به گزارش اکوایران، اتاق تهران در گزارشی به شاخصی با نام تنوع اقتصادی اشاره کرده که برای 115 کشور جهان مورد محاسبه قرار گرفته است. براین اساس امتیاز ایران در سال 2023 برابر با 92.7 بوده که در رتبه 90 دنیا قرار گرفته است. از همین‌رو ایران از کشورهایی مانند قطر و عربستان در این شاخص عقب افتاده است. این‌ها درحالی است که در سال 2000 وضعیت کشور در شاخص تنوع اقتصادی بهتر از عربستان و قطر بوده است. عربستان و قطر به مانند ایران عمده رشد اقتصادی خود را مدیون منابع طبیعی بوده‌اند اما با این‌وجود در این سال‌ها تلاش کرده‌اند که وابستگی اقتصاد خود را به نفت و درآمدهای آن کاهش دهند.

یکی از دلایل عقب ماندگی ایران از عربستان و قطر در شاخص تنوع اقتصادی می‌تواند به تحریم‌ها مرتبط باشد. در واقع با وجود تحریم و فضای پر از نااطمینانی نمی‌توان انتظار داشت که فعالیت تولیدی و فناورانه در اقتصاد رونق بگیرد.

خبر مرتبط
سایه سنگین نفت بر رشد اقتصادی
سایه سنگین نفت بر رشد اقتصادی

اکوایران: بررسی آمارهای ۹ ماهه از رشد اقتصادی سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که بخش نفت وزن زیادی در ایجاد رشد اقتصاد این دوره داشته است.

مختصری در مورد تنوع اقتصادی

شاخص تنوع اقتصادی یک ابزار کمی است که به ارزیابی و اندازه‌گیری تنوع اقتصادی کشورهای مختلف می‌پردازد. در واقع در اینجا منظور از تنوع اقتصادی ، تولید کالاهای گوناگون از صنایع مختلف و صادر کردن آن‌ها است.

گزارش شاخص تنوع اقتصادی جهانی 2025 که در خلال اجلاس جهانی دولت‌ها در دبی منتشر شد، تحلیلی جامع از تنوع اقتصادی در 115 کشور طی یک دوره 23 ساله ارائه داده و بینش های مهمی در خصوص چگونگی دستیابی به رشد و انعطاف پذیری پایدار از طریق کاهش آسیب پذیری در برابر اختلالات اقتصادی و ژئوپلیتیکی فراهم می آورد. این شاخص برای نخستین بار در سال ۲۰۲۲ منتشر شد و به طور مداوم در حال توسعه و گسترش است. شاخص تنوع اقتصادی بر اساس محاسبه امتیاز سه زیرشاخص اصلی درآمد دولت، تولید و تجارت محاسبه شده، امکان ارزیابی دقیق وضعیت و روند تکامل تنوع اقتصادی کشورهای مختلف را فراهم کرده است و کمک می کند سیاست های اقتصادی خود را بهبود بخشند.

نمره ایران در تنوع اقتصادی چند است؟

براساس شاخص تنوع اقتصادی ، امتیاز ایران در تنوع اقتصادی در سال 2000 برابر با 88.6 بوده که با طی روند صعودی در طول 23 سال، به حدود 92.7 در سال 2023 رسیده است. میانگین امتیاز ایران در زیرشاخص‌های اصلی تنوع اقتصادی طی سال‌های 2020 تا 2023 به این صورت بوده که امتیاز درآمد دولت معادل 96.9 ، زیر شاخص تجارت 98.1 و زیرشاخص تولید 88.5 بوده است.

در میان کشورهای مورد بررسی امتیاز عربستان صعودی در این شاخص قابل توجه بوده است. به طوری که از امتیاز 85.3 در سال 2000 به 93.9 در سال 2023 رسیده است.

نکته قابل توجه دیگر این است که آمار و اطلاعات مربوط به شاخص تنوع اقتصادی در سال 2000 امتیاز ایران را نسبت به کشورهایی مانند قزاقستان، قطر و عربستان در وضعیت بهتری نشان می‌دهد، این درحالی است که در سال 2023 ایران نسبت به کشورهای مورد بررسی پایین‌ترین امتیاز را به خود اختصاص داده است که حاکی از افزایش آسیب‌پذیری ایران در مقایسه با سایر کشورهاست. گزارش اتاق تهران نشان می‌دهد 25.7 درصد از حجم اقتصاد ایران ناشی از درآمد منابع طبیعی است. همچنین سهم صادرات سوخت از کل صادرات کالایی معادل 72.5 درصد بوده است. در نتیجه اقتصاد کشور به شدت وابسته به منابع نفت بوده و از همین‌رو آسیب‌پذیری زیادی در برابر شوک‌های اقتصادی و تحریم از خود نشان می‌دهد.

گزارش‌ها تأکید دارند که رسیدن به تنوع اقتصادی پایدار و موفق، مستلزم پذیرش فناوری‌های نوین، دیجیتالی کردن فرآیندها، حرکت به سمت اقتصاد خدمات‌محور، تمرکز بر تولید با ارزش افزوده بالا و سرمایه‌گذاری هدفمند در منابع انسانی و زیرساخت‌های کلیدی است. این رویکردها می‌توانند اقتصادهای وابسته به منابع طبیعی و خام را در برابر شوک‌های خارجی مقاوم‌تر کرده و زمینه‌ساز ساختار اقتصادی متنوع و باثبات‌تری باشند. بنابراین اقتصاد ایران در صورت رهاسازی از بند تحریم‌ها می‌بایست در همین جهت حرکت کند.