به گزارش اکوایران، در اولین سفر مسعود پزشکیان به مسکو، توافق جامع همکاری بین ایران و روسیه امضا شد؛ توافقی که به گفته مقامات ایرانی، به‌روز شده توافق‌های پیشین میان دو کشور است و بر محورهایی چون تجارت، حمل‌ونقل، انرژی، و همکاری‌های نظامی-فنی تمرکز دارد. این معاهده در شرایطی منعقد شد که روابط بین‌المللی روسیه تحت تأثیر تنش‌های شدید با غرب قرار دارد و به نظر می‌رسد مسکو به دنبال تقویت روابط با کشورهای غیرغربی است.

نگاهی به توافق‌های مشابه روسیه

این نخستین توافق جامع روسیه با کشورهای غیرغربی نیست. مسکو پیش‌تر توافق‌های مشابهی را با چین و کره شمالی منعقد کرده است.

در ۴ فوریه ۲۰۲۲، ولادیمیر پوتین و شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، توافقی استراتژیک امضا کردند که شامل همکاری در زمینه‌هایی چون فضا، تغییرات اقلیمی، هوش مصنوعی و فناوری الکترونیک بود. این توافق ۲۰ روز پیش از حمله روسیه به اوکراین صورت گرفت و هرچند دو کشور اتحاد نظامی رسمی اعلام نکردند، تمرینات نظامی مشترک برگزار کرده و همکاری‌های اقتصادی خود را گسترش دادند. تجارت دوجانبه مسکو و پکن در سال ۲۰۲۴ به ۲۴۴.۸ میلیارد دلار رسید؛ افزایشی ۶۶ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱.

در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴، روسیه و کره شمالی توافق جامعی امضا کردند که بند جنجالی «دفاع متقابل در صورت حمله به هر یک از طرفین» را شامل می‌شد. این توافق همچنین به همکاری در حوزه ساخت ماهواره و تقویت روابط نظامی اشاره داشت.

توافق جدید ایران و روسیه نیز همچون توافق‌های پیشین مسکو، بر گسترش روابط اقتصادی تأکید دارد و شامل حوزه‌های تجارت، حمل‌ونقل و انرژی می‌شود. در عین حال، این توافق‌نامه شامل همکاری علیه تهدیدات نظامی و برگزاری تمرینات مشترک نظامی را در بر می‌گیرد. بندی برای دفاع متقابل ندارد، اما تصریح شده است که اگر یکی از طرفین مورد حمله قرار گیرد، طرف دیگر نباید هیچ‌گونه کمکی به مهاجم ارائه دهد. بر «همکاری نظامی-فنی» تأکید دارد، اما اشاره مستقیمی به انتقال تسلیحات نشده است.

توافق ایران و روسیه در شرایطی صورت گرفته که برخی از پایتخت‌های غربی این اقدام را نشانه‌ای از تلاش مسکو برای تقویت روابط با کشورهای غیرغربی توصیف کرده‌اند. این توافق در حالی منعقد شده که پیش‌تر ادعاهایی درباره استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین مطرح شده بود.

همچنین این توافق همزمان با آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده صورت گرفته که ممکن است رویکرد سخت‌گیرانه‌تری نسبت به روابط ایران و روسیه اتخاذ کند.

به نظر می‌رسد این توافق، همانند توافق‌های پیشین روسیه، بخشی از استراتژی کلان مسکو برای تقویت همکاری‌ها با کشورهای غیرغربی در برابر فشارهای غرب است. همکاری‌های اقتصادی، نظامی و فنی بین ایران و روسیه می‌تواند به تقویت موقعیت دو کشور در نظام بین‌الملل کمک کند، اما همچنان واکنش و اقدامات آینده غرب در قبال این توافق و تأثیر آن بر منطقه و جهان، نیازمند بررسی‌های بیشتر است.