به گزارش اکوایران، در میانه دوره‌ای مثبت در روابط اقتصادی میان ریاض و آنکارا، «مجمع تجاری ترکیه-عربستان سعودی» اوایل این ماه در استانبول برگزار شد. در این رویداد، علاوه بر وزیر بازرگانی عربستان، ماجد بن عبدالله القصبی، حدود 500 تن از رهبران تجاری دو کشور حضور داشتند.

القصبی در سخنرانی خود در این مجمع در تاریخ 3 نوامبر تأکید کرد که ترکیه جایگاه ویژه‌ای در بازار عربستان دارد و ریاض ترکیه را به عنوان یک «کشور برادر» و یک «شریک استراتژیک» می‌بیند. این مجمع طیف گسترده‌ای از روابط ترکیه و عربستان در زمینه‌های مختلف را به نمایش گذاشت و 10 توافق‌نامه جدید در حوزه‌های ساخت‌وساز، انرژی، گردشگری، فناوری و بهداشت در آن امضا شد.

به گزارش المانیتور، به عنوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر آنکارا برای ارتقای روابط اقتصادی با کشورهای اسلامی، انتظار می‌رود تجارت دوجانبه میان ترکیه و عربستان در سال جاری از مرز 8 میلیارد دلار عبور کند. عمر بولات، وزیر تجارت ترکیه، با اشاره به اینکه روابط دوجانبه «بی‌نقص و در حال تقویت» هستند، اظهار داشت که دو کشور اکنون «هدف دستیابی به 10 میلیارد دلار تا سال 2025» را تعیین کرده‌اند.

روابط ترکیه و عربستان

روابط میان آنکارا و ریاض طی دهه‌ها محترمانه اما نه چندان گرم بوده است.

در دوران حکومت مصطفی کمال آتاتورک، ترکیه نخستین کشوری بود که پس از به قدرت رسیدن عبدالعزیز آل سعود در سال 1926، روابط دیپلماتیک با پادشاهی حجاز، بخشی از عربستان سعودی کنونی، برقرار کرد.

در سال 1929، آنکارا پیمان دوستی با پادشاهی حجاز امضا کرد و زمانی که پادشاهی نجد و حجاز در سال 1932 به عنوان پادشاهی عربستان سعودی متحد شدند، آتاتورک جزو اولین رهبرانی بود که به شاه سعودی تبریک گفت و پیمان دوستی را تجدید کرد.

اما با وجود این تلاش‌های اولیه آنکارا برای برقراری روابط خوب، رویکرد سکولار و غرب‌گرای ترکیه با ایدئولوژی مذهبی وهابی در عربستان تضاد داشت و دو کشور در سال‌های بعد فاصله‌ای محترمانه را حفظ کردند.

در سال 2018، روابط ترکیه و عربستان پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری این کشور در استانبول، به شدت آسیب دید. به دنبال تحریم‌های غیررسمی عربستان، تجارت دوجانبه ترکیه و عربستان نیز به شدت کاهش یافت.

سینم جنگیز، پژوهشگر دانشگاه قطر، در تحلیلی برای مجمع بین‌المللی خلیج مستقر در واشنگتن نوشت: «ترکیه و عربستان سعودی به طور تاریخی رقبای مهم منطقه‌ای بوده‌اند که برای نفوذ و رهبری رقابت می‌کردند. از آغاز قرن بیست و یکم، روابط میان این دو کشور را می‌توان به بهترین شکل به عنوان یک ‘ترن هوایی’ توصیف کرد.»

سرانجام روابط عادی در آوریل 2022 پس از سفر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به عربستان احیا شد. پس از آن، در ژوئن همان سال، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به ترکیه سفر کرد.

از آن زمان، فرصت‌هایی برای شرکت‌های ترکیه‌ای فراهم شده و صادرات ترکیه به عربستان با افزایش 150 درصدی به 2.62 میلیارد دلار در سال 2023 رسیده است، در حالی که تبادل کالاهای دوجانبه به 6.8 میلیارد دلار رسیده است.

نقش ترکیه در تحقق چشم‌انداز 2030 عربستان

با ظهور شرکت‌های ساختمانی ترکیه‌ای به عنوان بازیگران کلیدی در پروژه‌های چشم‌انداز 2030 عربستان سعودی، این شرکت‌ها هم‌اکنون در حال اجرای پروژه‌هایی به ارزش 30 میلیارد دلار در قالب 420 طرح در این کشور هستند.

اومایر انس، استاد دانشگاه ییلدیریم بیازیت آنکارا، در گفت‌وگو با المانیتور درباره نزدیکی بیشتر آنکارا و ریاض توضیح داد که عربستان سعودی در حال گذراندن یک تحول سریع اما پایدار است که نیازمند «بازسازی گسترده معماری اقتصادی موجود» است و «ترکیه به عنوان یک شریک قابل اعتماد برای تحقق وعده‌های بزرگ ظاهر شده است.»

انس با اشاره به اینکه چشم‌انداز 2030 «بر گسترش بخش‌های غیرنفتی و متنوع‌سازی اقتصاد عربستان فراتر از وابستگی‌های مبتنی بر درآمد نفتی تمرکز دارد»، تأکید کرد که «تنها اقتصاد موفق غیرنفتی در خاورمیانه ترکیه است که می‌تواند پروژه‌های زیرساختی، حمل و نقل، دفاعی، هوانوردی و سایر پروژه‌های فناوری را اجرا کند.»

ترکیه عربستان

چشم‌انداز 2030 و فرصت‌های همکاری ترکیه و عربستان

این طرح توسعه اقتصادی که در سال 2016 توسط ریاض اعلام شد، شامل بیش از یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری است که پروژه‌هایی نظیر نئوم، دروازه الدرعیه و پروژه دریای سرخ را شامل می‌شود و فرصت‌های بزرگی برای همکاری‌های گسترده‌تر ترکیه و عربستان ایجاد می‌کند.

جونیت ساریجیمین، مشاور سعودی در دفتر سرمایه‌گذاری ترکیه، به آناتولی گفت که در حال حاضر حدود 10 شرکت ساختمانی ترکیه‌ای در عربستان سعودی فعال هستند. همچنین، غول دفاعی ترکیه‌ای آسلسان، شرکت‌های دفاعی راکت‌سان و بایکار و شرکت فناوری اطلاعات CTech در عربستان حضور دارند.

او افزود که ریاض شرکت‌های ترکیه‌ای را تشویق کرده است تا در بخش خصوصی از طریق شراکت با شرکت‌های سعودی فعالیت کنند. در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی، ساخت مسکن انبوه، فرودگاه، بیمارستان و مدارس فرصت‌های زیادی برای فعالیت وجود دارد.

در این راستا، شرکت‌های پیشرو ترکیه مانند گروه اونور، فرودگاهه تاو، وستل، آسلسان و هاولسان با بهره‌گیری از مزیت «پیشگام بودن» فعالیت خود را در عربستان آغاز کرده‌اند.

موانع و اصلاحات قانونی

در مورد چالش‌های احتمالی شرکت‌ها در عربستان، انس توضیح داد که موانع قانونی مرتبط با انتقال نیروی کار، مواد اولیه و دیگر معاملات عملیاتی وجود داشته است. با این حال، عربستان سعودی اصلاحات قانونی را برای تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی و حل مشکلات مربوط به «مالکیت خارجی، استخدام نیروی کار خارجی و مالیات‌های جدید» معرفی کرده است.

سرمایه‌گذاری در بخش‌های جدید

انس پیش‌بینی کرد که علاوه بر بخش‌های سنتی ساخت‌وساز، حوزه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، انرژی اتمی و دفاعی به عنوان زمینه‌های استراتژیک جدید مطرح خواهند شد. همچنین، او افزود که ترکیه ممکن است پروژه اتصال منطقه‌ای خود، یعنی پروژه جاده توسعه، را که استانبول را به بصره و خلیج فارس متصل می‌کند، به عربستان پیشنهاد دهد.

ترکیه عربستان

اهمیت بازار عربستان برای شرکت‌های ترکیه‌ای

طبق گزارش انجمن پیمانکاران ترکیه (TMB)، در 9 ماه نخست سال 2024، پیمانکاران ترکیه‌ای پروژه‌هایی به ارزش 11.8 میلیارد دلار در خارج از کشور اجرا کرده‌اند که بزرگ‌ترین بازار، عربستان سعودی با 2.3 میلیارد دلار بوده است.

اردال ارن، رئیس TMB، در گفتگو با آذر نیوز گفت که پس از توسعه روابط ترکیه با عربستان، صنعت ساخت‌وساز این کشور می‌تواند سالانه «سرمایه‌گذاری جدیدی به ارزش 10 میلیارد دلار» برای شرکت‌های ساختمانی ترکیه ایجاد کند.

نقش ترکیه در تحولات دیجیتال و استانداردهای جهانی

شرکت‌های ترکیه‌ای در ارائه تخصص برای تحول دیجیتال و اقتصاد سبز عربستان مشارکت داشته‌اند. همچنین، آنکارا از تلاش‌های ریاض برای دستیابی به استانداردهای جهانی در پیشنهادهای اخیر خود برای میزبانی اکسپوی جهانی 2030 و جام جهانی فوتبال 2034 حمایت کرده است.

رشد گردشگری و حمل‌ونقل

در انعکاس روابط رو به رشد بین دو کشور، نزدیک به 100 پرواز هفتگی میان ترکیه و عربستان انجام می‌شود و طی دو سال گذشته تقریباً یک میلیون گردشگر سعودی به ترکیه سفر کرده‌اند.

در همین حین، روابط دفاعی نیز به دلیل جنگ جاری در غزه و تنش‌های منطقه‌ای افزایش یافته است. آنکارا که صنعت دفاعی داخلی خود را به طور قابل توجهی توسعه داده است، صادرات تسلیحات خارجی شامل پهپادهای مسلح، سیستم‌های موشکی، خودروهای زرهی و سیستم‌های دفاع هوایی را افزایش داده است.

در نتیجه، عربستان سعودی شروع به نشان دادن علاقه به یادگیری از تجربه ترکیه برای توسعه صنعت تسلیحات داخلی خود کرده است. این حرکت در چارچوب چشم‌انداز 2030 پادشاهی عربستان نیز قرار دارد، زیرا عربستان سعودی پنجمین کشور با بالاترین هزینه‌های نظامی در جهان است.

صنایع نظامی عربستان سعودی سه تفاهم‌نامه (MoU) با شرکت‌های دفاعی ترکیه‌ای مانند بایکار و آسلسان امضا کرده است تا توانایی‌های تولیدی ریاض را برای تولید پهپادها توسعه دهد. در روزهای آینده، ترکیه برخی از فناوری‌های دفاعی بومی خود را تحت این توافق‌نامه‌ها به پادشاهی منتقل خواهد کرد.

اسلسان

اومایر انس گفت که توافق‌های همکاری به ارزش 1 میلیارد دلار در بخش دفاعی «بین صنایع نظامی سعودی و تولیدکننده پهپاد ترکیه‌ای، بایکار» امضا شده است.

در ماه ژوئیه امسال، وزیر دفاع عربستان سعودی، پرنس خالد بن سلمان آل سعود به ترکیه سفر کرد تا با همتای خود، یاشار گولر، دیدار کند و در این دیدار، راه‌های افزایش همکاری‌های دفاعی و تلاش‌های مشترک برای مقابله با تهدیدات منطقه‌ای مورد بحث قرار گرفت.