بازار فرعی یکی از رینگ‌های معاملاتی بورس کالای ایران است که روند معاملاتی مشابه بازار فیزیکی دارد؛ اما محصولاتی که امکان پذیرش آن در رینگ فیزیکی وجود ندارد در این بازار پذیرش شده و عرضه می‌شوند. این بازار شرایط پذیرش به مراتب راحت‌تری نسبت به رینگ فیزیکی دارد و این موضوع باعث شده تا کالاهایی که به دلایل مختلف نظیر عدم استانداردپذیری امکان پذیرش در این رینگ را ندارند و یا شرکت‌های عرضه‌کننده از پس تامین شرایط پذیرش در رینگ فیزیکی برنمی‌آیند، برای پذیرش محصول خود در بازار فرعی بورس کالای ایران اقدام کنند.

پذیرش سهل‌گیرانه، مزیت مهم تالار فرعی

در حال حاضر گروه‌های کالایی متعددی نظیر فولاد، ضایعات، مواد معدنی، آهک، کالاهای پلیمری، ظروف پلاستیکی، ضایعات و محصولات مسی، مواد شیمیایی، روی و .... در بازار فرعی بورس کالای ایران خرید و فروش می‌شوند. کالاها و نمادهای عرضه‌شده در این بازار زیاد بوده و تنوع بالایی دارند.

محصولاتی نظیر فولاد، مس و ... علاوه بر رینگ فیزیکی در بازار فرعی بورس کالای ایران نیز عرضه می‌شوند؛ اما شرکت‌هایی که از پس تامین شرایط عرضه در رینگ فیزیکی بورس کالا نظیر استانداردها و وجه تضمین‌های مورد نظر بورس کالا برای پذیرش در رینگ فیزیکی برنمی‌آیند، می‌توانند نسبت به پذیرش محصول خود در تالار فرعی بورس کالا اقدام کنند. در عین حال محصولاتی نظیر قراضه به سادگی استانداردپذیر نیستند و ایجاد تالاری برای پذیرش این محصولات کمی مهم به شفاف‌سازی محصولاتی، این چنینی است.

فرآیند فروش از طریق تالار فرعی بورس کالا مشابه فروش از طریق بازار فیزیکی است و بنابراین می‌توان وضعیت‌های فروش در رینگ فیزیکی نظیر فروش نقدی و نسیه را در این بازار انجام داد. در عین حال امکان معاملات سلف برای برخی محصولات این بازار میسر است، اما تسری آن به محصولات غیراستانداردپذیر نیازمند قراردادهای کشف نرخی مشابه قرارداد کشف نرخ پریمیوم است به نحوی که نرخ نهایی معامله پس از تعیین مشخصات کالا نمایان شود.

قوانین پذیرش

پذیرش در بازار فرعی بورس کالای ایران نسبت به سایر رینگ‌های این بازار، آسان‌تر است، اما پذیرش در این بازار دارای قوانینی است که باید از سوی شرکت خواهان عرضه تامین شود. محصولی امکان پذیرش و عرضه در رینگ تالار فرعی بورس کالا را دارد که معامله آن شامل ممنوعیت قانونی نباشد. عرضه‌کننده کالا نباید هیچ محدودیت قانونی برای عرضه کالایی موردنظر داشته باشد.

در عین حال کالای مرود عرضه باید امکان احراز مشخصات، شرایط و کیفیت را داشته باشد؛ درواقع بورس کالا به عنوان پذیرش‌کننده کالا باید بتواند کیفیت کالا را احراز و مشخص کند. خریدار نیز باید این امکان را داشته باشد تا کیفیت کالای مورد نظر را با آنچه در اطلاعیه عرضه آمده است، تطبیق دهد.

در کنار موارد یاد شده عرضه‌کننده باید تضمین‌های مورد نیاز برای پذیرش محصول در بازار فرعی را تامین کرده و در اختیار اتاق پایاپای بورس کالا قرار دهد؛ البته تضمین‌های مورد نیاز برای پذیرش محصول در بازار فرعی به مراتب آسان‌تر از تضمین‌های مورد نیاز برای پذیرش محصول در رینگ فیزیکی اصلی بورس کالای ایران است. هر محصول تنها امکان عرضه در یکی از بازارهای بورس کالا را دارد.

مزایای فروش کالا از بستر تالار فرعی

یکی از اصلی‌ترین مزیت‌های بازار فرعی بورس برای انجام معاملات، کشف نرخ در بازاری شفاف و رقابتی است. کاهش هزینه‌های جانبی معاملات، اطمینان در خصوص شرایط و کیفیت کالا و تحویل آن دیگر مزیت فروش یک محصول از طریق این بستر معاملاتی است. امکان نظارت بر فرآیند کشف نرخ و معافیت‌ معاملاتی در خرید و فروش‌ها از دیگر مزایای رونق این بستر معاملاتی است.

پتانسیل کشف نرخ

اطلاعیه عرضه محصولات پذیرش شده در تالار فرعی بورس کالای ایران دارای قیمت پایه است و بنابراین نرخ پایه محصولات عرضه شده در این بازار مشخص است؛ اما قیمت معامله محصول فروش رفته از این بازار در داده‌های معاملاتی بورس کالا ثبت نمی‌شود. این در حالی است که یکی از مزایای مهم فروش کالا از طریق بستر بورس کالا، ایجاد پایگاه اطلاعاتی قوی است که این داده‌ها در تصمیم‌گیری به کمک فعالان بازار می‌آید.

اگرچه عدم اعلام نرخ معامله برای محصولاتی که از طریق بازار فرعی به فروش می‌رسند، با توجیهاتی همراه است، اما برخی تحلیلگران بر این باورند که ثبت داده‌های معاملاتی این بازار، می‌تواند به مراتب مزایای بیشتری به همراه داشته باشد.

درصورتی که نرخ فروش محصولات از طریق این بازار، به شکل رسمی اعلام شود، این بازار پتانسیل آن را دارد تا تبدیل به معیاری برای کشف نرخ کالاهایی نظیر قراضه شود. ظرف سال‌های اخیر، بورس کالا به‌عنوان مرجع کشف نرخ محصولات متعدد صنعتی شناخته شده است، اما این بازار پتانسیل آن را دارد تا تبدیل به مرجعی برای کشف قیمت محصولاتی نظیر قراضه، محصولات پلاستیکی و... شود که در حال حاضر بهای این کالاها به شکل خرده‌فروشی تعیین می‌شود و درواقع بازای برای کشف نرخ رسمی آن وجود ندارد.

دشواری‌های تعریف ابزار مالی

پیشنهاداتی در خصوص تعریف ابزارهای مالی بر روی محصولات عرضه شده در تالار فرعی ارائه شده است؛ اما فعلا با توجه به شرایط حاکم بر این معاملات، چنین امری میسر نیست. درواقع فاصله میان ایده تا اجرا در این بازار گسترده است. عدم استانداردپذیری محصولات پذیرش شده در این بازار، عمق پایین معاملات این بازار و محدودیت در تعداد کاربران حاضر در این بازار باعث می‌شود تا تعریف ابزار مالی بر روی کالاهای این بخش زمان‌بر باشد.