به گزارش اکوایران، در شرایطی که یک سال از بر سر کار آمدن جو بایدن می گذرد، برای بسیاری از تحلیگران سیاست های دولت آمریکا پیرامون خاورمیانه همچنان محل ابهام است. علیرغم آنکه او در حین کارزاری انتخاباتی اش بارها بر خاتمه دادن جنگ های بی پایان سخن گفته بود، به نظر می رسد مناقشات جاری در خاورمیانه بار دیگر این کشور را در آستانه درگیر شدن در منازعات این منطقه قرار داده است.

استیون کوک، تحلیلگر برجسته در مطالعات خاورمیانه و آفریقا و عضو شورای روابط خارجی خاورمیانه‌ای با انتشار یادداشتی با عنوان «استراتژی خاورمیانه‌ای بایدن، عمل گرایی بی رحمانه است» در نشریه فارین پالیسی، در پاسخ به منتقدین تلاش کرده استراتژی خاورمیانه‌ای دولت بایدن را ترسیم کند.

در فقدان یک استراتژی خاورمیانه‌ای؟

جو بایدن به یک استراتژی خاورمیانه‌ای نیازمند است؛ این همان چیزی است که بسیاری از تحلیلگران در مورد آن بحث کرده‌اند. با این حال این اتهام اغلب منعکس‌کننده تفاوت‌های ایدئولوژیک نویسندگان با ساکن کاخ سفید است و نه فقدان واقعی یک استراتژی. این انتقادات بیش‌تر بدین معناست که «دولت سیاست مورد علاقه من را دنبال نمی‌کند».

1

عمل‌گرایی بی‌رحمانه

با این وجود، بایدن راهبردی برای خاورمیانه دارد. بدین معنا که او و مشاورانش مسائل منطقه‌ای، تلاقی آن‌ها با منافع آمریکا، و این‌که آمریکا چه منابعی در اختیار داشته و هزینه‌های انواع سیاست‌های احتمالی را بررسی کرده‌اند. این همان استراتژی است که می‌توان از آن با عنوان «عمل‌گرایی (پراگماتیسم) بی‌رحمانه» یاد کرد. جای تعجب هم ندارد که چرا هم فعالان حقوق بشر و هم تندروها نسبت بدان شکایت دارند.

تنش‌زدایی در خدمت مجموعه‌ای از اهداف ژئواستراتژیک 

شاید مشهودترین نمود عمل‌گرایی بی‌رحمانه در سیاست های دولت بایدن در سوریه و یمن باشد. بر اساس اظهارات بایدن در دوران نامزدی‌ ریاست جمهوری، این انتظار وجود داشت که او نقش فعال‌تری در سوریه داشته باشد. این‌گونه نبود که بایدن-هریس در 2020 طرح مفصلی برای جنگ داخلی سوریه ارائه دهند، اما مواضعشان در دوره انتخابات حاکی از رویکردی قاطعانه داشت.

5

بایدن، دونالد ترامپ را به دلیل درک نکردن محیط ژئوپلیتیک مورد حمله قرار داد و گفت که قصد ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه به نفع حکومت اسد و ایران تمام شده و باعث می‌شود اسرائیلی‌ها برای امنیت خود به روس‌ها وابسته شوند. البته، زمانی که یک رئیس‌جمهور سوگند یاد می‌کند، به ندرت اتفاق می‌افتد که لفاظی‌های انتخاباتیش با سیاست‌های آتی هم‌سو شود.

جورج بوش (پدر)، معاون وقت رئیس‌جمهور ایالات متحده، در سال 1988 در حالی که برای نامزدی ریاست جمهوری آماده می‌شد، خطاب به میخائیل گورباچف، رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی گفت که «آیین‌های توخالی لفاظی‌ها» را که او در حین برخورد بوش با جمعیت می‌شنود، نادیده بگیرد.

ظاهرا بایدن به جای رویکردی جنگ‌طلبانه در قبال سوریه، به این نتیجه رسیده که تنش‌زدایی به بهترین وجه در خدمت مجموعه‌ای از اهداف ژئواستراتژیک است که هم مربوط به درگیری سوریه و هم فراتر از جنگ داخلی است.

پذیرش ضمنی پیروزی اسد

این رویکرد به نوعی تصدیق ضمنی این است که بشار اسد در این جنگ پیروز شده و هیچ کس نمی‌تواند این واقعیت را تغییر دهد. ظاهراً تیم بایدن بر این باورست که با کنار آمدن با این واقعیت، ایالات متحده شانس بیش‌تری برای کمک به مردم سوریه و لبنان و تغییر روابط با روسیه خواهد داشت (علی‌رغم تختلاف شدید کنونی بر سر مسئله اوکراین) و تلاش کند بین سوری‌ها و ایرانی‌ها اختلاف ایجاد کند.

برای رسیدن به این اهداف، دولت بایدن زمانی که ملک عبدالله پادشاه اردن با رئیس‌جمهور سوریه تماس گرفت و یا در اوایل نوامبر وزیر خارجه امارات با او در دمشق دیدار کرد، واکنشی بیش از حد انتقادی -یا اصلاً انتقادی- نداشت. به نظر می رسد رهبر اردن درصدد ارائه طرحی برای احیای حاکمیت در سوریه و اتحاد با این کشور است که با دیدگاه کلی بایدن همسو باشد، اگرچه کاخ سفید هنوز این طرح را تائید نکرده است.

2

بنا بر گزارش‌ها، دیپلمات‌های آمریکایی در تلاش برای راه اندازی خط لوله گاز عربی برای ارسال گاز مصر به لبنان از مسیر اردن و سوریه شرکت داشتند؛ طرحی که سعی دارد به نوعی بحران برق در لبنان را کاهش دهد. این موضوع باعث شده اعضای کنگره از هر دو حزب، به شدت معترض شوند که چرا دولت بایدن در برابر مشارکت کشورهای عربی از جمله مصر، الجزایر، بحرین، عمان، لبنان و تونس -علاوه بر امارات متحده عربی و اردن- در بازسازی سوریه، دست روی دست گذاشته است.

موافقت یا مخالفت با این سیاست مهم نیست، آن چه واضح است اینست که یک استراتژی اساسی وجود دارد. عمل‌گرایی بی‌رحمانه بایدن در سوریه با جستجوی راه‌هایی برای افزایش جریان کمک‌ها به سوری‌ها، منافع آمریکا در مبارزه با تروریسم، منع گسترش سلاح‌های کشتار جمعی، امنیت اسرائیل مطابقت دارد. شاید استراتژی بایدن استراتژی بدی باشد، اما او یک راهبرد دارد.

همسویی با استدلال‌های بی پایه در یمن

یمن مکان دیگری است که عمل‌گرایی بی‌رحمانه بایدن در آن‌جا واضح است. هنگامی که سنا به بسته تسلیحاتی 650 میلیون دلاری سعودی‌ها رای داد، خشم زیادی در میان گروه‌های حقوق بشر و اعضای مترقی کنگره ایجاد شد. دولت گفت که این فروش برای اهداف دفاعی بوده است، اما مخالفان این معامله به شدت معترض بودند.

4

سعودی‌ها که مسئول مصائب یمن هستند، ادعا می کنند حملات هوایی آن‌ها در یمن جنبه دفاعی دارد. این استدلال بی‌معنا به عمل‌گرایی بی‌رحمانه بایدن کمک می‌کند. حتی منتقدان اصلی کارزار نظامی عربستان سعودی در یمن مانند سناتور کریس مورفی به بسته تسلیحاتی رای دادند، زیرا او هم به ظاهر پذیرفته بود که تسلیحات ارسالی به عربستان سعودی به این کشور کمک می‌کند تا از خود دفاع کند.

نیاز ریاض به واشنگتن

با این حال از نگاه بایدن قطع ارسال تسلیحات به سعودی‌ها نمی‌تواند جنگ یمن را متوقف کند. سیاست دولت بایدن در مورد عربستان بر سخت‌گیری در برابر این کشور استوار است. از زمان قتل جمال خاشقچی، مداخله در یمن، افشای سایر موارد نقض حقوق بشر سعودی و انقلاب شل در ایالات متحده، دیدگاه تحلیل‌گران سیاست خارجی واشنگتن و اعضای کنگره این است که فرصتی برای تغییر در مناسبات آمریکا و عربستان به وجود آمده است. و این بر پایه این واقعیت شکل گرفته که ریاض بیشتر به واشنگتن نیاز دارد تا واشنگتن به ریاض، و این واقعیت به ایالات متحده دست برتر را می دهد. با این حال، مانند هر چیز دیگری در زندگی، روابط ایالات متحده و عربستان سعودی نیز پیچیده‌تر از این است. به هر حال این دو کشور به انحای گوناگون و اغلب در زمان‌های متفاوت به یکدیگر نیاز دارند.

3

درگیری در یمن وضعیت فاجعه‌باری دارد و از سال ۲۰۱۵ با مداخله عربستان همواره بدتر شده است. با این حال، وقتی صحبت از عربستان سعودی به میان می‌آید، بایدن مسئله دیگری برای نگرانی دارد که با سیاست و منافع ملی در هم تنیده است (اگرچه زمانی اینها در هم تنیده نمی‌شوند؟): جریان آزاد نفت و توانایی سعودی‌ها در تأثیرگذاری بر قیمت نفت. تحلیلگران درباره ثبات شبه جزیره عربستان و وضعیت آبراه‌های استراتژیک مانند تنگه باب المندب و دریای سرخ در صورت پیروزی قطعی حوثی‌ها، ابراز نگرانی کرده‌اند. بایدن مایل است عربستان سعودی نفت بیش‌تری تولید کند، زیرا او به در صورت افزایش تورم و قیمت بالای نفت از نظر سیاسی جان سالم به در نمی‌برد.

عمل قهرمانانه‌ای در کار نیست

برای فعالان محیط زیستی، تحول در چشم انداز انرژی امری خرسندکننده است، با این حال سرعت تغییرات هنوز برای آنها رضایت بخش نیست. و تا زمانی که یک تغییر فرهنگی در ایالات متحده رخ ندهد و آمریکایی‌ها دست از  کامیون‌های بزرگ و ماشینهای شاسی‌بلندهای پرمصرف خود نکشند، عربستان سعودی کشور مهمی باقی خواهد ماند.

هیچ توجیه اخلاقی و یا وجه قهرمانانه ای در عمل گرایی بی رحمانه بایدن وجود ندارد، و عموما سیاست خارجی مربوط به تصمیماتی می شود که از نظر اخلاقی مشکوک هستند. با این حال، بایدن و تیمش برخلاف منتقدان خود دارای تفکر استراتژیک در اینجا هستند.