لی که‌چیانگ؛ تعظیم آخر تکنوکرات ماهر

پس از یک دهه حضور در سایه «شی جین پینگ»، لی که‌چیانگ آخرین تعظیم خود را به جا آورد که نشان‌دهنده دور شدن چین از تکنوکرات‌های ماهری است که سکان هدایت دومین اقتصاد بزرگ جهان را به دست داشتند به نفع کسانی است که عمدتاً به خاطر وفاداری بی‌چون‌وچرا به رهبر چین شناخته می‌شوند.

لی پس از خروج از کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب کمونیست چین در ماه اکتبر، آخرین سخنرانی ملی خود در پارلمان را ایراد کرد.

لی زمانی به عنوان رهبر احتمالی آینده چین دیده می‌شد؛ اما روزبه‌روز بیشتر توسط شی به حاشیه رانده شد. گاهی اوقات به خاطر دور بودن لی از نظرها، سخت بود که او شخص دوم مملکت است. به گفته استیو تسانگ، مدیر مؤسسه چین در دانشکده مطالعات آسیا و آفریقای دانشگاه لندن، لی نخست‌وزیری بود که به دستور رهبر از کانون توجهات دور نگه داشته شد.

شروع از صفر

لی در بیشتر دوران حرفه‌ای خود به عنوان یک بوروکرات محتاط، توانا و باهوش شناخته می‌شد که پله‌های ترقی حزب کمونیست را طی کرده و کاملاً در آن حل شد.

او در دهه ۹۰ میلادی، فرماندار و سپس دبیر حزب استان کشاورزی و پرجمعیت هنان شد. لی گزارش‌های مربوط شیوع ایدز که به یک گروه غیرقانونی خریدوفروش خون و کمک مقامات محلی مربوط می‌شد را نادیده گرفته و خفه می‌کرد.

در حالی که این رسوایی قبل از انتصاب لی اتفاق افتاد اما دفتر او تلاش کرد که آن را بی‌سروصدا نگه دارد. قربانیانی که خواستار غرامت و عدالت بودند، توسط لی و دفترش مورد اذیت و آزار قرار گرفته و جلوی پای آن‌ها سنگ‌اندازی می‌شد.

با این حال، لی از سایرین متفاوت بود. او با تسلط به زبان انگلیسی، جزء نسلی از سیاست‌مداران بود که در دوران پذیرا بودن چین نسبت به ایده‌های لیبرال غربی تحصیل می‌کرد. لی که در دوران پرهرج‌ومرج ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶ انقلاب فرهنگی مائو با سیاست آشنا شد، توانست در دانشگاه سرشناس پِکینگ، حقوق و اقتصاد بخواند.

وی پس از فارغ‌التحصیلی برای فعالیت به اتحادیه جوانان کمونیست پیوست. این سازمان وظیفه آماده‌سازی و جذب دانشجویان جهت فعالیت‌های حزبی را به عهده داشت. او سپس به موقعیت‌های بالاتری دست پیدا کرد.

در میان بوروکرات‌های بی‌چهره چینی، لی توانست استعداد خود را به نمایش بگذارد. طبق اسناد لو رفته از وزارت خارجه ایالات متحده در ویکی‌لیکس، لی به دیپلمات‌ها گفته بود که آمارهای رشد اقتصادی چین «ساخته دست بشر» است و در عوض باید به تقاضای برق، ترافیک بار ریلی و وام به عنوان شاخص‌هایی دقیق‌تر نگاه کرد.

اگرچه لی پوپولیست نبود، اما در مقایسه با شی، در سخنرانی‌ها و رویدادهای عمومی با شوروشوق بیشتری ظاهر می‌شد.

با این حال، او بر خلاف اسلاف خود، نتوانست تا حد زیادی از پلتفرم‌هایی که تحت اختیار داشت، خوب استفاده کند. لی در تنها سخنرانی خود در روز پایانی جلسه سالانه کنگره، بیشتر سخنش را به تکرار مکررات و بازگویی آمار اختصاص داد. او در طول تحولات سه‌ساله چین در همه‌گیری کرونا، رسماً غایب بود.

لی که از صفر شروع کرده بود، به عنوان جانشین مناسب هو جینتائو، رئیس‌جمهور اسبق چین شناخته می‌شد. اما رهبری به جهت ایجاد تعادل بین جناح‌های سیاسی، شی جین‌پینگ، پسر معاون سابق نخست‌وزیر را به عنوان نامزد معرفی کرد.

رابطه این دو هرگز مانند رابطه رهبران سابق با نخست‌وزیرهایشان گرم نبود؛ اما با این حال، آن‌ها هیچ‌وقت علناً بر سر اصول اختلاف نداشتند.

کودتای نرم شی

در سال ۲۰۱۸، با سازماندهی مجدد دفاتر حزب، قدرت لی به تدریج کاهش یافت. شی با انتقال قدرت شورای ملی و کابینه چین به نهادهای حزبی، فرش زیر پای لی را کشید. در همان زمان، شی به یاران قدیمی خود مانند لیو هه، مشاور اقتصادی و لی ژانشو، رئیس مجلس اعتماد و تمایل بیشتری داشت و لی را با گم‌نامی به حاشیه راند.

خروج او سؤالات مهمی را در مورد آینده بخش خصوصی که شی جین‌پینگ نگاه خوبی به آن ندارد و همچنین اصلاحات اقتصادی گسترده که توسط لی حمایت می‌شود را برانگیخته است. جانشین مورد انتظار او، لی کیانگ، یکی از دوستان قدیمی شی است که بیشتر به خاطر اعمال بی‌رحمانه محدودیت‌های کرونایی بهار گذشته در شانگهای شناخته می‌شود.

رانا میتر از دانشگاه آکسفورد می‌گوید: رویکرد لی که‌چیانگ در حکمرانی، اقتصادمحور بود که به شدت با رویکرد ایدئولوژیکی شی در تضاد است. میتر افزود: حداقل تا مدتی، لی ممکن است آخرین نخست‌وزیر این‌چنینی باشد.

کارل مینزنر، کارشناس حقوق و حکمرانی چین در دانشگاه فوردهام نیویورک و شورای روابط خارجی گفت که ممکن است کمتر لی را به خاطر دستاوردهایش یاد کنند. چرا که او آخرین تکنوکراتی بود که در بالاترین مقام حزب کمونیست خدمت کرد. او اذعان کرد که خروج لی، پایان دورانی است که در آن تخصص و عملکرد به جای وفاداری به شی، معیار اصلی بلندپروازانی بود که به دنبال رسیدن به مقامات بالاتر هستند.