بلومبرگ: داستان سلطه دلار بر اقتصاد جهان/ آیا جایگاه اسکناس آمریکایی تزلزل می‌یابد؟

به گزارش اکوایران، دلار آمریکا به‌طور گسترده به عنوان مهم‌ترین ارز در سطح جهان شناخته می‌شود.

به نوشته بلومبرگ، دلار بیش از هر ارز دیگری در سطح جهان به عنوان روش پرداختی مورد ترجیح برای انجام معاملات بین‌المللی در نظر گرفته می‌شود. دلار، ارز ذخیره اصلی برای کشورهای سراسر جهان به حساب می‌آید؛ چه کشورهای متحد آمریکا، چه کشورهای مخالف آن.

ریشه سلطه دلار در جهان

ریشه سلطه دلار در جهان به زمان ظهور آمریکا به عنوان ابَرقدرت جهانی پس از جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. از آن زمان تاکنون، سرمایه‌گذاران با تکیه بر دلار و دارایی‌های مرتبط با آن مانند اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا، این ارز را به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای ذخیره ثروت در نظر می‌گیرند، هم در زمان‌های عادی و هم در شرایطی که نااطمینانی وجود دارد. این کشش به سوی دلار به قدرت و ثبات بسیار بالای آمریکا مربوط می‌شود. آمریکا نه تنها دارای قدرتمندترین ارتش و اقتصاد جهان است، بلکه با محوریت قانون در این کشور، درجه‌ای از ثبات سیاسی در آن تضمین می‌شود.

یک مزیت دیگر دلار این موضوع است: دارایی‌های دلاری به قدری زیاد هستند که در زمره نقدپذیرترین دارایی‌های جهان قرار می‌گیرند، به این معنا که به راحتی خرید و فروش می‌شوند. حتی زمانی که خود آمریکا دچار مشکل می‌شود، مردم به خرید دلار روی می‌آورند: در زمان بحران مسکن آمریکا که در سال 2008 آغاز شد، دلار آمریکا در یک بازه 12 ماهه با رشد 26 درصدی ارزش خود در برابر شش ارز اصلی جهان همراه شد.

اقتصاد عظیم آمریکا

پول ملی آمریکا به این دلیل حکمرانی می‌کند که ایالات متحده دارای یک اقتصاد عظیم است؛ اندازه اقتصاد آمریکا تقریبا معادل مجموع اقتصاد چین،‌ ژاپن و آلمان است که به ترتیب اقتصادهای دوم، سوم و چهارم جهان هستند. نفوذ اقتصادی آمریکا همچنین از طریق بزرگ‌ترین و نقدپذیرترین بازارهای سرمایه در جهان تقویت می‌شود. بازارهای سهام آمریکا که محل حضور بسیاری از ثروتمندترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان است، بورس کشورهای دیگر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. بازار اوراق قرضه ایالات متحده حتی بزرگ‌تر است به‌طوریکه بازار اوراق خزانه‌داری این کشور به 27 تریلیون دلار می‌رسد. زمانی که کشورها نیاز به جمع‌آوری سرمایه دارند، به احتمال زیاد به بازارهای آمریکا روی می‌آورند.

ثبات آمریکا

قدرت موسسات آمریکایی باعث ایجاد اعتماد به اسکناس‌های آمریکا شده است. حاکمیت قوی قانون در آمریکا معمولا از استفاده خودسرانه از قدرت سیاسی جلوگیری می‌کند و انتخابات این کشور نیز در طول تاریخ آزاد و منصفانه بوده است. بانک مرکزی آمریکا موسوم به فدرال رزرو دارای یک تاریخچه قوی در زمینه استقلال تصمیمات خود است که بر خلاف رویه بانک‌های مرکزی کشورهای دیگر محسوب می‌شود.

ایالات متحده در زمره اندک کشورهایی قرار دارد که هرگز دچار نکول بدهی نشده و تورم افسارگسیخته را تجربه نکرده است. این ویژگی‌ها باعث شده دلار به یک ابزار جذاب برای حفظ ارزش دارایی در نظر گرفته شود، حتی در زمان‌هایی که نااطمینانی وجود دارد.

یک ارز رایج

دلار از این مسئله که در حال حاضر ارز اصلی در جهان محسوب می‌شود، سود می‌برد. ارز ذخیره جهان در طول قرن‌ها، در حال تغییر بوده است، اما این تغییر معمولا پس از وقوع یک بحران، تغییر در سلطه اقتصادی و گذر سال‌های بسیار اتفاق افتاده است. فرآیند افت جایگاه پوند انگلستان به عنوان ارز ذخیره جهان، در دهه 1890 میلادی آغاز و این اتفاق با پیشی گرفتن آمریکا از انگلستان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان همزمان شد. اما گذشت حدود نیم قرن، وقوع دو جنگ جهانی و پدیدار شدن یک بحران مالی تمام‌عیار در انگلستان بود که دلار در نهایت توانست به‌طور کامل پوند انگلستان را از تاج‌وتاخت خود به زیر بکشد. با نگاهی به امروز، موانع تغییر جایگاه دلار حتی بزر‌گ‌تر است. در حال حاضر سیستم مالی جهانی بسیار به هم پیوسته است و این سیستم به‌شدت به دلار آمریکا تکیه دارد. بنابراین، جایگزینی دلار به احتمال زیاد نه تنها به یک بحران بزرگ اقتصادی یا سایر بحران‌های عظیم، بلکه به یک بازنگری کامل در نحوه انجام تراکنش‌های مالی در سطح جهان نیاز دارد.

مزیت‌ها برای آمریکا

یکی از مزایای بزرگ دلار به عنوان ارز ذخیره جهان این است که دولت ایالات متحده می‌تواند بار بدهی عظیمی را به عهده بگیرد. این بدهی اکنون در سطح 34 تریلیون دلار قرار دارد و بسیار بزرگ‌تر از تولید اقتصادی سالانه 27 تریلیون دلاری این کشور است.

اعتماد و تمایل مردم به دلار آمریکا همچنین وام‌گیرندگان آمریکایی را قادر می‌سازد تا به وام مسکن، وام خودرو و اوراق مشارکت با نرخ بهره نسبتا پایین دسترسی داشته باشند. این برتری اقتصادی و مالی که در ابتدا دلار را به بالاترین رتبه سوق داده بود، سلطه این ارز را بیشتر تقویت می‌کند. علاوه بر این، قرار گرفتن در قلب سیستم مالی جهانی، معمولا ایالات متحده را از پیامدهای آشفتگی اقتصادی در سایر نقاط جهان محافظت می‌کند.

تأثیر بر کشورهای دیگر

اکثر کشورها به دلار آمریکا وام می‌گیرند که می‌تواند تبعات قابل توجهی برای اقتصاد آن‌ها داشته باشد. زمانی که آمریکا تصمیمی می‌گیرد - مانند افزایش نرخ بهره - این اتفاق می‌تواند ارز و اقتصاد کشورهای دیگر را تحت تأثیر قرار دهد. اگر کشوری سعی کند از کاهش ارزش پول خود در برابر دلار جلوگیری کند، ممکن است نرخ بهره خود را افزایش دهد؛ امری که می‌تواند اقتصاد آن کشور را آهسته کند.

اگر هم کشوری اجازه دهد ارزش پول ملی‌اش کاهش یابد،‌ این اتفاق می‌تواند منجر به تورم شود و برای پرداخت‌ بدهی‌های دلاری نیز مسیر سخت‌تری در پیش‌رو خواهد داشت. برای کشورهایی که دارای مقدار زیادی بدهی دلاری هستند، این مسئله می‌تواند یک مشکل بزرگ باشد و به شکل بالقوه منجر به بحران‌های مالی شود. علاوه بر این، آمریکا از دلار به عنوان ابزاری در سیاست خارجی خود استفاده می‌کند و با محدود کردن دسترسی کشورها به سیستم مالی جهانی، آن‌ها را تحت تحریم قرار می‌دهد.

بدهی و اختلال در عملکرد

هیچ هزینه‌ای از دولت فدرال نمی‌تواند بدون تأیید کنگره انجام شود و کنگره باید به طور دوره‌ای «محدودیت بدهی» را برای تطبیق با هزینه‌های جدید کسری، افزایش دهد. این به قانون‌گذاران آمریکایی فرصتی می‌دهد تا برای خواسته‌های خود فشار بیاورند. در سال 2023، بسیاری از قانون‌گذاران جمهوری‌خواه با افزایش سقف بدهی مخالفت کردند تا زمانی که جو بایدن - رئیس‌جمهور آمریکا - و متحدان دموکراتش با کاهش هزینه‌ها موافقت کردند. این مسئله در طول یک دهه گذشته بارها و بارها اتفاق افتاده است. یکی از نتایج آن، مواجهه وزارت خزانه‌داری آمریکا با سقف بدهی در ژانویه و احیای اقدامات اضطراری برای جلوگیری از نکول بود تا اینکه یک توافق حاصل شود. هر بار که این شرایط در کنگره تکرار می‌شود، به اعتبار دلار لطمه می‌زند چراکه تهدید نکول باعث می‌شود کارشناسان وام و اعتبار، رتبه بدهی آمریکا را کاهش دهند.

استفاده بیش از اندازه از این امتیاز

اگر آمریکا با توجه سلطه دلار، تحریم‌های اقتصادی قابل توجه و غیرقابل پیش‌بینی وضع کند، برخی کشورها ممکن است به دنبال جایگزین‌هایی برای کاهش وابستگی خود به دلار باشند. کشورهای عضو گروه بریکس در کنار کشورهای تولیدکننده نفت، در حال جست‌وجوی جایگزین‌هایی برای دور شدن از دلار هستند، اگرچه این پیشرفت‌ها قابل توجه نبوده است.

در حالی که سایر ارزها و دارایی‌های مورد حمایت دولت‌ها مانند طلا و بیت‌کوین نیز وجود دارد، هیچ کدام در حال حاضر نمی‌توانند با میزان تسلط دلار آمریکا رقابت کنند.

یورو

یورو که در بسیاری از کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بعد از دلار آمریکا دومین ارز برجسته جهانی است. با این حال، این ارز چالش‌های قابل توجهی برای پایان دادن به سلطه دلار دارد. در حالیکه برخی کشورها در منطقه یورو دارای ریشه‌های تاریخی عمیقی هستند، یورو یک ارز نسبتا جدید محسوب می‌شود که حدود 25 سال پیش به وجود آمد. تاریخ این ارز با دوره‌های بی‌ثباتی نظیر بحران بدهی سال 2011 همراه بوده که نگرانی‌هایی را درباره پایداری این ارز ایجاد کرد. اگرچه شرایط یورو در حال حاضر بهبود یافته است، تنش‌ها به دلیل تفاوت در تصمیمات بودجه‌ای بین کشورهای عضو و سیاست پولی متمرکز، همچنان باقی مانده است.

یوآن چین

چین به عنوان رقیب اصلی آمریکا در عرصه ژئوپولتیک و اقتصاد، از مدت‌ها قبل به عنوان یک رقیب بالقوه برای پایان دادن به سلطه دلار آمریکا با استفاده از ارز خود یعنی یوآن، در نظر گرفته شده است. با این حال،‌ چندین عامل مانع از برتری یافتن یوآن چین نسبت به دلار آمریکا می‌شود.‌

با وجود تلاش‌ها برای ارتقای استفاده بین‌المللی یوآن، اقتصاد چین هنوز به شکل قابل توجهی کوچک‌تر از اقتصاد آمریکا است و بازارهای سرمایه‌ آن نیز به نسبت کوچک‌تر هستند. این بدان معناست که دارایی‌های قابل مبادله کافی مانند اوراق خزانه‌داری آمریکا، برای سرمایه‌گذاران در جهت نگهداری ذخایر یوآن وجود ندارد.

نبود استقلال در موسسات چین نیز به این معناست که سرمایه‌گذاران جهانی تابع تصمیمات دولت چین هستند. بدون آزادسازی قابل توجه سیستم مالی و ساختارهای دولتی، بعید است که چین بتواند اعتماد سرمایه‌گذاران کافی را برای تبدیل کردن یوآن به ارز ذخیره جهانی جلب کند.

طلا و بیت‌کوین

برخی استدلال می‌کنند وارث تاج‌وتخت دلار آمریکا نه یک ارز سنتی بلکه دارایی‌هایی نظیر بیت‌کوین و طلا خواهند بود. با این حال،‌ هر دوی این دارایی‌ها با چالش‌هایی در این مسیر روبه‌رو هستند. طلا دارای یک تاریخ طولانی برای ذخیره ثروت است، اما استفاده از آن برای انجام پرداخت‌ها، برای ثبات اقتصادی مشکل‌ساز بوده و همین امر منجر به رها شدن استانداردهای مربوط به این فلز گران‌بها می‌شود.

از سوی دیگر، ارزهای دیجیتال نظیر بیت‌کوین، دارایی‌های جدیدتری هستند و ثبات و مقبولیت گسترده برای گرفتن جایگاه دلار را ندارند.

در حالیکه با گسترش یافتن تحریم‌های آمریکا و اختلافات سیاسی، نارضایتی از سلطه دلار بیشتر شده است، برای جهان پسا-دلار بیشتر از‌ آنکه عملی انجام شود،‌ اظهارنظر انجام شده است. در حال حاضر، هیچ جایگزین مشخصی برای دلار وجود ندارد. با این حال، تاریخ نشان می‌دهد که ارزهایی که زمانی حیاتی تلقی می شدند، می‌توانند به مرور زمان جایگاه خود از دست بدهند و محو شوند.