کلید آینده پترودلار در ریاض؛ بن‌سلمان ترمز پکن را می‌کشد؟

به گزارش اکوایران، به گفته کارشناسان، در میان گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه پادشاهی سعودی می‌تواند به فروش نفت با ارز پایان دهد، توافق جامع ایالات متحده و عربستان سعودی ممکن است بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان را در اردوگاه دلار قرار دهد.

هم‌سویی بیش‌تر با پادشاهی، ترمز پکن

به نوشته جان بنی، در نشنال، بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال به نقل از منابع رسمی، دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به امضای یک توافق امنیتی با پادشاهی نزدیک شده است.

فرانچسکو ساسی، پژوهشگر ریسرچ اینداستریالیا انرجتیک در بولونیا، گفت: «امضای یک معاهده امنیتی، منافع واشنگتن و ریاض در منطقه را بیشتر همسو می‌کند و موضع سخت دیرینه رئیس جمهور ایالات متحده، جو بایدن با رژیم سعودی را دگرگون می‌کند.»

این توافق بالقوه بخشی از یک بسته گسترده‌تر است که شامل توافقنامه هسته‌ای غیرنظامی بین ایالات متحده و عربستان سعودی و همچنین پیشرفت در جهت ایجاد یک کشور فلسطینی و تلاش برای حل و فصل درگیری در غزه است.

ساسی به نشنال گفت: «توافق امنیتی ترمزی برای شراکت عربستان و چین از لحاظ امنیتی و روابط دیپلماتیک خواهد بود و هر گونه گمانه‌زنی احتمالی در مورد پایان دادن به استفاده عربستان از دلار را بیشتر به تأخیر می‌اندازد.»

ایالات متحده همچنین برای روابط نزدیکتر با امارات متحده عربی، بزرگترین اقتصاد جهان عرب پس از عربستان سعودی، به ویژه در زمینه هوش مصنوعی تلاش می‌کند تا در رقابت جهانی هوش مصنوعی به چین برتری یابد.

در ماه آوریل، هوش مصنوعی و شرکت G42 مستقر در ابوظبی یک سرمایه‌گذاری 1.5 میلیارد دلاری با مایکروسافت به دست آورد که موقعیت امارات را به عنوان یک مرکز فناوری منطقه‌ای تقویت کرد.

حدس و گمان بر سر آینده پترودلار

هفته گذشته، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه قرارداد دلار نفتی آمریکا و عربستان منقضی شده است، که نشان می‌دهد این پادشاهی به سمت فروش نفت به ارزهای مختلف و نه فقط دلار حرکت خواهد کرد. برخی گزارش‌ها حتی ادعا کردند که یوان چین جایگزین دلار خواهد شد.

گوگل ترندز اعلام کرد در دو هفته گذشته افزایش قابل توجهی در جستجوهای گوگل برای عبارت «دلارهای نفتی» مشاهده شده است و به بالاترین حد خود رسیده است.

این افزایش شدید با داستان‌هایی مرتبط بود که در 9 ژوئن، عربستان سعودی قرارداد 50 ساله پنهانی با ایالات متحده برای قیمت گذاری نفت به دلار را تمدید نکرد. این گزارش‌ها که به طور گسترده توسط علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده است، از آن زمان توسط تحلیلگران مالی و اقتصاددانان رد شده است.

پل دونوان، اقتصاددان ارشد مدیریت ثروت جهانی یوبی‌اس، گفت: «بسیاری از دلالان ارزهای دیجیتال به شدت می‌خواهند به نابودی دلار باور داشته باشند. سوگیری افراد را تشویق می‌‌‌کند تا در صورتی که پیش داوری‌هایشان به ظاهر تایید شود، آنچه واقع بینانه است را نادیده بگیرند. این یک استراتژی ضعیف برای سرمایه‌گذاری است.»

دونوان در یادداشتی در روز جمعه گفت «نفت همیشه با ارزهای غیر دلاری معامله می‌شود. ریال عربستان سعودی همچنان به دلار وابسته است و موجودی دارایی‌های مالی آن متمرکز بر دلار است. وضعیت ارزش دلار به نحوه ذخیره‌سازی پول بستگی دارد، نه نحوه مبادلات.»

حدود 80 درصد از فروش جهانی نفت به دلار انجام می‌شود و عربستان سعودی به عنوان بخشی از یک توافق غیررسمی با ایالات متحده، نفت را منحصراً به ارز مبادله کرده است.

در ژوئن 1974، ایالات متحده و عربستان سعودی کمیسیون مشترکی را برای همکاری اقتصادی تشکیل دادند تا به پادشاهی کمک کنند دلارهای مازاد خود را برای محصولات ایالات متحده خرج کند. یک ماه بعد، ریاض موافقت کرد که درآمد نفتی خود را در خزانه‌داری آمریکا سرمایه‌گذاری کند، واقعیتی که دولت آمریکا تا سال 2016 محرمانه نگه داشت.

این قرارداد یک سال پس از بحران نفتی سال 1973، زمانی که چندین کشور عرب تولیدکننده نفت، از جمله عربستان سعودی، صادرات نفت به کشورهایی را که از اسرائیل در جنگ اعراب و اسرائیل حمایت می‌کنند، تحریم کردند، انجام شد.

شیگتو کوندو، محقق ارشد مرکز جیم، مؤسسه اقتصاد انرژی ژاپن گفت: «ایالات متحده از دهه 1970 به عربستان سعودی برای فروش نفت خام به دلار فشار می‌آورد تا از وضعیت دلار محافظت کند و از عربستان سعودی می‌خواهد که اوراق قرضه و تسلیحات آمریکایی را خریداری کند.»

داده‌های دولت ایالات متحده نشان می‌دهد که پادشاهی دارایی خود در خزانه داری ایالات متحده را در ماه مارس امسال برای هشتمین ماه متوالی افزایش داد و به 135.9 میلیارد دلار رساند که 3.66 درصد بیشتر از ماه قبل بود.

اما در دو سال گذشته، عربستان سعودی تجارت با یوان را در نظر گرفته است و پکن به عنوان بزرگترین شریک تجاری این کشور عربی و بزرگترین خریدار نفت خام آن ظاهر شده است.

ریاض بر حفظ تعادل بین روابط با متحد امنیتی اصلی خود، ایالات متحده، و روابط خود با چین و روسیه، شریک اصلی انرژی خود در اوپک پلاس، تمرکز کرده است.

سال گذشته، چین و عربستان سعودی یک قرارداد مبادله ارز محلی به ارزش 7 میلیارد دلار به عنوان بخشی از تلاش برای تقویت تجارت با استفاده از ارزهای خود و کاهش اتکا به دلار امضا کردند.

اخیراً، عربستان سعودی در پروژه ام بریج مشارکت کرد، تلاشی مشترک بین چندین بانک مرکزی برای توسعه یک سیستم جدید برای پرداخت‌های فرامرزی با استفاده از ارزهای دیجیتال بانک مرکزی.

این پروژه در سال 2021 بین بانک‌های مرکزی چین، هنگ کنگ، تایلند و امارات راه اندازی شد.

کوندو گفت: «درست است که چین از عربستان سعودی می‌خواهد تا از رنمینبی برای تسویه پرداخت‌های نفت خام خود استفاده کند، اما سعودی‌ها نمی‌خواهند پیشنهاد چین را جدی بگیرند.»

«ریال عربستان به دلار متصل است و با دریافت درآمد نفتی به دلار، برنامه‌‌‌ریزی بودجه را آسان‌تر می‌کند. موقعیت دلار به‌عنوان دارایی ذخیره‌شده اصلی جهان همچنان مسلط است، که انگیزه کمی برای سعودی‌ها برای روی آوردن به ارزهای دیگر ایجاد می‌کند.»

ثبات دلار

بانک تجاری ابوظبی، سومین وام دهنده بزرگ در امارات متحده عربی، انتظار دارد که پیوند ریال سعودی با دلار برای «آینده نزدیک و میان مدت» ادامه یابد.

مونیکا مالیک، اقتصاددان ارشد بانک گفت: «این امر ثبات ارز و اقتصاد کلان را در کنار انتظارات تورمی ثابت می‌کند.»

در زمانی که عربستان سعودی برای حمایت از طرح تحول نیاز به افزایش سرمایه‌گذاری در خارج از کشور دارد، تثبیت دلار برای جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نیز حیاتی است.

عربستان سعودی به عنوان بخشی از برنامه چشم‌انداز 2030 خود به صدها میلیارد دلار نیاز دارد تا اقتصاد خود را متحول کند و از صادرات نفت دور شود.

این طرح بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی متکی است، اما برخی از پروژه‌های بزرگ هنوز به اندازه‌ای که انتظار می‌رفت بودجه خصوصی را تامین نکرده‌اند.

محمد الجدان، وزیر دارایی عربستان سعودی در رویدادی در ماه آوریل گفت که پادشاهی با چالش‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک فعلی سازگار خواهد شد و برخی پروژه‌ها را «کاهش» یا «شتاب می‌بخشد».

نقش دلار در اقتصاد جهانی اخیراً به دلیل اقتصاد قوی ایالات متحده، سیاست‌های پولی سخت‌تر و افزایش خطرات ژئوپلیتیکی مورد توجه قرار گرفته است که همگی باعث افزایش ارزش پول شده است.

اما چندپارگی اقتصادی و تغییر بالقوه فعالیت‌های اقتصادی و مالی جهانی به بلوک‌های جداگانه، برخی کشورها را به استفاده و نگهداری سایر ارزهای بین‌المللی و ذخیره سوق داده است. برخی از کشورها با توجه به استفاده مکرر آمریکا از تحریم‌ها به عنوان ابزار سیاست خارجی، استفاده از ارزهای جایگزین یا سیستم‌های پرداخت را مورد بررسی قرار داده‌‌اند.

اگرچه دلار همچنان غالب‌ترین ارز در ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان است، اما داده‌های صندوق بین المللی پول نشان می‌‌دهد سهم آن در این ذخایر از بیش از 70 درصد در سال 2000 به حدود 55 درصد در سه ماهه آخر سال 2023 کاهش یافته است.

این صندوق هفته گذشته در گزارشی اعلام کرد کاهش نقش دلار در دو دهه گذشته با یورو، ین یا پوند انگلیس جبران نشده است.

در عوض، ارزهای ذخیره غیر سنتی از جمله دلار استرالیا، دلار کانادا، رنمینبی چین، وون کره جنوبی، دلار سنگاپور و ارزهای شمال اروپا سهم خود را افزایش داده‌اند.

هفته گذشته، بانک مرکزی روسیه و بورس مسکو معاملات دلار و یورو را در واکنش به آخرین دور تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا علیه زیرساخت‌های مالی این کشور متوقف کردند. بانک مرکزی به آربی‌سی نیوز روسیه گفت که یوان به ارز غالب در بورس مسکو تبدیل شده است.

در دسامبر 2023، ایران و روسیه قراردادی را برای تجارت با ارزهای محلی خود به جای دلار منعقد کردند. رسانه دولتی ایران در آن زمان گزارش داد که این توافق در جریان نشست روسای بانک‌های مرکزی کشورها در روسیه نهایی شده است.

در همین حال، گروه اقتصادی بریکس که شامل چین، هند و روسیه است، در مورد چشم انداز ارز بریکس با هدف به چالش کشیدن سلطه دلار بحث کرده است.

اوج گرفتن یوان

افزایش یوان نشان‌دهنده تغییر چشم‌انداز مالی جهانی به سمت یک سیستم چندقطبی‌تر است که تسلط تاریخی ارزهای غربی و بازارهای مالی را به چالش می‌کشد.

سهم یوان به‌عنوان ارز تسویه تجارت جهانی، علی‌رغم تضعیف صادرات چین به کشورهای غربی، همچنان به رشد خود ادامه داده است. بر اساس داده‌های سوئیفت، این ارز در حال حاضر چهارمین ارز پرمعامله است که سال گذشته از ین ژاپن پیشی گرفت.

چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان، بازارهای مالی خود را به تدریج باز کرده است، اما همچنان برخی از کنترل‌ها را بر حرکت پول در داخل و خارج از کشور حفظ کرده است.

به گفته مالک در حالی که کشورهایی مانند هند و چین به دنبال پرداخت پول نفت به ارزهای خود، یعنی کاهش فشارهای تراز پرداخت‌ها هستند، یک عامل حیاتی همچنان محدود بودن گزینه سرمایه‌گذاری در این ارزها و فقدان قابلیت تبدیل کامل یوان است.

چین در حال حاضر تحت یک سیستم تبدیل پذیری جزئی، به ویژه برای حساب سرمایه، عمل می‌کند. این بدان معناست که یوان می‌‌‌تواند آزادانه برای تراکنش‌های حساب جاری از جمله تجارت کالا و خدمات استفاده شود، اما همچنان محدودیت‌هایی برای معاملات حساب سرمایه مانند سرمایه گذاری و وام وجود دارد.

علیرغم تلاش‌های چشمگیر چین برای بین‌المللی کردن یوان، این کشور همچنان نمی‌تواند سلطه دلار را به‌عنوان ارز ذخیره پیشرو در جهان و دارایی امن ترجیحی به چالش بکشد.

دلار آمریکا حدود 60 درصد از ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد که بسیار بالاتر از یورو با تنها 20 درصد است. در حدود 88 درصد از کل معاملات ارز خارجی دلار در یک طرف است، در حالی که نیمی از کل تجارت بین‌المللی به دلار انجام می‌شود.

شاخص دلار آمریکا - معیاری برای سنجش ارزش آن در برابر سبدی از ارزهای اصلی - در بحبوحه رشد بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی و کاهش رشد برخی از اقتصادهای بزرگ، امسال بیش از 3 درصد افزایش یافته است.