به گزارش اکوایران، در اقدامی که به نظر می‌رسید حرکتی ملی‌گرایانه باشد، فرمانده‌ کل نیروهای مسلح ایران پیام نوروز و عید فطر را از پایتخت باستانی امپراتوری ایران ارسال کرد. ناظران می‌گویند پیام سردار محمد باقری در تخت جمشید، فراتر از محتوای سخنان اوست و به نمادگرایی مکان و لباس غیرنظامی او اشاره می‌کنند.

یک مقام سیاسی بلندپایه در تهران به امواج‌مدیا گفت: «فوق‌العاده بود»، و افزود این اقدام نشان می‌دهد که فرمانده‌ ارشد «به صدای مردم گوش می‌دهد.» این پیام ملی‌گرایانه، که در بحبوحه افزایش تنش با اسرائیل و ایالات متحده منتشر شده، با وجود تأکید بر تمایل به صلح، ممکن است نشانه‌ای از آمادگی برای جنگ - در صورتی که تنش‌ها از کنترل خارج شوند - نیز باشد.

در همین حال، گزارش‌هایی منتشر شده که حاکی از هشدار ایران به کشورهای همسایه است؛ مبنی بر اینکه اگر به ایالات متحده اجازه استفاده از حریم هوایی یا پایگاه‌های نظامی در خاک خود را بدهند، این اقدام به عنوان یک عمل خصمانه تلقی خواهد شد. با این حال، یک منبع سیاسی ارشد ایرانی که نخواست نامش فاش شود، این موضع‌گیری را پدیده‌ای جدید ندانسته و تأکید کرده که این سیاست دیرینه جمهوری اسلامی است.

امیدواری برای سالی آرام

در پیامی ویدئویی که در تاریخ ۴ آوریل منتشر شد، باقری ضمن ابراز امیدواری برای سالی آرام برای ایرانیان، مکان ضبط پیام، یعنی تخت جمشید را نمادی از میراث تاریخی ایران در زمینه همزیستی و احترام متقابل معرفی کرد. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بر تعهد تهران به تقویت روابط مسالمت‌آمیز با کشورهای همسایه، ضمن حفظ امنیت ملی تاکید کرد. او  گفت: «امیدوارم این سال، سالی آرام برای ملت ایران باشد»، و افزود که تخت جمشید نماد «صلح، آرامش، دوستی و برادری» ایران با دیگر کشورهاست.

این ویدئو به‌طور خاص توسط بنیادی که مدیریت مجموعه تخت جمشید را برعهده دارد، ضبط و نخستین‌بار در حساب کاربری این بنیاد در اینستاگرام منتشر شد. سخنرانی باقری، که به ندرت با لباس غیرنظامی در انظار عمومی ظاهر می‌شود، واکنش‌های گسترده‌ای به دنبال داشت.

تخت جمشید

روزنامه ایران در تاریخ ۵ آوریل نوشت که هم محل ضبط پیام و هم پوشش ساده و غیررسمی باقری، «پیامی اطمینان‌بخش» به ملت مخابره کرده است، مبنی بر اینکه مردم ایران «امنیت دارند» و نیروهای مسلح «صلح و هویت ایرانیان» را حفظ می‌کنند. اسماعیل کوثری، نماینده سابق مجلس و از فرماندهان پیشین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در همان شماره روزنامه ایران نوشت که موضع‌گیری باقری «موضوع تازه‌ای نبود» چرا که دکترین جمهوری اسلامی ایران «همواره این بوده که آغازگر جنگ نباشد». او افزود که ایران «همیشه به دنبال صلح است» اما در برابر متجاوزان «پاسخی قاطع» خواهد داد.

محسن رشید، فرمانده پیشین سپاه پاسداران نیز اظهار داشت که اظهارات باقری حامل دو پیام بودند: نخست، «ارسال سیگنالی» به دیگر کشورها مبنی بر اینکه ایران «آماده گفت‌وگو و دیپلماسی» است، در حالی که آمادگی نظامی خود را حفظ می‌کند؛ و دوم، پیامی خطاب به افکار عمومی داخل کشور، که ارتش آماده دفاع از ایران است.

در شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از کاربران از پیام باقری تمجید کردند و آن را یک کلاس آموزشی برای سایر مقامات ایرانی در زمینه پیام‌رسانی خارجی توصیف کردند. مهدی کریم‌زاده، تحلیل‌گر اصول‌گرا، گفت پیام یک‌دقیقه‌ای باقری «ارزش ساعت‌ها سخنرانی برای مسئولان درباره تاریخ را دارد». علیرضا صفینه، روزنامه‌نگار اصول‌گرا نیز همین دیدگاه را تکرار کرد و از «هوشمندی و زیرکی» باقری تمجید کرد.

چرخش از امت‌گرایی به ملی‌گرایی

مسعود رضایی، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در تهران، اظهار داشت که به نظر می‌رسد ایران در حال «پذیرش واقعیت جدید» بازدارندگی عمودی است. این تحلیل‌گر استدلال کرد که شاهد «چرخشی تدریجی از رویکرد امت‌گرایانه به ملی‌گرایی» هستیم، همراه با به رسمیت شناختن مردم ایران به عنوان عمق استراتژیک کشور. با این حال، برخی نیز پیام باقری را به دلایل گوناگون مورد انتقاد قرار دادند؛ بعضی از منتقدان معتقد بودند که این سخنان نشانه‌ای از ضعف است.

باقری در ادامه پیام خود از تخت جمشید در ۶ آوریل، بار دیگر تأکید کرد که ایران «خواستار صلح در منطقه است» و از طریق دیپلماسی - ولو غیرمستقیم - در خصوص برنامه هسته‌ای خود با آمریکا تعامل خواهد کرد. او در توضیح واکنش رهبر ایران به نامه اخیر رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ، گفت ایران «راه گفت‌وگو را نمی‌بندد» تا در صورتی که آمریکا «با صداقت گام بردارد، امکان گفت‌وگو وجود داشته باشد». باقری به‌ویژه تصریح کرد که ایران به‌دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست، اما در برابر «زورگویی و فشار» مقاومت خواهد کرد.

همزمان، رسانه‌های عراقی در تاریخ ۶ آوریل گزارش دادند که باقری به همتای عراقی خود، عبدالامیر راشد یارالله، گفته است که اسرائیل آمادگی دارد با پشتیبانی آمریکا از حریم هوایی عراق برای حمله به ایران استفاده کند. پیام باقری در زمانی منتشر می‌شود که ایران با چالش‌های فزاینده‌ای مواجه است، از جمله تشدید لحن تند واشنگتن و شرایط ناپایدار منطقه‌ای.

دونالد ترامپ

رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، تهدید کرده که اگر ایران در مورد برنامه هسته‌ای‌اش به توافق نرسد، با بمبارانی مواجه خواهد شد «که تا به حال هرگز مانندش را ندیده‌اند.» در مقابل، ایران وعده داده که به هرگونه حمله «پاسخی قاطعانه» خواهد داد.

فرانسه نیز در این زمینه موضع‌گیری کرده و وزیر امور خارجه‌اش، ژان-نوئل بارو، در تاریخ ۱ آوریل هشدار داده است که در صورت عدم دستیابی به توافق، رویارویی نظامی با ایران «تقریباً اجتناب‌ناپذیر» خواهد بود.

موضع غیرمعمول از یک چهره نظامی

چهره‌های نظامی ایران، به‌ویژه فرماندهان سپاه پاسداران، به‌طور منظم تهدیدهایی را مطرح می‌کنند تا قدرت و اقتدار خود را به نمایش بگذارند. در این چارچوب، اقدام اخیر باقری انحرافی از این روال معمول به نظر می‌رسد، چرا که لحن و محتوای سخنان او شباهت زیادی به اظهارات دولت رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، مسعود پزشکیان دارد.

پزشکیان تنها چند روز پیش، در تاریخ ۳ آوریل، بار دیگر بر آمادگی تهران برای «گفت‌وگو به‌منظور کاهش تنش‌ها» تأکید کرد و اصرار داشت که ایران قصد ندارد برنامه هسته‌ای خود را به سمت تسلیحاتی شدن سوق دهد.

در همین حال، سپاه پاسداران به طور فزاینده‌ای از گفتمان ملی‌گرایانه استفاده می‌کند، که به نظر می‌رسد با هدف جلب حمایت عمومی صورت می‌گیرد. سپاه پاسداران با دقت از شعارها و مضامین ملی‌گرایانه بهره می‌برد، به‌گونه‌ای که مضامین انقلابی اسلامی را با نمادهای ایران پیش از اسلام در هم می‌آمیزد.

سخنرانی باقری از تخت جمشید فراتر از یک پیام تبریک آیینی به مناسبت نوروز و عید فطر است و بیانیه‌ای راهبردی خطاب به مخاطبان گوناگون محسوب می‌شود. با توجه به اینکه رویارویی بر سر برنامه هسته‌ای ایران یک احتمال واقعی است، انتظار می‌رود سایر فرماندهان ارشد نظامی نیز بر تمایل به صلح در عین آمادگی برای جنگ تأکید کنند تا فضای تنش‌آلود را مدیریت کنند.

اشاره صریح باقری به امکان «گفت‌وگوهای غیرمستقیم» با آمریکا، حاکی از آن است که حاکمیت سیاسی ایران چراغ سبز لازم را برای تعامل با دولت ترامپ صادر کرده است - رویکردی که تغییر قابل‌توجهی در موضع تهران تلقی می‌شود، که در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ (۲۰۱۷–۲۰۲۱) از هرگونه تعامل با وی خودداری کرده بود، مگر در صورت بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ که ترامپ به‌طور یک‌جانبه در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.