محمد میرزایی قمی درحاشیه بازدید خبرنگاران از  ایستگاه سنجش کیفیت هوا در دانشگاه شریف و آزمایشگاه مرجع ویژه سنجش گازها در نشستی خبری با بیان این که ما  مدیریت آلودگی هوا را انجام نمی‌دهیم بلکه سنجش، پایش و تحلیل برعهده ماست گفت :‌ در حال حاضر ۲۲ ایستگاه سنجش کیفیت هوا در مناطق شهرداری تهران متعلق به مجموعه شهرداری است، غیر از ایستگاه‌های ما ۱۴ ایستگاه سنجش متعلق به اداره کل محیط زیست است که در مجموع ۳۶ ایستگاه سنجش را تشکیل می‌دهند و شاخص کیفیت هوا براساس اطلاعات همه این ۳۶ ایستگاه مورد پایش قرار می‌گیرد و پس از تایید سازمان محیط زیست اعلام می‌شود.

وی ادامه داد: شرکت کنترل کیفیت هوای تهران غیر از منطقه ۱۷ در هر یک از مناطق شهرداری تهران یک ایستگاه سنجش کیفیت هوا دارد همچنین ۱۸ نمایشگر نیز اطلاعات کیفیت هوای تهران را به‌صورت لحظه‌ای در اختیار شهروندان قرار می‌دهند. این شرکت نه تنها در مجموعه شهرداری تهران بلکه در سطح ملی با توجه به تجهیزات و عملکردش بی‌نظیر است. این شرکت آغازگر بسیاری از مطالعات مربوط به آلودگی هوا در کشور بوده است. برای اولین بار سیاهه انتشار توسط این شرکت منتشر شد و در سه مقطع زمانی این مطالعات انجام شده و براساس آن تصمیم‌گیری‌هایی صورت گرفته است.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران تاکید کرد: دو دسته آلاینده شامل آلاینده‌های گازی و ذرات معلق داریم که آلاینده‌های گازی خود به چهار دسته و ذرات معلق نیز به دو دسته کمتر از ۲.۵ میکرون و کمتر از ۱۰ میکرون تقسیم می‌شوند. سهم آلایندگی در سیاهه انتشار مشخص و مطالعات منشایابی ذرات معلق نیز انجام شده است. براساس رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت بیشترین تاثیر بر سلامت انسان از سوی ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون اتفاق می‌افتد که سهم اصلی آن در سیاهه انتشار مورد مطالعه قرار گرفته است.

وی اضافه کرد: بر اساس قانون هوای پاک سازمان هواشناسی به عنوان زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی مدل پیش‌بینی آلودگی هوا را پیاده‌سازی کند. در حقیقت این کار باید به شکلی انجام شود که برای روزهای آتی وضعیت کیفی هوا مشخص شود و در آیین‌نامه اجرایی آن زمان مشخص شده که ۹۶ ساعت پیش‌تر باید این پیش بینی وجود داشته باشد و براین اساس کمیته اضطرار آلودگی هوا تشکیل جلسه دهد بنابراین قبل از بروز آلودگی هوا باید جلسه برگزار شود.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ادامه داد: مدل ما تا ۲۴ ساعت پیش‌بینی آلودگی هوا را انجام می‌دهد. از سوی دیگر با توجه به اتفاقات ابتدای سال جاری در مورد بروز پدیده گرد و غبار - که پدیده‌ای جدید است و موجب افزایش بسیار زیاد شاخص آلودگی شهر تهران شد-  با وجود اینکه امکانات و وظایف ما در محدوده شهر تهران است اما بررسی این موضوع را در دستور کار قرار دادیم و به سراغ مطالعه سهم اصلی گرد و غبار در شهر تهران رفتیم. براین اساس برای اولین بار تحلیل تصاویر ماهواره‌ای را مبنا قرار دادیم و تحلیل‌های خود را در کمیته اضطرار آلودگی هوا ارائه کردیم.

میرزایی قمی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تاکید بر این‌که موضوع آلودگی هوا معضلی لاینحل نیست، اضافه کرد: کشورهای دیگر این مشکل را با استفاده از راهکارهای شناخته شده حل کرده‌اند لذا نباید به دنبال راهکارهای جدید و پیچیده باشیم. با پیشرفت فناوری باید راهکارها را در بستر تکنولوژی پیاده‌سازی کنیم مثلا شهر پکن چین با آلودگی هوا درگیر بود بنابراین اعلام کرد طی برنامه‌ای بلند مدت ۲۰ ساله این معضل را حل می‌کند و امروز این اتفاق افتاده است. این کار را از سال ۱۹۹۸ میلادی آغاز کردند و ظرف مدت ۱۵ سال با استفاده از راهکارهای مشخص موفق به حل این مشکل شدند. در حقیقت سه حلقه زمان، منابع و اراده سیاسی شکل گرفت که آن‌ها توانستند موضوع آلودگی هوا را حل کنند. به‌طور قطع نباید آلودگی هوا را موضوعی سیاسی کنیم. قانون بالادستی هوای پاک را داریم که دستگاه‌ها و مسئولیت و وظایف آن‌ها را مشخص کرده و شهرداری نهادی عمومی غیردولتی است و عمده مسئولیت‌ها در این حوزه برعهده دستگاه‌های دولتی است. نباید آدرس غلط به مردم و تصمیم‌گیرندگان بدهیم. معرفی شهرداری به عنوان مقصر آدرس غلط دادن است که بعضا توسط برخی رسانه‌ها انجام می‌شود.

میرزایی ادامه داد: مبنای تصمیم‌گیری، مطالعه سیاهه انتشار تهران برای ماست که در آن سهم وسایل نقلیه در انتشار ذرات معلق ۸۳ درصد است. در شش ماهه اول سال بیشتر با افزایش ازن مواجه هستیم البته امسال ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون به علت گرد و غبار به آن اضافه شد و در شش ماهه دوم سال شاهد آلایندگی ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون هستیم که مربوط به وسائل نقلیه دیزلی است.

وی اضافه کرد: سهم منابع مختلف در انتشار دی اکسید گوگرد ۹۴ درصد مربوط به منابع ثابت و شش درصد مربوط به منابع متحرک است. تنها مدرکی که داریم مطالعات سیاهه انتشار است اما اتفاقی که افتاده در مورد منابع آلاینده ثابت در خصوص انتشار دی‌ اکسید گوگرد است که در هفت سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تاکید بر این‌که به لحاظ قانونی قانون‌گذار تکلیفی برای سنجش کیفیت هوا مشخص نکرده است، اضافه کرد: ما نمی‌توانیم نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشیم لذا بر اساس سنجش‌های خود تحلیل‌ها را انجام می‌دهیم و به دستگاه‌های ذیربط به‌ویژه محیط زیست ارائه می‌کنیم. سازمان محیط زیست به عنوان ناظر اجرای قانون هوای پاک باید مسائل را دنبال کند و نمونه گیری‌ها و بررسی‌ها را انجام دهد.

میرزایی در خصوص محرمانه بودن مکاتبات در مورد آلودگی هوا و حق مردم نسبت به اطلاع از وضعیت آلایندگی هوا اظهار کرد: حق مردم است که از کیفیت هوا مطلع شوند و افراد، نهادها و ... که روی این امر تاثیرگذار هستند را بشناسند ولی کسی که بر اساس قانون وظیفه دارد باید این اطلاع‌رسانی را انجام دهد. قانون‌گذار به ما اجازه ورود برای تست خودروها و تست سوخت را نداده است لذا نمی‌توانیم دقیقا اظهارنظر کنیم و تنها براساس تحلیل مطالعات خود می‌توانیم هشدار ارائه کنیم.

وی در پاسخ به سوالی در خصوص تاثیرگذاری موتورسیکلت‌های برقی در کیفیت هوای تهران گفت: رویکرد برقی کردن خودروها و موتورسیکلت‌ها از دوره‌های گذشته مطرح بوده اما هیچ گاه اجرایی نشده است. در مدیریت شهری جدید نیز این موضوع جزو برنامه‌های شهردار تهران است. برهمین اساس ما سند آسیب‌شناسی عدم اجرای توسعه موتورسیکلت‌های برقی شهر تهران را تدوین کردیم تا مشخص شود چرا راهی که گذشتگان رفته‌اند، منجر به برقی شدن خودروها و موتورسیکلت‌ها اجرایی نشده است. در این مسیر به چند مورد اصلی رسیدیم.

میرزایی قمی افزود: بحث اول تفاوت قیمت موتور بنزینی و مشابه برقی آن است که موتور برقی ۵۰ تا ۶۰ درصد قیمت بیشتری دارد این در حالیست که ۴۰ درصد قیمت موتورهای برقی به دلیل باطری است و طول عمر این موتورها ۱.۵ تا دو سال است و در سطح کشور ایستگاه‌های شارژ و زیرساخت این موضوع را نداریم و رغبتی برای استفاده از این موتورها وجود ندارد چرا که تفاوت قیمت بنزین و برق برای استفاده کنندگان قابل حس نیست لذا در نهایت به طرح سوآپ برقی موتورسیکلت‌ها رسیدیم و هدف را نیز در ابتدا موتورسیکلت‌های کار مانند پیک‌های موتوری قرار دادیم. در طرح سوآپ فرد مالک بدنه موتور است و افزایش قیمت برای باطری حذف می‌شود.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ادامه داد: بدین ترتیب بخش تامین کننده بدنه موتور و تامین کننده باطری از یکدیگر جدا می‌شوند. در همین راستا تفاهمی میان شهرداری تهران و شرکت ملی پست انجام شده که در قالب طرح سوآپ موتورسیکلت‌های این شرکت به موتورهای برقی تبدیل شوند.

میرزایی قمی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در خصوص همکاری میان ۲۳ دستگاه مرتبط با آلودگی هوا و زمان قابل پیش بینی جهت تحقق شرایط بهتر اظهار کرد: در مورد آلودگی هوا برنامه ریزی دقیق بلندمدت نداریم و همیشه کوتاه مدت برنامه ‌ریزی و تصمیم‌گیری کردیم. برای خروج از این بحران نیازمند برنامه‌ریزی بلند مدت هستیم. درست است که قانون هوای پاک وجود دارد اما برنامه اجرایی باید توسط مسئولان در قالب پلن اجرایی تدوین شود تا ۲۳ دستگاه مرتبط با راهکار اجرایی وظایف خود را در بلند مدت اجرا کنند. اگر همین امروز این اتفاق رخ دهد و برنامه ‌ریزی بلند مدت هم انجام شود ما در دو سال آینده شاهد بروز اولین نتایج آن خواهیم بود.

وی در خصوص زمان تدوین سیاهه انتشار جدید برای تهران اظهار کرد: آخرین مطالعات سیاهه انتشار اطلاعاتش در سال ۱۳۹۶ جمع‌آوری شد و انتشار آن به سال ۱۳۹۸ باز می‌گردد. در حقیقت پنج سال از آخرین انتشار سیاهه گذشته و بازه این مطالعات نیز بین چهار تا پنج سال است. بدین ترتیب برای سال آینده این مطالعات به‌روز خواهد شد البته زمان جمع آوری آن یک سال به طول می‌انجامد و در مجموع کار زمانبری است لذا برای دو سال آینده نتایج آن به مرحله خروج و انتشار می‌رسد.

احمد طاهری، مدیر واحد سنجش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم در حاشیه بازدید خبرنگاران از ایستگاه سنجش کیفیت هوا در دانشگاه شریف و آزمایشگاه مرجع ویژه سنجش گازها گفت: در حال حاضر اطلاعات شاخص کیفیت هوای تهران در ۳۶ ایستگاه سنجش جمع‌آوری می‌شود که از این میان ۲۲ ایستگاه متعلق به شهرداری تهران و ۱۴ ایستگاه متعلق به اداره کل محیط زیست است.

وی افزود: داده‌های تمامی ایستگاه‌ها در ۳۶ ایستگاه تجمیع و میانگین آن اعلام می‌شود به این ترتیب در «سرور» ما و محیط زیست اطلاعات تجمیع و در نهایت یک عدد به عنوان شاخص کیفیت هوای تهران اعلام می‌شود.

وی ادامه داد: در تمامی ایستگاه‌ها شش آلاینده معیار که در استانداردهای بین‌المللی نیز مد نظر قرار می‌گیرد و سنجیده می‌شوند یعنی ازن، کربن، منوکسید کربن، دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن به همراه دو آلاینده ذرات کوچکتر از ۲.۵ میکرون و کوچکتر از ۱۰ میکرون در ایستگاه‌ها مورد سنجش قرار می‌گیرند. معمولا در فصول مختلف سال این آلاینده‌ها به فراخور شرایط افزایش پیدا می‌کنند. برای مثال در ابتدای سال جاری با پدیده توفان‌های ریزگرد - که ذرات کمتر از ۱۰ میکرون را افزایش می‌دهند- مواجه بودیم. در فصل تابستان آلاینده ازن افزایش پیدا می‌کند و در فصول سرد نیز شاهد افزایش ذرات کوچکتر از ۲.۵ میکرون هستیم. اندازه این ذرات بر اساس ماهیت آن‌هاست. به عنوان مثال برخی ریزگردها اندازه بزرگتری دارند و زیر ۱۰ میکرون هستند اما ذرات انسان ساز که اندازه بسیار ریزتری دارند و زیر ۲.۵ میکرون هستند.

مدیر واحد سنجش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه آلاینده کربن سیاه نیز فقط در شرکت کنترل کیفیت هوا و ایستگاه‌های مربوط به این شرکت مورد سنجش قرار می‌گیرد، افزود: کربن سیاه حاصل احتراق سوخت سنگین مربوط به خودروهای دیزلی است که در چهار ایستگاه اندازه گیری می‌شود. در ایستگاه منطقه ۱۲ نیز پنج گونه ذرات آلی فرار مورد اندازه گیری قرار می‌گیرد.

وی افزود: در کنار تاسیس و راه‌اندازی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا اطمینان از صحت سنجش نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. در حقیقت در هر فرآیندی باید مطمئن شویم که اطلاعات را به حد قابل قبولی رسانده‌ایم. لذا فرآیند صحت سنجی به‌صورت پیوسته انجام می‌شود؛ به شکلی که هر دو هفته بیش از ۱۰۰ فرآیند کالیبراسیون انجام می‌شود. این اقدام برای صحت‌سنجی اطلاعات جمع‌آوری شده در ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا صورت می‌گیرد همچنین در آزمایشگاه مرجع نیز این صحت سنجی‌ها به‌صورت ویژه انجام می‌شود.

طاهری در خصوص هزینه راه اندازی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا گفت: در حال حاضر با شرایط موجود هزینه‌ای معادل ۷ تا ۸ میلیارد تومان قیمت هر پک ایستگاهی است که البته هزینه نگهداشت نیز به آن اضافه می‌شود. بی‌تردید ما هر چه اطلاعات مانیتورینگ بیشتری داشته باشیم، وضعیت بهتر است. در حال حاضر در مقایسه با سایر کلانشهرها تهران کمبودی ندارد اما هر چه تعداد ایستگاه‌ها بیشتر باشد بهتر است.

وی در خصوص جانمایی ایستگاه‌ها نیز گفت: مرزبندی‌های روی سطح زمین برای هوا امکانپذیر نیست. تلاش کردیم در هر منطقه یک ایستگاه داشته باشیم اما در برخی مناطق دو ایستگاه وجود دارد و این جانمایی بر اساس روش طراحی شبکه سنجش انجام شده است.

طاهری تاکید کرد: اگر منبع آلاینده‌ای در نزدیکی ایستگاه‌ها باشد، به‌طور قطع روی داده‌های آن‌ها تاثیرگذار است. لذا وجود یک ایستگاه و افزایش شاخص کیفیت هوا در آن ایستگاه لزوما نشان دهنده کیفیت هوا در کل منطقه نیست بلکه بیانگر کیفیت در همان ایستگاه یعنی در محدوده چند ۱۰۰ متر تا یک کیلومتر بر اساس شرایط پایداری هوا است. بی‌تردید برنامه داریم که تعداد این ایستگاه‌ها را برای سال آینده افزایش دهیم.

اودر بخش دیگری از بازدید خبرنگاران از آزمایشگاه مرجع در دانشگاه شریف احمد طاهری - مدیر امور سنجش شرکت کنترل کیفیت هوا - در تشریح عملکرد این آزمایشگاه گفت: صحت اطلاعات ایستگاه‌ها در این آزمایشگاه سنجش، کنترل و مورد تایید قرار می‌گیرد. در اینجا بالاترین سطح  استاندارد انداره‌گیری گاز ازن وجود دارد که صحت عملکرد ایستگاه‌ها در سطح شهر تهران می‌تواند تایید کند. این آزمایشگاه از سال ۱۳۹۶ عملیاتی و سرمایه‌ گذاری آن توسط شهرداری تهران انجام شده است و با توان اجرایی و زیرساختی دانشگاه شریف کار خود را آغاز کرده است که امروز مرجع قابل اعتمادی برای تایید صحت اطلاعات حاصل از سنجش کیفیت هوای تهران و حتی کشور است.

وی تاکید کرد: این آزمایشگاه تنها مرجع سنجش گازها در کشور است که خدمات کالیبراسیون اطلاعات را می‌دهد و در سطحی بالاتر از ایستگاه‌ها، کالیبرازیسیون و صحت سنجی را انجام می‌دهد. تجهیزات این آزمایشگاه خارجی است و تقریبا تنها آزمایشگاهی است که تنها می‌تواند خدمات را ارائه دهد.