به گزارش اکوایران، به گفته چهار منبع آگاه، ریاض برای ساخت پروژه مشترک برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود، به آمریکایی‌ها پیشنهاد داده است. این پروژه که از آن به عنوان «آرامکوی اتمی» یاد می‌شود، در جهت جاه‌طلبی‌های عربستان برای تولید و صادرات انرژی اتمی طراحی شده است و در عین حال نگرانی‌های ایالات متحده و جهان در مورد گسترش فناوری تسلیحات هسته‌ای را نیز برطرف می‌کند.

جاه‌طلبی هسته‌ای

به نوشته پایگاه سِمافور، در ماه‌های اخیر، دولت بایدن با ریاض درباره همکاری‌های دفاعی و اقتصادی و همچنین عادی‌سازی روابط دیپلماتیک بین سعودی‌ها و اسرائیل که هدف دیرینه سیاست خارجی ایالات متحده بوده، گفتگو کرده است. محمد بن سلمان گفته است که اگر ایالات متحده با درخواست کمک عربستان سعودی برای توسعه صنعت انرژی هسته‌ای غیرنظامی، ارائه تعهدات امنیتی و فروش تسلیحات جدید به ریاض موافقت کند، ایجاد روابط دیپلماتیک با اسرائیل را در نظر خواهد گرفت.

سعودی‌ها به طور خاص از آرامکو، شرکت نفتی دولتی خود به عنوان الگویی برای پیشرفت همکاری هسته‌ای غیرنظامی با ایالات متحده یاد کرده‌اند. این شرکت در دهه ۱۹۳۰ و با مشارکت شرکت استاندارد اویل جان دی. راکفلر شروع به کار کرد و در ابتدا، شرکت نفت عربی‌آمریکایی نامیده می‌شد. امروزه این شرکت کاملاً تحت کنترل عربستان سعودی بوده و در میان سودآورترین شرکت‌های جهان قرار دارد.

سعودی‌ها به طرف‌های گفتگو گفته‌اند که تحت این مشارکت هسته‌ای، ممکن است یک شرکت انرژی هسته‌ای عربی‌آمریکایی تشکیل شود که به نهادهای آمریکایی نقش مستقیمی در توسعه و نظارت بر توسعه انرژی هسته‌ای در عربستان سعودی بدهد. اما غنی‌سازی اورانیوم همچنان در داخل مرزهای این کشور انجام خواهد شد.

مارک دوبوویتز، تحلیل‌گر مسائل سیاسی گفت: «سعودی‌ها می‌گویند: «تمام مزایای اقتصادی آن متعلق به ماست، اما برای غنی‌سازی، می‌توان از تأسیسات آمریکایی استفاده کرد که تحت نظارت آمریکا بوده و توسط آمریکایی‌ها اداره شود».او افزود: «بدیهی است که نگرانی‌های زیادی در مورد غنی‌سازی برای سعودی‌ها و تبعات آن برای گسترش سلاح‌های هسته‌ای در سراسر خاورمیانه، در میان متحدان و دشمنان وجود دارد».

ایالات متحده قبلاً به دنبال امضای معاهده‌ای با عربستان سعودی برای توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی موسوم به توافقنامه ۱۲۳ بوده که به تأیید کنگره نیاز دارد و امکان انتقال تجهیزات و مواد حساس اتمی را فراهم می‌کند. چنین توافقی به شرکت‌های هسته‌ای ایالات متحده، مانند وستینگهاوس اجازه می‌دهد تا به بازار روبه‌رشد عربستان سعودی وارد شده و به مقامات آمریکایی اهرم بیشتری برای جلوگیری از استفاده تسلیحاتی سعودی‌ها از مواد اتمی می‌دهد.

با این حال، مذاکرات بارها به دلیل درخواست ریاض مبنی بر تولید سوخت هسته‌ای رآکتورهای خود در خاک عربستان متوقف شده است. دولت ایالات متحده در قرارداد ۱۲۳ به دنبال این است که کشورها را مجبور کند تا سوخت مورد نیاز خود را از منابع خارجی تأمین کنند تا از سوءاستفاده آن برای اهداف نظامی جلوگیری کرده باشد.

اما عربستان سعودی که می‌گوید ۷ درصد از ذخایر اورانیوم جهان را در اختیار دارد و می‌خواهد به بازیگری در بازار بین‌المللی سوخت هسته‌ای تبدیل شود و شاید حتی به خود آمریکا نیز صادر کند. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی در کنفرانسی در سال جاری گفت: «پادشاهی قصد دارد از منابع ملی اورانیوم خود مطابق با تعهدات بین‌المللی و استانداردهای شفافیت استفاده کند».

منابع آگاه از طرح هسته‌ای آرامکو اخیراً به پایگاه سِمافور گفته‌اند که این موضوع به دلیل اعتقاد ریاض مبنی بر اینکه در صورت مخالفت ایالات متحده می‌تواند با چین یا روسیه شریک شود، پیچیده‌تر شده است. واشنگتن و پکن درگیر رقابت شدیدی بر سر نفوذ در خاورمیانه و آسیا هستند. این افراد می‌گویند تصمیم بن سلمان برای متحدشدن با چین در زمینه انرژی هسته‌ای می‌تواند عربستان را برای همیشه در جناح چین قرار دهد.

کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن در سفری به ریاض، با ولیعهد برای گفتگو در مورد مسائل انرژی دیدار کرد.

بد و بدتر

مشخص نیست که تیم بایدن به طور جدی این پیشنهاد را بررسی کند. اما باید یادآوری کرد که ایالات متحده در تلاش برای محدودسازی مسابقه تسلیحات هسته‌ای در خاورمیانه که ناشی از رقابت بین ریاض و تهران است، باید بین بد و بدتر یکی را انتخاب کند. علی‌رغم توافق بین ایران و عربستان با میانجی‌گری چین، همچنان فضای بین آن‌ها پرتنش است. همچنین برخی باور دارند که اسرائیل، دشمن اصلی ایران در منطقه زرادخانه هسته‌ای قابل توجهی دارد.

بن سلمان علناً اعلام کرده است که ریاض در فناوری هسته‌ای، از جمله تسلیحات اتمی پابه‌پای تهران پیش خواهد آمد. او در سال ۲۰۱۸ به سی‌بی‌اس گفت: «عربستان سعودی نمی‌خواهد به بمب هسته‌ای دست یابد؛ اما بدون شک اگر ایران بمب هسته‌ای تولید کند، ما در اسرع وقت متقابلاً اقدام خواهیم کرد».

توافق هسته‌ای که باراک اوباما با ایران در سال ۲۰۱۵ منعقد کرد، زیرساخت‌های غنی‌سازی داخلی گسترده‌ای که توسط سازمان ملل متحد تأیید شده بودند را باقی می‌گذاشت. مقامات ارشد ایالات متحده می‌گویند که آنها همچنان متعهد به احیای نسخه‌ای از این توافق هستند؛ اگرچه استفاده از زور جهت خنثی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران را نیز رد نکرده‌اند. بعید است که بن سلمان به گزینه‌ای رضایت دهد که عربستان سعودی را در جایگاهی پایین‌تر نسبت به رقیب اصلی خود رها کند.

جایگزین

رابرت آینهورن مقام سابق دولت اوباما و کلینتون گفت که با توجه به اظهارات ولیعهد در مورد تسلیحات هسته‌ای، خطر اجازه غنی‌سازی در عربستان بسیار زیاد است. آینهورن گفت عربستان سعودی به سادگی می‌تواند هر پروژه هسته‌ای مشترکی را که با ایالات متحده و سایر کشورهای غربی توسعه یافته است را ملی کند.

به عنوان جایگزین، او در سال ۲۰۱۸ فرمولی را مطرح کرد از آمریکا می‌خواست در ازای موافقت با توافقنامه ۱۲۳، غنی‌سازی داخلی را تا ۲۰ سال به تعویق بیندازد. این امر به واشنگتن و شرکت‌های آمریکایی اجازه می‌دهد تا نقشی محوری در توسعه برنامه ریاض ایفا کنند و در عین حال خطر اشاعه در درازمدت را برطرف کنند. او گفت: «من این‌چنین توافقی را بی‌درنگ می‌پذیرم».