندی ایران از مزایای برجام است.

منابع می‌گویند ممکن است آمریکا درباره بخشی از تحریم‌های غیرهسته‌ای تحت عنوان «قرص‌های سمی» انعطاف نشان دهد و ممکن است با لغو برخی از آن‌ها که در اواخر ریاست‌جمهوری ترامپ با هدف دشوار کردن بازگشت دولت بایدن به برجام طراحی و اعمال شده‌اند، موافقت کند.

 ضرورت انعطاف‌پذیری

روز دوشنبه، مقامات اروپایی خواستار "روحیه سازش" در مذاکرات آتی شدند.  جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی در واشنگتن گفت: «پیشنهادی از سوی ایالات متحده وجود دارد، پیشنهاد متقابلی نیز وجود دارد. نمی دانم که یک هفته، دو هفته، سه هفته خواهد بود، اما مطمئناً ما در آخرین مراحل مذاکره هستیم».

آزادسازی ۱۰۰ میلیارد دلار ذخیره ارزی ایران

اسلاوین عضو ارشد شورای آتلانتیک می‌گوید نسبت به موفقیت مذاکرات وین "محتاطانه خوشبین" است، اما معتقد است که ایران باید نسبت به موضع آمریکا در مورد کاهش تحریم ها نرمش نشان دهد.

او گفت: «همه تحریم‌های دوران ترامپ برداشته نمی‌شوند، اما تحریم‌های «ناهمخوان» با برجام لغو خواهند شد و ایران به 100 میلیارد دلار ذخایر ارزی در خارج از کشور دسترسی پیدا می‌کند و همچنین می‌تواند آزادانه نفت را دوباره صادر کند».

تضمین و راستی آزمایی