هراس شی از انقلاب مخملی در چین؛ وقتی خودکامه از تاریخ می ترسد

به گزارش اکوایران، با بروز اعتراضات گسترده و بی سایقه طی دهه های اخیر در چین،  شی جین پینگ، رئیس جمهور این کشوربه مقامات دستور داده که نسبت به هرگونه خطر قابل پیش‌بینی و غیرقابل پیش‌بینی حساس باشند که در غیر این صورت و با سهل‌انگاری و عدم مدیریت صحیح می‌تواند به یک تهدید سیاسی تبدیل شود؛ و بارها سرنوشت سقوط شوروی را به آن‌ها یادآوری کرده است.

حال فرض کنید زمانی که اخبار چالش‌ها و مشکلات به گوش شی می‌رسد، چه حسی پیدا می‌کند؛ مشکلات اقتصادی که به خاطر سیاست‌های کرونایی او به وجود آمد؛ ویروسی که از تمام پروتوکل‌های سخت‌گیرانه او عبور کرد؛ و جامعه‌ای که هر روز به خاطر محدودیت‌های کرونایی بر خشمشان افزوده می‌شود.

به نوشته  اکونومیست، در روزهای اخیر، چین شاهد بزرگ‌ترین موج ناآرامی‌ها از زمان تظاهرات دموکراسی‌خواهانه سال ۱۹۸۹ بوده است. از ۲۵ تا ۲۷ نوامبر،  اعتراضات در چندین شهر چین جریان داشت. این اعتراضات در پی کشته‌شدن ۱۰ نفر در آتش‌سوزی آپارتمانی در اورومچی، پایتخت استان سین‌کیانگ، شروع شد. معترضین معتقدند قوانین قرنطیه‌ای دولت باعث مرگ آن‌ها شد. آن‌ها حتی خواستار استعفای شی و انحلال حزب کمونیست چین شدند.

با مداخله پلیس برای جلوگیری از تجمعات بیشتر، مردم متفرق شدند. اما به عنوان کسی که از تاریخ حزبش و سایر کشورهای کمونیستی اطلاع دارد، شی از طنین تاریخ خواهد لرزید. دانشجویان در خوابگاه‌ها جمع شدند و نه تنها خواستار لغو محدودیت‌های کرونایی بودند، بلکه خواستار آزادی‌های جامع سیاسی‌ شدند. رفتارشان یادآور روزهای اول تظاهرات ۳۳ سال پیش است؛ زمانی که دانشجویان از فرصت به وجود آمده در عزاداری رهبر اصلاح‌طلب، برای تغییرات سیاسی فشار آورند.

شباهت‌های ناآرامی‌های اخیر، به پیش از حوادث میان تیان‌آن‌من برمی‌گردد. پیدایش حزب چین در سال ۱۹۲۱ در خلال خروش فکری حاصل از تظاهرات دانشجویی اتفاق افتاد. جنبش چهارم می (جنبش فکری، سیاسی، فرهنگی ضد غربی در چین که در سال ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۱ اتفاق افتاد که منجر به تشکیل حزب کمونیست چین شد) نیز نتیجه فعالیت دانشجویی بود.

حزب کمونیست چین ترجیح می‌دهد از آن زمان به عنوان خروش احساسات ضدغربی یاد کند. اما برخی نیز به این فکر فرو رفتند که چه چیزی باعث پیش‌رفت غرب شده بود. اکثرا به این باور رسیدند که دانش و دموکراسی، عناصر پیش‌رفت غرب‌اند. در سال ۱۹۸۹، دانشجویان معترض مایل بودند خود را دنباله‌ی جنبش چهارم می معرفی کنند که برای آرمانی محقق نشده می‌جنگند. در ۲۷ نوامبر، یک معترض حال و هوای تظاهرات تیان‌آن‌من را زنده کرد؛ او با یادآوری به دانشجوی معترض حاضر در محیط دانشگاه گفت: اگر امروز به خاطر ترس از دستگیر شدن سکوت کنیم، مردم از ما دلسرد و ناامید خواهند شد.

در اشعار و شعارهای معترضین، پژواک جنبش ۱۹۸۹ شنیده می‌شود. محبوب‌ترین آن‌ها، سرود ملی کمونیست است؛ که در چین کاربردی دوگانه دارد. در اول جولای سال گذشته، در جشن صد سالگی حزب کمونیست، جمعیت حاضر بخشی از این سرود را خواندند: برخیزید، ای بردگان رنج‌دیده از گرسنگی و سرما ... . و حالا معترضین نیز همان بخش از سرود را سر داده و خود را بردگان نظام چین می‌دانند.

شعار «ما می‌خواهیم شهروند باشیم، نه برده» نیز بین مردم محبوب است و در خیابان‌های شلوغ پکن، شانگهای و گوانگ‌ژو و ... سر می‌دهند. این کلمات در ۱۳ اکتبر، چند روز قبل از کنفرانس حزب، توسط یک معترض روی پرچمی حک شده و آن را از یک پل در شانگهای آویزان کرده بود. در همدلی با اقدام شجاعانه‌ی او، دانشجویان چینی دانشگاه‌های غرب تظاهرات کردند.

آقای شی می‌تواند از بابت تفاوت‌های ناآرامی‌های اخیر و حوادث ۱۹۸۹، نفس راحتی بکشد. یکی از عوامل مهم گسترش اعتراضات تیان‌آن‌من، شکاف علنی رهبران چین بود. اصلاح‌طلاب‌ها قصد داشتند به نیروهای بازار، آزادی عمل بیش‌تری بدهند و فضای سیاسی بازتری ایجاد کنند. اما تندروها مخالف بودند. دعوای آن‌ها جلوی واکنش سریع برای مهار ناآرامی‌ها را گرفت.

نیروهای امنیتی، این بار سریع‌تر عمل کردند؛ و هیچ نشانه‌ای از شکاف میان رهبران وجود ندارد. در اکتبر، بعد از کنفرانس حزب کمونیست چین، اقای شی از هفت عضو جدید کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب کمونیست که در رأس قدرت آن هستند، رونمایی کرد. برای اولین بار در تاریخ حزب، تمام اعضای کمیته، از وفاداران شی بودند. اما وضعیت سال ۱۹۸۹ متفاوت بود؛ زیرا کمیته‌ی دفتر سیاسی شامل اصلاح‌طلبانی مانند ژائو ژیانگ، دبیر حزب کمونیست و تندروهایی مثل لی پنگ، نخست‌وزیر وقت بود. اختلاف آن‌ها چیزی نبود که عموم نداند. در جریان تظاهرات، ژائو به خاطر نشان دادن هم‌بستگی با دانشجویان، توسط دنگ شیائوپینگ از صحنه حذف شد.

چنین تنشی در فضای امروز، دور از ذهن است. آقای شی رهبر حزب و رییس نیروهای مسلح است. او نقش نخست‌وزیر را به حاشیه برده است. مقامات قدیمی حزب، تهدیدی برای شی محسوب نمی‌شوند. مرگ اقای جیانگ زمین، یک مخالف احتمالی را از جلوی او برداشت؛ حتی با این حال، آقای جیانگ مدت‌ها بود که هم از نظر جسمی و هم از نظر نفوذ سیاسی، ضعیف‌تر از چیزی بود که بتواند تهدیدی جدی ایجاد کند. سلف آقای شی نیز هیچ وقت قدرت سیاسی کافی برای مقابله با او را نداشت.

قدرت بزرگ آقای شی، از نگرانی او نمی‌کاهد. در ماه سپتامبر، درست قبل از شروع تظاهرات اخیر، بازوی رسانه‌ای نیروهای مسلح هشدار داد که نیروهای متخاصم در حال آماده‌سازی یک انقلاب مخملی در چین هستند. در همان ماه، وانگ شیائوهونگ، رییس پلیس کشور، برای جلوگیری از این چنین اتفاقی، آماده‌باش داد.

ممکن است آقای شی از بابت شدت برخی تظاهرات و رد کردن خطوط قرمز، نگران باشد. در سال ۱۹۸۹، برخی از معترضین شعار مرگ بر دنگ شیائوپینگ را سرمی‌دادند اما هیچ وقت خواستار براندازی حزب کمونیست چین نبودند. اما در میان معترضین واقعه‌ی ۲۶ نوامبر سین‌کیانگ، خویشتن‌داری کمتری دیده می‌شود. آن‌ها فریاد مرگ بر شی جینگ‌پینگ و مرگ بر حزب کمونیست سر می‌دهند. گناهی که آقای شی فراموش نکرده و مطمئن خواهد شد که تکرار نمی‌شود.