لحظه مواجهه با حقیقت هولناک؛ کمونیست‌های پکن با واقعیت کنار آمده‌اند؟

به گزارش اکوایران، هفتۀ گذشته، در جلسه‌ای اقتصادی در شانگهای، یکی از مشاوران ارشد دولت چین به نام لیو یان‌چون که رئیس دانشگاه تأمین مالی و اقتصاد شانگهای هم هست اظهاراتی تند دربارۀ وضعیت اقتصادی چین داشت.

به نوشته جورج فریدمن، استراتژیست روابط بین‌الملل در ژئوپولتیکال مانیتور، لیو گفت آثار پاندمی کووید 19 بسیار بدتر از انتظار بودند و وضعیت مالی دولت‌های محلی سریع‌تر از چیزی که انتظار می‌رفت بدتر می‌شود. لرزه‌ها، تغییرات ساختاری، به‌سرعت اتفاق می‌افتند و خطرات غیراقتصادی بیشتری در مقام خطرات اقتصادی ظاهر می‌شوند. به گفتۀ لیو، توسعۀ چین در گذشتۀ نزدیک و آیندۀ نزدیک با چنین عدم تعادلی شناخته خواهد شد و شکل‌گیری تعادلی تازه زمان خواهد برد.

او در ادامه گفت این چالش‌های درونی -و رقابت اقتصادی با قدرت‌های خارجی- ترسناک‌تر از چالش‌های یک دهه پیش هستند که چین توانست به رشد اقتصادی دو رقمی دست پیدا کند. حالا البته رشد بسیار نامساعدتر است و حتی به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ هم اذعان کرده چیزی که آن را رشد متعادل می‌خواند، وضعیت «عادی جدید» است. شواهد آن تأثیر را می‌توان در مسائل مربوط به مازاد ظرفیت چین دید، شاخص قیمت تولید کننده در ماه مارس نسبت به سال قبل دو و هشت دهم درصد کاهش داشت و برای هفدهمین ماه متوالی در محدودۀ منفی قرار داشت. عدم تعادل عرضه و تقاضا هم واضح است و نرخ بهره‌برداری فصل اول فقط هفتاد و سه و شش دهم درصد بود که هفت درصد افت داشت. به‌صورت خلاصه، ظرفیت بلااستفاده مانده است.

لیو همچنین هشدار داد که شاخص قیمت مصرف کننده که پس از هفت دهم درصد افزایش در ماه فوریه، در ماه مارس یک دهم درصد نسبت به سال پیش افزایش داشت هم جوری نیست که به تعادل عرضه و تقاضای 2-3 درصدی مد نظر پکن برسد.

لیو گفت شاید مهم‌تر از همه این باشد که این عدم تعال‌های اقتصادی ماندنی‌اند. این رکود در بازار املاک بسیار قابل توجه است. در نخستین فصل سال 2024، سرمایه‌گذاری در بخش املاک و مستغلات نسبت به سال قبل نه و نیم درصد افت داشت و مجموعاً با افتی بیست و هفت و شش دهم درصدی مواجه شد. به بیان دیگر، روزهایی که بخش املاک و مستغلات «ابر ستون» اقتصاد چین بود تمام شده‌اند. (این بخش مسئول نزدیک به 11 درصد از تولید ناخالص داخلی بود اما در سال 2023 این عدد نزدیک 6 درصد بود). برای پر کردن این خلاء، پکن به دیگر بخش‌ها مانند تولیدات های‌تک و خودروهای الکتریکی چشم دوخته اما تا به حال چنین اتفاقی نیفتاده است.

آنچه صحبت‌های لیو را -که مشاور شی است، یعنی سخنرانی‌اش احتمالاً توسط شخص رئیس‌جمهور تأیید شده- اینقدر مهم می‌کند این است که نشان می‌دهد بالاخره پکن دارد با واقعیت کنار می‌آید. خرد متعارف قدیمی این بود که پکن پیوسته به اوج‌گیری ادامه خواهد داد اما حتی در اوج رشد هم اقتصاد این کشور محدود و نامتعادل بود. اما در میان عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیک، خطرات اقتصادی هم گسترش می‌یابند که در تصمیم چند سال پیش چین برای تهدید ایالات متحده با فعالیت نظامی در آینده ریشه دارد. این تهدید بلوفی بود که به حقیقت نپیوست اما مهم‌ترین نتیجه‌اش این بود که ایالات متحده را قانع کرد که واقعی است.

در آن شرایط، دولت ایالات متحده موضع اقتصادی تخاصمی نسبت به چین گرفت و شرکت‌های خصوصی درون ایالات متحده دیدند خطر فعالیت در آنجا افزایش یافته است. پکن به جای افزایش فعالیت اقتصادی برای آرام کردن ایالات متحده، به دنبال نتیجۀ متضاد بود و دسترسی‌اش به سرمایه‌گذاری آمریکایی کاهش یافت. این مسئله عدم تعادل دیگری به وجود آورد، عدم تعادلی بر اساس این فرض که صادرات چین به ایالات متحده و سرمایه‌گذاری ایالات متحده در چین آنقدر افت نخواهد کرد که اقتصاد را تهدید کند.

اقتصاددانانی مانند لیو بر اقتصاد رویداد به‌خصوصی تمرکز دارند اما مسئلۀ اصلی سیاسی است. چگونگی واکنش صنعت خصوصی مهم است؛ مهم‌تر از آن چگونگی واکنش عموم مردم خواهد بود. در چین، سرگردانی اقتصادی می‌تواند شهروندان را مستأصل و کشور را وارد حیطۀ نامعلومی کند. دولت به‌سختی در تلاش است تا ناآرامی‌ها را مهار کند و به‌نظر می‌رسد سیاست صداقت را در پیش گرفته است -چیزی که در هر دولتی کم‌یاب است. حتی در این حالت، اتخاذ آن کمتر از سر دیگرخواهی و بیشتر از سر استراتژی است.