رفقای خوب؛ پشت لبخندهای شی و کیسینجر چه می‌گذرد؟

به گزارش اکوایران، پس از آن که عبور یک بالون نظامی چینی از آسمان آمریکا باعث زیر و رو شدن روابط بین دو کشور شد، دولت بایدن بیشتر سال ۲۰۲۳ را صرف تلاش برای از سرگیری تماس‌های سطح بالا با همتایان چینی خود کرده است. قطعاً دولت بایدن خواهان بازگشت به مبادلات دیپلماتیک است و در ماه‌های اخیر، وزیر امور خارجه، وزیر دفاع، وزیر خزانه‌داری و فرستاده ویژه رئیس‌جمهور در امور آب‌وهوایی به پکن سفر کرده‌اند.

پیامدها متفاوت بوده است. اگرچه واکنش چین به این بازدیدها درست بود اما گرمایی نداشت. آستین اجازه ملاقات با همتای خود را پیدا نکرد. از میان چهار مقام ارشد دولت بایدن که اخیراً در پکن اقامت داشتند، شی جین‌پینگ تنها با بلینکن ملاقات کرد.

به نوشته دنیل درزنر در پایگاه پلوتیکو، با این حال، چین نسبت به همه آمریکایی‌ها رفتار سردی ندارد. این هفته، رهبر چین برای هنری کیسینجر، مشاور سابق امنیت ملی و وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، فرش قرمز پهن کرد. او نه تنها با شی، بلکه با وانگ یی، دیپلمات ارشد چین و لی شانگ فو، وزیر دفاع چین و شخصی که آستین اجازه دیدار او را نداشت، نیز ملاقات کرد. تمام آن‌ها کیسینجر را مورد ستایش قرار دادند. وانگ گفت که کیسینجر، «کمک‌هایی تاریخی در شکستن یخ روابط چین و ایالات متحده داشته و نقشی بی‌بدیل در افزایش تفاهم بین دو کشور ایفا کرده است». سخنان شی جین‌پینگ نیز از این گرم‌تر بود: «مردم چین هرگز دوستان قدیمی خود را فراموش نمی‌کنند و روابط چین و آمریکا همیشه با نام هنری کیسینجر گره خورده است». کیسینجر نیز در پاسخ به این استقبال گرم به میزبان‌های خود گفت که او دوست چین است. حتی شبکه بی‌بی‌سی قائل است که «با توجه به مقام والای کیسینجر در چین، او می‌تواند به عنوان کانالی برای مذاکرات آمریکا و چین عمل کند».

وزارت امور خارجه در نشست روزانه خود آب پاکی را روی دست این گمانه‌زنی‌ها ریخت و تأکید کرد که کیسینجر به عنوان یک شهروند عادی و نه تحت حمایت دولت ایالات متحده سفر کرده است. با این حال، تضاد بین صمیمیت دیدار کیسینجر در مقایسه با فضای خشک ملاقات مقامات بایدن با همتایان خود قابل توجه بود.

علت این دل‌وقلوه دادن چینی‌ها و کیسینجر چیست؟ شاید بیشتر به این دلیل باشد به نفع هر دو طرف است که صمیمیت و احترام متقابل را حفظ کنند. برای چین، این فرصتی بود تا نشان دهد که به سیاست‌های ایالات متحده که به زمان کیسینجر بازمی‌گردد، واکنش بهتری دارند. برای کیسینجر، این دیدار نشان‌دهنده فرصتی برای انجام کاری است که او از زمان ترک منصب دولتی، برای آن تلاش کرده است: حفظ ارتباط و نفوذ خود.

پکن از گذشته دل نمی‌کند

برای درک دیدگاه پکن، یادآوری این نکته مهم است که فضای سیاسی واشنگتن در دهه گذشته به شدت علیه حزب کمونیست چین تغییر کرده است. علی‌رغم تمام صحبت‌هایی که در مورد دو قطبی‌شدن سیاست خارجی آمریکا مطرح است، یکی از معدود زمینه‌های اجماع دو حزبی اخیر این بوده که چین را به عنوان یک رقیب و نه یک شریک نگاه کنیم. این نگاه در اواخر دولت اوباما آغاز شد. دولت ترامپ با برجسته‌کردن نقض حقوق بشر در سین کیانگ، تقویت حمایت آمریکا از تایوان و آغاز جنگ تجاری با چین، خصومت‌ها را تشدید کرد.

در دو سال اول، دولت بایدن عقب‌نشینی از تعامل و چرخش به سمت رقابت استراتژیک را تسریع کرده است. این موضوع در اولین نشست سطح بالای مارس ۲۰۲۱ بین مقامات چینی و ایالات متحده در آلاسکا آشکار شد. فضای داخل اتاق سردتر از دمای بیرون بود. پس از اینکه مقامات چینی از همتایان آمریکایی انتقاد کردند، بلینکن در مقابل دوربین‌های تلویزیونی به چین هشدار داد که اقداماتش منجر به افزایش خشونت در جهان خواهد شد. برای دو سال آینده، دولت بایدن آشکارا اعلام کرد که رقابت استراتژیک با چین را جدی گرفته است. ایالات متحده پیمان «گفتگوی چهارجانبه امنیتی» را تشکیل داد و چارچوب اقتصادی هند و اقیانوس آرام را راه‌اندازی کرد؛ ساختارهایی که برای مقابله با چین طراحی شده‌اند. جو بایدن در اظهارات خود به با اشاره به پایان «ابهام استراتژیک» ایالات متحده در مسئله تایوان کاملاً روشن کرد که آمریکا برای کمک به دفاع از این جزیره در برابر حمله نظامی چین وارد عمل خواهد شد. همچنین جنگ تجاری ترامپ علیه چین در مقایسه با کارهایی که بایدن انجام داد مثل بازی کودکانه می‌ماند.

پس از بیش از ۳۰ سال تعاملات سرسام‌آور با چین که با اولین سفر کیسینجر به چین در سال ۱۹۷۱ آغاز شد، قابل درک است که چرا شی و اطرافیانش برای زمانی که مقامات ایالات علاقه بیشتری به بازکردن بازار چین به روی صادرات آمریکا داشتند، حس نوستالژیکی دارند. کیسینجر به پکن این امکان را می‌دهد که نشان دهد اگر واشنگتن به سیاست خارجی یک دهه قبل خود بازگردد، روابط دو کشور بسیار بهتر خواهد بود. تیم همچنین تداعی‌گر سبک دیپلماتیک چین برای مدیریت روابط با ایالات متحده است. چین دورانی را دوست داشت که دولت آمریکا یک نفر را به عنوان مسئول مدیریت روابط با چین منصوب می‌کرد. در سال‌های آخر دولت جورج دبلیو بوش، هنک پاولسن، وزیر خزانه‌داری مسئول این حوزه بود. در بیشتر دوره اول ریاست‌جمهوری اوباما، تام دونیلون، مشاور امنیت ملی این وظیفه را بر عهده داشت. اما در دو دولت گذشته هیچ‌کسی برای این کار منصوب نشد. ستایش از کیسینجر روشی نسبتاً ظریف و بی‌دردسری برای نشان‌دادن ترجیح چینی‌ها برای بازگشت به آن دوران است.

طمع پشت لبخند

اگر چینی‌ها در حال تلاش برای نمایش حس نوستالژی روابط چین و آمریکا در دهه‌های گذشته هستند، انگیزه‌های کیسینجر کاملاً ریشه در زمان حال دارد. شهرت کیسینجر در سال‌های اخیر ضربه خورده است، زیرا اشتباهات سیاسی گذشته و تلاش‌های او برای به دست آوردن قدرت برای اهل فن آشکارتر شده است. با این حال، سیاست قدرت‌های بزرگ تنها حوزه‌ای است که حتی تلخ‌ترین منتقدان کیسینجر نیز اذعان دارند که او در آن خبره است. با تیره‌شدن روابط ایالات متحده با چین، کیسینجر می‌تواند شهرت خود را با ایفای نقش یک دولتمرد ارشد، تنها با نشان‌دادن و شگفت‌زده‌کردن همه با تیزهوشی خود، احیا کند.

با این حال، چیزی فراتر از شهرت برای کیسینجر اهمیت دارد. این سفر یادآور یکی از نوآوری‌های واقعی کیسینجر در طول زندگی حرفه‌ایش است: تأسیس مؤسسه انتفاعی مشاوره در حکمرانی. قبل از او، معمولاً کارشناسان و سیاست‌ورزها یادداشت می‌نوشتند، گاهی سخنرانی داشتند و شاید رئیس یک سازمان غیرانتفاعی می‌شدند. کیسینجر همیشه پراشتهاتر بود. مسیر سنتی سیاست‌ورزها و کارشناسان این بود که در یک اتاق فکر مشغول به کار شوند. با این حال، مشاوره سیاسی انتفاعی موفق بسیار سودآورتر از یک همکاری با اتاق فکرهاست. زمانی که هنری کیسینجر و برنت اسکوکرافت در سال ۱۹۸۲ مؤسسه «شرکای کیسینجر» را برای ارائه خدمات مشاوره‌ای سیاسی تأسیس کردند، او پیشگام این رویکرد شد. استراتژی جذب مشتری کیسینجر دسترسی او به مجاری قدرت، نه فقط در واشنگتن بلکه در پکن بود. این مسئله همچنین نشان می‌دهد که چرا کیسینجر در برابر چرخش جنگ‌طلبانه سیاست خارجی ایالات متحده در قبال روسیه و چین مقاومت کرده است. چنین چرخشی، تهدیدی برای دسترسی منحصربه‌فرد او به رهبران جهان است.

مشتریان کیسینجر واقعاً به دنبال چه چیزی هستند؟ آن‌ها دقیقاً همان اطلاعات را می‌خواهند که کیسینجر در تمام دوران حرفه‌ای خود به آن‌ها دسترسی داشت. بنابراین، آخرین سفرش به پکن نه تنها او را با پوشش مطبوعاتی، بلکه با پشتوانه تقاضای شرکت‌ها و مشتریان همراه خواهد کرد. به عنوان کسی که هوش رسانه‌ای خوبی دارد، کیسینجر بدون شک راهی برای تولید چرخه‌های رسانه‌ای متعدد از این سفر خواهد یافت.

دل‌وقلوه دادن شی و کیسینجر در رابطه با روابط چین و آمریکا هیچ اهمیتی ندارد. وقتی جمهوری‌خواهان از بایدن به خاطر نرمش با چین انتقاد می‌کنند، می‌فهمیم که اکنون فضای سیاسی نامناسبی برای چین است. شی و کیسینجر دورانی را ترجیح می‌دهند که روابط چین و آمریکا بهتر بود. با این حال، حداقل برای یک روز، مقامات چینی می‌توانند خاطراتی را به یاد بیاورند که کلمه بر سر زبان‌ها «تعامل» بود و کیسینجر نیز لبخندزنان ارتباط خود با یک چرخه رسانه‌ای دیگر را حفظ کند.