سهم کشاورزی از اشتغال روستایی؛ هر روز کمتر از دیروز

به گزارش اکوایران،‌ آخرین گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تعداد شاغلین کشور در زمستان 1402، بالغ بر 24 میلیون نفر بود. از این تعداد بیش از 18 میلیون نفر در مناطق شهری و بالغ بر 5.5 میلیون نفر در مناطق روستایی فعالیت داشتند.

از منظر اقتصادی،‌ افراد شاغل در بازار کار در یکی از سه بخش «کشاورزی»، «خدمات» یا «صنعت» مشغول فعالیت می‌شوند. بررسی‌ها حاکی از آن است که در زمستان 1402 سهم اشتغال در این بخش‌ها در مناطق شهری و روستایی برابر نبود.

در مناطق شهری بخش «خدمات» بیشترین و بخش «کشاورزی» کمترین سهم از اشتغال را داشت. در مقابل در مناطق روستایی «کشاورزی» بیشترین و «خدمات» کمترین سهم از اشتغال افراد در بازار کار را به خود اختصاص داد. به این ترتیب می‌توان دریافت که در مناطق روستانشین خدمات هنوز ظرفیت گسترش دارد. همچنین با توجه به رونق و ظرفیت بخش کشاورزی در مناطق روستانشین توجه به آن دارای اهمیت است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، در زمستان 1402، تعداد شاغلین بخش کشاورزی در کل کشور بالغ بر سه میلیون نفر بوده که 29.7 درصد آن شهرنشینان و 70.3 درصد آن را روستانشینان تشکیل داده‌اند. بدین ترتیب می‌توان دریافت که اشتغال در بخش کشاورزی در مناطق روستایی رونق بیشتری داشته است. بنابراین، تمرکز بر بهبود سیاست‌های این بخش ضمن تشویق شاغلین روستانشین به اشتغال در بخش کشاورزی، می‌تواند منجر به افزایش تولیدات گروه کشاورزی در کل کشور شود. در ادامه به بررسی سهم اشتغال شهرنشینان و روستانشینان در سه بخش مختلف اقتصادی پرداخته شده است.

یک تصویر از اشتغال کل کشور/ خدمات بر پله نخست 

 بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار، تعداد شاغلین کل کشور در سال 1402 به 24 میلیون و 193 هزار و 586 نفر رسیده است. افراد شاغل در کشور در سه بخش «کشاورزی»،‌ «صنعت» و «خدمات» مشغول به کار بودند. بررسی‌ها حاکی از آن است که در زمستان 1402، کشاورزی با سهم 12.9 درصدی از اشتغال کشور،‌ کمترین شمار شاغلین را به خود جذب کرده است. در مقابل سهم اشتغال بخش خدمات در زمستان سال گذشته، 53.6 درصد بود. بدین ترتیب این بخش بیشترین سهم از اشتغال کشور را در زمستان 1402 داشته است. 33.5 درصد باقی مانده از جمعیت شاغلان هم بخش «صنعت» را برای فعالیت برگزیده‌اند.

آنچه تاکنون مطرح شده مربوط به وضعیت اشتغال شاغلین کل کشور در بخش‌های مختلف اقتصادی در زمستان 1402 بود. شواهد آماری نشان می‌دهد سهم اشتغال شاغلین در هریک از بخش‌های اقتصادی در مناطق شهری و روستایی یکسان نبوده است.

خدمات،‌ پرطرفدارترین بخش اقتصادی از منظر شهرنشینان

در زمستان 1402،‌ تعداد شاغلین کل کشور در مناطق شهری 18.6 میلیون نفر اعلام شد. به بیان دقیق‌تر در زمستان سال گذشته 76.9 درصد از شاغلین کشور در مناطق شهری سکونت داشته‌اند. این رقم درمقایسه با زمستان سال گذشته افزایش 0.8 واحد درصدی داشته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در دوازدهمین ماه از سال 1402، سهم اشتغال شهرنشینان در بخش «کشاورزی» به پنج درصد رسیده که نسبت به دوره مشابه در سال قبل افزایش 0.2 واحد درصدی داشته است. این بخش کمترین سهم از اشتغال شهرنشینان را به خود اختصاص داده است.

سهم شاغلین بخش «صنعت» نیز با افزایش 0.1 واحد درصدی نسبت به سال قبل، به 34.1 درصد رسیده است. در بخش «خدمات» هم 60.9 درصد از شاغلین شهری مشغول کار بوده‌اند. این رقم در مقایسه با زمستان 1401، ‌کاهش 0.3 واحد درصدی داشته است.

 بر این اساس، بخش «خدمات»، بیشترین شمار شاغلین را در مناطق شهری از آن خود کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم اشتغال افراد در بخش‌های مختلف اقتصادی در مناطق روستایی متفاوت از این ترکیب در مناطق شهری بوده است.

کشاورزی، پرطرفدارترین بخش اقتصادی از منظر روستانشینان شاغل

تعداد شاغلان روستانشین در زمستان 1402 به 5.5 میلیون نفر رسیده که در مقایسه با دوره مشابه در سال قبل، افزایش 0.4 درصدی داشته است.

از مجموع شاغلان مناطق روستایی،‌ 39.2 درصد مشغول فعالیت در بخش «کشاورزی» بودند. این رقم در مقایسه با دوره مشابه در سال گذشته کاهش منفی 0.7 واحد درصدی داشته است. سهم اشتغال بخش «صنعت» روستانشینان نیز با افزایش 0.9 واحد درصدی مواجه شده و در محدوده 31.4 درصدی قرار گرفته است. «خدمات» با کسب سهم 29.4 درصدی کمترین سهم از اشتغال مناطق روستایی را به خود اختصاص داده است.

بررسی‌‌ها همچنین نشان می‌دهد در زمستان 1402 نسبت به دوره مشابه در سال 1401، سهم اشتغال افراد در بخش «خدمات» مناطق روستایی افزایش منفی 0.2 درصدی داشته است.

بدین ترتیب در مناطق روستایی «کشاورزی» بیشترین سهم از اشتغال را به خود اختصاص داده است. مقایسه ترکیب اشتغال شهرنشینان و روستانشینان خبر از متفاوت بودن سهم هریک از این بخش‌ها در جذب افراد شاغل می‌دهد.

تقابل خدمات و کشاورزی در مناطق شهری و روستایی

بررسی‌ها نشان می‌دهد در مناطق شهری، بیشترین شمار افراد شاغل در بازار کار، در مشاغل خدماتی فعالیت داشته‌اند. در مقابل کشاورزی،‌ کمترین سهم از اشتغال افراد شهرنشین را تشکیل داده است.

در سوی دیگر طیف، دقیقا عکس این فرایند در ترکیب اشتغال مناطق روستایی رقم خورده است. به بیان دقیق‌تر، در زمستان سال 1402 روستانشینان بیشتر در بخش «کشاورزی» فعالیت داشته‌اند و «خدمات» کمترین سهم از اشتغال افراد را به خود اختصاص داده است. از این ترکیب می‌توان چنین برداشت نمود که بخش «خدمات» هنوز در مناطق روستایی ظرفیت گسترش دارد. همچنین رونق و ظرفیت بخش «کشاورزی» در مناطق روستایی گسترده‌تر بوده است. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد که از مجموع 3 میلیون و 110 هزار و 174 فرد شاغل در بخش «کشاورزی»،‌ تنها 29.7 درصد شهرنشین بوده اند. به بیان دقیق تر از هر 100 فرد «کشاورز»،  حدود 30 نفر در مناطق شهری ساکن بوده و بالغ بر 70 نفر روستانشین بوده‌اند.

در سال‌های گذشته به دلایل مختلف، مهاجرت از شهر به روستا زیاد شده است. از جمله این دلایل می‌توان به تمایل نسل جوان به برخورداری از امکانات مناطق شهری (آموزش، بهداشت و...)، تغییرات اقلیم و کاهش بارندگی و مقرون به صرفه نبودن فعالیت‌های «کشاورزی» به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه و پایین بودن سطح قیمت تضمینی خرید مواد تولیدی اشاره کرد.

با توجه به اهمیت تعداد شاغلین بخش کشاورزی در میزان رشد تولیدات این بخش و  همچنین با توجه به اهمیت کشاورزی در تامین امنیت غذایی به عنوان حیاتی‌ترین نیاز انسان، به نظر می‌رسد افزایش تعداد شاغلین آن دارای اهمیت است. همانطور که بررسی‌ها نشان داده است، «کشاورزی» در مناطق روستایی رونق و ظرفیت بیشتری برای گسترش دارد.

باتوجه به ظرفیت‌های موجود در بخش «کشاورزی» در مناطق روستایی، به نظر می‌رسد از یک سو رفع موانع روستانشینی و ترغیب جوانان به عدم مهاجرت و از سوی دیگر پیش‌بینی و اجرای سیاست‌هایی در راستای افزایش دامنه سود کشاورزان روستانشین، می‌تواند سهم اشتغال بخش کشاورزی را در کل کشور بالا برده و گامی مثبت در راستای افزایش تولیدناخالص بخش کشاورزی و تامین امنیت غذایی کشور تلقی شود.