جریان اشتغال در دولت سیزدهم

به گزارش اکوایران جمعیت حاضر در سن کار (15 ساله و بیشتر) ایران حدود 63 میلیون نفر است. از منظر اشتغال، این جمعیت را می توان به سه گروه شاغل، بیکار و غیر فعال تقسیم کرد. آن گروهی که به دنبال کار هستند اما نمی توانند برای خود شغلی دست و پا کنند بیکار تلقی شده و آن جمعیتی که به طور کلی تمایلی به کار کردن ندارند، غیر فعال به حساب می آیند. به طبع وضعیت اشتغال افراد ثابت نیست و ممکن است هر فصل نسبت به فصل گذشته اش تغییر کند. به عنوان مثال فردی در تابستان سال گذشته جز جمعیت غیر فعال بوده و تمایلی به کار کردن نداشته اما در سال جاری به هر دلیلی به دنبال کار می گردد و یا فردی که در تابستان سال گذشته بیکار محسوب می شده و اکنون به دلیل نا امیدی از یافتن شغل دیگر به دنبال کار نمی گردد و جز جمعیت غیر فعال به حساب می آید. به این فرایند تغییر موقعیت فرد در بازار کار، جریان نیروی کار می گویند.

بررسی ها نشان می دهد بیشترین تغییر موقعیت از تابستان سال گذشته به تابستان 1401 مربوط به جمعیت بیکار بوده، برای مثال نزدیک به یک سوم کسانی که در تابستان سال گذشته بیکار بوده در تابستان امسال به دلیل نا امیدی از یافتن شغل از جمعیت فعال اقتصادی خارج شده اند. در این گزارش به بررسی جریان نیروی کار از تابستان 1400 به تابستان 1401 پرداخته شده است. با توجه به اینکه تابستان سال گذشته تقریبا در دست دولت قبل بوده و تابستان امسال در دوران زمامداری دولت سیزدهم قرار داشته، با نگاهی این تغییرات کارنامه دولت سیزدهم در بازار کار به حساب می آید.

بازار کار تابستان 1401 در یک نگاه

کل جمعیت که در سن کار قرار دارند، در تابستان امسال 63 میلیون و 702 هزار نفر برآورد شده، از این جمعیت حدود 26 میلیون نفر تمایل به کار کردن دارند. بر این اساس نرخ مشارکت اقتصادی ایران در تابستان سال جاری 41 درصد بوده است. بررسی ها نشان می دهد نرخ مشارکت در تابستان امسال نسبت به فصل مشابه سال گذشته کاهش یافته است. از سوی دیگر شاهد این بوده ایم که نرخ بیکاری از 9.6 درصد در تابستان سال گذشته به 8.9 درصد در تابستان امسال کاهش یافته است. همزمانی کاهش نرخ مشارکت و نرخ بیکاری موجب گشته تا تحلیل وضعیت بازار کار و اشتغال در کشور دشوار شود و نتوان لزوما بیان کرد که کاهش نرخ بیکاری اشتغال را در کشور بهبود داده است، چراکه احتمال دارد قسمتی از این کاهش بیکاری به دلیل خروج افراد از جمعیت فعال اقتصادی و کاهش نرخ مشارکت اقتصادی باشد.

ثبات 90 درصدی جمعیت غیر فعال در ایران

تنها حدود 40 درصد از جمعیت ایران تمایل به کار کردن دارند و مابقی جمعیت غیر فعال کشور را تشکیل می دهد. تعداد جمعیت غیر فعال کشور در تابستان سال گذشته 37 میلیون و 75 هزار نفر برآورد شده است. بررسی ها نشان می دهد 91.4 درصد از این جمعیت هنوز هم غیر فعال هستند، به عبارت دیگر 33 میلیون و 886 هزار نفر از کسانی که در تابستان سال گذشته تمایلی به کار کردن نداشته اند، در تابستان امسال نیز متقاضی شغل نبوده اند. در نتیجه 8.6 درصد کسانی هم که در تابستان سال گذشته غیر فعال بوده در تابستان امسال به جمعیت فعال اقتصادی افزوده شده اند.

همانگونه که گفته شد جمیعت فعال اقتصادی را کسانی تشکیل می دهد که تمایل به کار کردن داشته و در چند هفته گذشته( زمان آمار گیری) جویای شغل بوده اند، در نتیجه این جمعیت متشکل از بیکاران و شاغلین است. از منظر اقتصادی بیکارانی که جویای شغل هستند و کاری پیدا نمی کنند بیکار تلقی می شوند، بنابراین شرط بیکار محسوب شدن به دنبال شغال گشتن است، حتی کسانی که به دلیل نا امیدی از پیدا کردن شغل دیگر به دنبال کار نمی گردند نیز جز بیکاران محسوب نمی شوند.

بر اساس آمار 6.8 درصد از جمعیت غیر فعال در تابستان سال گذشته در تابستان امسال شاغل شده اند، این تعداد حدود 2 میلیون و 521 هزار نفر است. همچین 1.8 درصد از کسانی که تابستان گذشته جز جمعیت غیر فعال بوده در تابستان امسال بیکار محسوب می شوند، به بیان دیگر حدود 667 هزار نفر از افرادی که در تابستان سال گذشته جز جمعیت غیر فعال بوده اند در تابستان امسال به جمعیت فعال اقتصادی افزوده شده اما نتوانسته اند برای خود شغلی پیدا کنند.

ناامیدی 700 هزار نفر از یافتن شغل

تعداد کل بیکاران کشور در تابستان سال گذشته 2 میلیون و 496 هزار نفر برآورد شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد 37.5 درصد از کسانی که در تابستان سال گذشته بیکار بودند، تابستان امسال شاغل شده‌اند؛ یعنی تعداد 936 هزار نفر. همچنین 34 درصد از جمعیت بیکارِ تابستان 1400، در تابستان امسال نیز همچنان بیکار مانده‌اند و نتوانسته‌اند برای خود شغلی دست و پا کنند. البته این موضوع بدین معنا نیست که این افراد از تابستان سال گذشته تا کنون بیکار مانده‌اند، بلکه ممکن است در مقطعی شاغل شده و دوباره شغل خود را از دست داده باشند. جمعیت این گروه 845 هزار نفر تخمین زده شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 711 هزار نفر از کسانی که تابستان پارسال بیکار بوده‌اند، در تابستان سال جاری از جمعیت فعال اقتصادی خارج شده‌اند و دیگر جویای شغل نیستند. به عبارت دیگر 28.5 درصد از بیکاران تابستان سال گذشته، در تابستان 1401 از پیدا کردن شغل ناامید شده‌اند یا به هر دلیل دیگری متقاضی پیدا کردن شغل نیستند.

چه تعداد از شاغلین تابستان 1400 دیگر کار ندارند؟

در تابستان سال گذشته کل جمعیت شاغل 23 میلیون و 404 هزار نفر بوده، به طبع کل این جمعیت در تابستان امسال نیز شاغل نمانده و احتمالا وضعیت اشتغال شان تغییر کرده است. آمار ها نشان می دهد 85 درصد از جمعیتی که سال گذشته تابستان شاغل بوده اند در تابستان امسال نیز دارای کار هستند. به عبارت دیگر حدود 20 میلیون نفر از 23 میلیون و 400 هزار نفری که در تابستان سال گذشته شاغل بوده هنوز هم شاغل اند. همچنین 2.9 درصد افراد شاغل در تابستان 1400 در تابستان امسال بیکار بوده که این جمعیت برابر است با 678 هزار نفر. برآورد ها گویای این است که 2 میلیون و 691 هزار نفر از کسانی که در تابستان 1400 دارای شغل بوده در تابستان 1401 به طور کامل از بازار کار خارج شده(خروج از جمعیت فعال اقتصادی) و دیگر جویا و متقاضی کار نیستند. بر این اساس از هر 10 نفری که در سال گذشته دارای کار بودند، بیش از یک نفر در امسال اصلا مایل به کار کردن نیست.

به طور کلی می توان گفت که 3 میلیون و 370 هزار نفر که در تابستان سال گذشته دارای شغل بوده اند در فصل مشابه امسال یا بیکار شده اند یا دیگر تمایلی به شاغل شدن ندارد. البته ممکن است این خروج از جمعیت فعال اقتصادی و متقاضی کار نبودن به علت بیکاری و سپس نا امیدی از پیدا کردن شغل باشد.  البته با توجه به اینکه تعدادی از جمعیت شاغل کاسته شده، از آن سو نیز درصدی از کسانی که در تابستان سال گذشته بیکار یا غیر فعال بوده در تابستان امسال شاغل شده اند.