حمله مرگبار بی‌سابقه به توریست‌ها؛ شبه جزیره هند در آستانه جنگ بزرگ؟

به گزارش اکوایران، گروهی از شورشیان روز سه‌شنبه دست‌کم ۲۶ گردشگر را در منطقه توریستی زیبای پهلگام به قتل رساندند.  این مرگبارترین حمله از این نوع در طول ۲۵ سال گذشته در کشمیر تحت کنترل هند است. این حمله نگرانی‌ها درباره تشدید تنش‌ها میان هند و پاکستان را افزایش داده است.

این حمله در منطقه جنوبی آنانتناگ در کشمیر خشم گسترده‌ای را در سراسر هند برانگیخت. زمان آن نیز در اوج فصل گردشگری بود؛ زمانی که صدها هزار گردشگر برای تعطیلات به این منطقه سفر کرده‌اند، منطقه‌ای که بیش از سه دهه است درگیر شورش‌های مسلحانه است.

به گزارش الجزیره، بلافاصله پس از این حمله، نیروهای پلیس و شبه‌نظامی به محل حادثه اعزام شدند تا مجروحان را تخلیه کرده و عملیات تعقیب مهاجمان را آغاز کنند. آمیت شاه، وزیر کشور هند، به همراه مقامات ارشد امنیتی این کشور به سرعت راهی کشمیر شدند، در حالی که نخست‌وزیر نارندرا مودی سفر خود به عربستان سعودی را نیمه‌کاره رها کرد و به دهلی نو بازگشت تا صبح چهارشنبه جلسه‌ای برای تصمیم‌گیری درباره واکنش هند برگزار کند.

این حمله همزمان با سفر معاون رئیس‌جمهور آمریکا، جی‌دی ونس، به هند رخ داد. او روز دوشنبه وارد کشور شده و قرار است پنج‌شنبه آن را ترک کند.

چه اتفاقی افتاد؟

پهلگام که در زبان کشمیری به‌معنای «دره چوپان‌ها» است، یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری در این منطقه محسوب می‌شود و در حدود ۵۰ کیلومتری شهر اصلی سرینگر قرار دارد.

شاهدان عینی گفته‌اند که منطقه در زمان حمله پر از گردشگر بوده است. به گفته یکی از مقامات امنیتی (که خواست نامش فاش نشود)، حدود ساعت ۲:۴۵ بعدازظهر، گروهی از مردان مسلح از جنگل‌های اطراف بیرون آمدند.

این مقام افزود: «مهاجمان در مراتع بایساران، منطقه‌ای سرسبز در ارتفاعات که فقط با پای پیاده یا اسب قابل دسترسی است، به سمت گردشگران تیراندازی کردند.» بسیاری از گردشگران غافلگیر شدند و تیراندازی ناگهانی باعث وحشت آن‌ها شد.

سیمرا چاندانی، گردشگری از شهر ناگپور در ایالت مهاراشترا، گفت که مطمئن نبوده از این حمله جان سالم به‌در خواهد برد. «ما داشتیم برای رفتن آماده می‌شدیم، تازه چای و مَگی (نوعی نودل فوری محبوب) خورده بودیم، که ناگهان تیراندازی شروع شد.» او پهلگام را «سوئیس کوچک» توصیف کرد.

چاندانی گفت: «ناگهان دیدم مردم به‌سرعت پایین می‌دوند، اول فکر کردیم بالن منفجر شده، اما مردم یکدیگر را هل می‌دادند و گفتند که حمله شده. بیشتر مردها هدف گلوله قرار گرفتند.» او نیز همراه بقیه سعی کرد فرار کند. «اسم خدا را صدا می‌زدم و می‌دویدم.»

چند نفر کشته شدند و چه اطلاعاتی از آن‌ها داریم؟

دست‌کم ۲۶ نفر در این حمله کشته شده‌اند و بیش از دوازده نفر دیگر زخمی شده‌اند. تقریباً همه قربانیان گردشگران غیرنظامی بودند، از جمله یک افسر نیروی دریایی هند از ایالت هاریانا که در ماه‌عسل به سر می‌برد.

یک بانکدار بازنشسته ۶۸ ساله از ایالت آندرا پرادش که همراه همسرش به منطقه سفر کرده بود نیز در میان کشته‌شدگان است. همچنین یک مشاور املاک از ایالت کارناتاکا، یک حسابدار از ایالت اودیشا، یک فروشنده سیمان از ایالت اوتار پرادش و یک بازگشته از کشورهای حوزه خلیج فارس از ایالت کرالا نیز جان خود را از دست داده‌اند. در میان کشته‌شدگان، یک شهروند خارجی از نپال نیز حضور داشت.

چه کسی مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت؟

بیانیه‌ای به نام «جبهه مقاومت» (TRF) منتشر شد که ادعا کرده مسئول این حمله است. تصور می‌شود این گروه شاخه‌ای از لشکر طیبه مستقر در پاکستان باشد.

در این بیانیه، حملات با صدور هزاران مجوز اقامت برای شهروندان هندی مرتبط دانسته شده که به آن‌ها اجازه می‌دهد در کشمیر زندگی و کار کنند. با این حال، الجزیره نتوانسته صحت این بیانیه را به‌طور مستقل تأیید کند.

دولت هند در سال ۲۰۱۹ وضعیت نیمه‌خودمختار کشمیر را لغو کرد و کنترل فدرال بیشتری بر آن اعمال نمود، و ایالت سابق را به دو منطقه تحت اداره اتحادیه تقسیم کرد. این اقدام تنش‌های سیاسی را در منطقه افزایش داد و راه را برای صدور مجوز اقامت به افراد غیرکشمیری هموار کرد، امری که پیش‌تر ممنوع بود.

مقامات هندی که نخواستند نام‌شان فاش شود، به الجزیره گفته‌اند که احتمال می‌دهند چهار مهاجم در این حمله نقش داشته‌اند؛ دو نفر از پاکستان و دو نفر از کشمیر تحت کنترل هند.

آیا در گذشته نیز به گردشگران حمله شده است؟

با وجود ناآرامی‌های کشمیر، حملات مستقیم به گردشگران نادر بوده است. در سال ۱۹۹۵، شش گردشگر خارجی در پهلگام توسط گروه مسلح «الفاران» ربوده شدند؛ یکی کشته شد، یکی فرار کرد، و چهار نفر باقی‌مانده هرگز پیدا نشدند. در سال ۲۰۰۰، ۳۲ نفر از جمله ۲۱ زائر هندو در منطقه نونوان در پهلگام کشته شدند.

سال بعد، ۱۳ نفر از جمله ۱۱ زائر و دو شهروند محلی در نزدیکی دریاچه ششنگ در همان منطقه جان باختند. در سال ۲۰۱۷، هشت زائر در حمله‌ای مسلحانه در منطقه آنانتناگ کشته شدند. در ژوئن سال گذشته، هشت زائر هندو در جنوب منطقه کاتوا در ایالت جامو کشته شدند. اتوبوس حامل آن‌ها هدف حمله قرار گرفت و پس از آن راننده کنترل وسیله را از دست داد و اتوبوس به دره سقوط کرد. اما حمله روز سه‌شنبه احتمالاً مرگبارترین حمله علیه گردشگران از زمان حمله سال ۲۰۰۰ در نونوان تاکنون است.

به‌طور کلی، کشمیر از زمان بمب‌گذاری در مقابل مجلس ایالتی جامو و کشمیر در اکتبر ۲۰۰۱ که ۳۵در آن نفر کشته شدند، شاهد حمله‌ای با این میزان تلفات نبوده است.

ماهیت و گستردگی این حمله، بازماندگان و سیاستمداران محلی را شوکه کرده است.

وینو بای، گردشگر ۶۵ ساله از ایالت گجرات که در بیمارستان منطقه‌ای آنانتناگ تحت درمان است، گفت: «ما به پهلگام رفته بودیم، من روی صندلی در دشت نشسته بودم که صدای سه تیر شنیدم و ناگهان همه‌جا به هم ریخت. همه شروع به دویدن کردند. در میان آن هرج‌ومرج، گلوله‌ای به بازویم خورد.» او افزود: «فکر می‌کردیم کشمیر امن است، اصلاً فکرش را نمی‌کردیم چنین اتفاقی بیفتد.»

التیجا مفتی، سیاستمدار جوان و عضو یک گروه مخالف محلی، گفت: «پهلگام معمولاً تحت نظارت شدید نیروهای امنیتی هند است. اینکه چنین حمله‌ای در جایی مانند بایساران اتفاق بیفتد، واقعاً تکان‌دهنده است.» او افزود: «در جامعه ما جایی برای چنین حملاتی وجود ندارد.»

واکنش دولت هند چه بوده است؟

رهبران هند روز چهارشنبه برای تصمیم‌گیری درباره واکنش کشور جلسه برگزار کردند.

نارندرا مودی، که قرار بود در جده با ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، برای ضیافت رسمی شام دیدار کند، سفرش را نیمه‌تمام گذاشت و به‌سرعت به هند بازگشت.

نخست‌وزیر مودی در توییتی نوشت: «من قویاً حمله تروریستی در پهلگام، جامو و کشمیر را محکوم می‌کنم. به خانواده‌هایی که عزیزان‌شان را از دست داده‌اند تسلیت می‌گویم و برای بهبودی سریع مجروحان دعا می‌کنم. تمام کمک‌های ممکن به آسیب‌دیدگان ارائه می‌شود». او افزود: «عاملان این جنایت وحشیانه به عدالت سپرده خواهند شد. آن‌ها بدون مجازات نخواهند ماند!»

آمیت شاه، وزیر کشور، نیز به سرعت به سرینگر رفت و با مقامات ارشد امنیتی منطقه دیدار کرد.

راهول گاندی، رهبر ارشد حزب کنگره ملی هند و از چهره‌های اصلی اپوزیسیون، دولت را به شدت مورد انتقاد قرار داد و خواستار آن شد که از «ادعاهای توخالی» درباره بازگشت وضعیت عادی در کشمیر از سال ۲۰۱۹ (زمان لغو وضعیت ویژه) دست بردارد.

گاندی گفت: «تمام کشور در برابر تروریسم متحد است. به‌جای تکرار ادعاهای توخالی مبنی بر عادی بودن اوضاع در جامو و کشمیر، دولت باید اکنون مسئولیت‌پذیر باشد و اقدامات ملموس اتخاذ کند تا چنین حوادث وحشیانه‌ای تکرار نشود و جان شهروندان بی‌گناه گرفته نشود.»

آیا هند علیه پاکستان واکنش نشان خواهد داد؟

کارشناسان می‌گویند که واکنش دولت ممکن است شامل نوعی اقدام تلافی‌جویانه علیه پاکستان برای این حمله وحشیانه باشد.

تارا کارتا، مدیر مرکز مطالعات جنگ زمینی در دهلی‌نو، گفت: «این یک اقدام جنگی است؛ ما آن را این‌طور می‌بینیم. این حمله تنها چند روز پس از سخنرانی رئیس ستاد ارتش پاکستان صورت گرفته است.»

کارتا که پیش‌تر در دبیرخانه شورای امنیت ملی هند خدمت کرده، به سخنرانی هفته گذشته ژنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان، اشاره داشت؛ جایی که او دوباره بر نظریه دو ملت که منجر به تقسیم هند در سال ۱۹۴۷ شد تأکید کرد و گفت که «ما با هندوها متفاوت هستیم».

کارتا افزود که حمله پهلگام با لحن «پر از نفرت» سخنرانی منیر در ۱۶ آوریل مطابقت دارد.

او هشدار داد: «تنها در صورتی از بحران جدی جلوگیری می‌شود که پاکستان به شدیدترین شکل ممکن این حمله را محکوم کرده و ظرف ۴۸ ساعت اقدام علیه تروریست‌ها را وعده دهد.»

واکنش پاکستان در ساعات اولیه چهارشنبه منتشر شد. وزارت امور خارجه پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما بابت کشته شدن گردشگران در حمله‌ای در منطقه آنانتناگ در جامو و کشمیر تحت اشغال غیرقانونی هند نگران هستیم. به خانواده‌های قربانیان تسلیت می‌گوییم و برای مجروحان آرزوی بهبودی سریع داریم.»

هند و پاکستان هر دو ادعای مالکیت کل کشمیر را دارند و هر یک بخشی از آن را کنترل می‌کنند.

این بیانیه بعید است خشم عمومی در هند را فروبنشاند، جایی که دولت تحت فشار است تا در برابر پاکستان واکنش شدید نشان دهد. اما برخی کارشناسان هشدار دادند که باید از واکنش عجولانه پرهیز کرد.

صبا نقوی، مفسر سیاسی باسابقه در دهلی‌نوریا گفت: «ثبات نسبی هند در مقایسه با همسایه بسیار بی‌ثباتش باید مبنای واکنش باشد.»

او افزود: «برای اکثر مردم در هند، به‌خصوص طرفداران حزب حاکم بی‌جی‌پی، ساده‌انگارانه این تصور وجود دارد که بمباران کنیم و همه‌چیز تمام شود. اما موضوع به این سادگی نیست.»

این حمله چه معنایی برای کشمیر دارد؟

سیاستمداران و فعالان مدنی در کشمیر این حمله را محکوم کرده‌اند و می‌گویند چنین اقداماتی بیش از همه به مردم منطقه آسیب می‌زند.

وحید الرحمن پرا، نماینده حزب مخالف مردم دموکراتیک (PDP) به الجزیره گفت: «این یک اقدام تروریستی است. فکر نمی‌کنم بتوانم آن را چیز دیگری بنامم. هر کس این کار را انجام داده، فقط می‌خواهد به مردم کشمیر، به اقتصاد ما و به ثبات نسبی سیاسی که در ماه‌های اخیر به وجود آمده بود، آسیب بزند.»

گردشگری یکی از ارکان مهم اقتصاد محلی کشمیر است و نزدیک به ۷ درصد از تولید ناخالص داخلی این منطقه را تشکیل می‌دهد. هجوم گردشگران به کشمیر همچنین به‌عنوان ابزاری برای تبلیغات سیاسی حزب بی‌جی‌پی به رهبری مودی عمل می‌کند تا نشان دهد که موفق به برقراری صلح و آرامش در منطقه شده است.

با این حال، حتی پیش از حمله پهلگام نیز اوضاع منطقه با حالت عادی فاصله زیادی داشت. از سال ۲۰۱۹، دولت هند سرکوب گسترده‌ای را علیه فعالان سیاسی و حتی شهروندان عادی آغاز کرده و هزاران نفر را تحت قوانینی سخت‌گیرانه بازداشت کرده است؛ قوانینی که اجازه می‌دهد افراد بدون محاکمه برای مدت‌های طولانی در بازداشت بمانند.

در اکتبر سال گذشته، انتخابات محلی در کشمیر برگزار شد تا نخستین رئیس منتخب این منطقه پس از تقریباً یک دهه انتخاب شود.

عمر عبدالله، سیاستمدار محبوب محلی که با وعده بازگرداندن خودمختاری از دست‌رفته کارزار انتخاباتی خود را پیش برد، در این انتخابات پیروزی قاطعانه‌ای به‌دست آورد. اما حکومت او به‌شدت توسط قوانین جدید منطقه اتحادیه محدود شده است؛ قوانینی که بسیاری از اختیارات را به فرماندار منصوب‌شده توسط دولت مرکزی واگذار کرده‌اند.

با این حال، حمله پهلگام بسیاری از هتل‌داران و فعالان صنعت گردشگری را وادار کرده تا از گردشگران دفاع کرده و علیه عاملان این جنایت موضع‌گیری کنند.

عبدالوحید مالک، هتل‌داری در پهلگام و رئیس پیشین انجمن هتل‌داران محلی، گفت: «این اتفاق به هیچ قیمتی قابل پذیرش نیست. چیزی که در این لحظه برای ما از هر چیز دیگری دشوارتر است، خسارت سنگین انسانی این حمله است. در حال حاضر، گردشگری اولویت ما نیست.»

رانش زمین در روستای رامبان، که مسیر ارتباطی کشمیر کوهستانی با دشت‌های جامو است، رفت‌وآمد به این منطقه محصور را مختل کرده و باعث افزایش قیمت بلیت‌های پرواز شده است. همین امر موجب شده گردشگرانی که پس از حمله روز سه‌شنبه وحشت‌زده شده‌اند، نتوانند به‌راحتی منطقه را ترک کنند.

مالک، پس از اطلاع از اینکه خانواده‌ای از گردشگران در منطقه گیر افتاده‌اند، چهار اتاق در هتلش برای آن‌ها رزرو کرد. او گفت: «وظیفه ماست که امنیت آن‌ها را تضمین کنیم. این حمله ما را ویران کرده است.»

فعالان گردشگری و تجاری در کشمیر روز چهارشنبه خواستار اعتصاب سراسری شدند. سایر ساکنان منطقه نیز از این حادثه ابراز شوک و تأسف کردند.

نادیا فاروق، ساکن ۳۱ ساله شهر سرینگر، گفت: «کشمیر به‌خاطر گرما و مهمان‌نوازی‌اش شناخته می‌شود. ما از این همه کشته دل‌شکسته‌ایم. ما صلح می‌خواهیم و پایان خونریزی. ما در حال سوگواری هستیم.»