هوش مصنوعی، پل ارتباطی انسان و دلفین‌ها؟ گامی نوین در درک زبان حیوانات

به گزارش اکوایران، دلفین‌ها به هوش بالا و مهارت‌های اجتماعی خود مشهور هستند. این پستانداران دریایی که مغز بزرگی دارند، از سیگنال‌های صوتی منحصربه‌فرد (مانند کلیک‌ها و سوت‌های اختصاصی) برای ارتباط استفاده می‌کنند و حتی به نظر می‌رسد «نام» خود را می‌شناسند.

به نوشته ساینتیفیک امریکن، پیشرفت‌های بزرگ در زمینه هوش مصنوعی رویای برخی دانشمندان برای درک آنچه دلفین‌ها می‌گویند را زنده کرده است. اکنون چند محقق معتقدند که با کمک هوش مصنوعی، یک شکل ارتباط دوطرفه با دلفین‌ها می‌تواند حاصل شود.

با همکاری موسسه فناوری جورجیا و پروژه غیرانتفاعی دلفین وحشی (WDP)، گوگل از پیشرفت در پروژه‌ای خبر داده است که این تیم به‌عنوان نخستین مدل زبانی بزرگ (LLM) برای صدای دلفین‌ها موسوم به DolphinGemma طراحی کرده است.

پروژه غیرانتفاعی دلفین وحشی که به‌واسطه آن، دانشمندان برای 40 سال به مطالعه دلفین‌های خالدار اقیانوس اطلس پرداخته‌اند، داده‌های صوتی از این گونه دلفین را برای آموزش مدل زبانی بزرگ ارائه کرده است.

پس از آن، تیم‌های جورجیا تک و گوگل از این مدل درخواست کردند توالی‌های دلفین‌مانند از صداها ایجاد کند. دانشمند کامپیوتر تاد استارنر، از جورجیا تک و گوگل دیپ‌مایند، اعلام کرده است: «نیمی از صدای ایجادشده مربوط به صدای پس‌زمینه اقیانوس بود. اما باقی اصوات شامل کلیک‌ها، سوت‌ها و پالس‌های انفجاریِ کاملا واقعی بودند، یعنی همان توالی‌های سریع کلیک که دلفین‌ها اغلب در هنگام نزاع یا سایر رفتارها از خود تولید می‌کنند.

تولید صدا به صورت برنامه‌نویسی نیاز به یک انسان برای نوشتن کد دارد، اما مدل‌های زبانی بزرگ با توجه به آنچه از داده‌ها یاد گرفته‌اند، به‌شکل مستقل دستوراتی برای ایجاد صداهای جدید به وجود می‌آورند.

تئا تیلور، مدیر Sussex Dolphin Project که در این پروژه جدید حضور ندارد، می‌گوید: «استفاده از هوش مصنوعی نه‌تنها پیشرفت سریع‌تری به ارمغان می‌آورد، بلکه به ما فرصت کشف الگوهایی را می‌دهد که از زاویه دید انسانی قابل شناسایی نیست.»

اگر مدل زبانی بزرگ به‌شکل متناوب پاسخ‌های مشابهی ارائه دهد، ممکن است یک الگو را کشف کرده باشد. در نتیجه، مرور ویدئوهای پروژه غیرانتفاعی دلفین وحشی ممکن است به محققان نشان دهد زمانی که دلفین‌ها یک صدای خاص ایجاد می‌کنند، در واقع به چه کاری مشغول هستند و هدف از تولید این صدا چیست؛ برای مثال، آیا آن‌ها در حال بازی با دوستان خود هستند یا اینکه با یک رقیب می‌جنگند.

این تیم تحقیقاتی همچنین می‌خواهد به این موضوع پی ببرد که دلفین‌ها زمانی که با صداهای جدید که همان کلمات شبیه به صدای این جاندار هستند که توسط هوش مصنوعی ایجادشده تا به عناوینی نظیر علف دریایی یا یک اسباب‌بازی اشاره شود، چه واکنشی از خود نشان خواهند داد.

برای انجام این کار، تیم پژوهشی قصد دارد از یک فناوری‌ به نام CHAT (Cetacean Hearing Augmented Telemetry) استفاده کند. این فناوری که توسط تیم استارنر در دانشگاه جورجیا تک توسعه یافته، شامل سیستمی است که ظاهر آن کمی شبیه به لباس شکارچیان ارواح است؛ بسته‌ای که روی سینه غواص قرار می‌گیرد، صداها را تشخیص می‌دهد و واحدی که روی ساعد بسته شده، صداهایی را پخش می‌کند.

در این آزمایش، دو پژوهشگر یکی از صداهای ساختگی شبیه به صداهای دلفین‌ها که توسط یک مدل زبانی بزرگ تولید شده را در حالی پخش می‌کنند که وسیله‌ای را در دست دارند یا به یکدیگر می‌دهند؛ در اصل، این وسیله را به زبان «دلفینی» نام‌گذاری می‌کنند. سپس رفتار دلفین‌ها را در پاسخ به این صداها بررسی می‌کنند. برای مثال، آیا ممکن است دلفین‌ها آن صدا را تقلید کنند تا درخواست آن وسیله را داشته باشند؟

تئا تیلور می‌گوید: «این یک رویکرد جالب و هیجان‌انگیز در نظر گرفته می‌شود، اما محققان باید نسبت به این موضوع احتیاط داشته باشند که به‌شکل ناخواسته دلفین‌ها را آموزش نمی‌دهند. اگر دلفین‌ها صدا را تکرار کنند، ما باید به این فکر کنیم که آیا این تکرار در واقع به‌معنای درک زبان است یا اینکه مانند وضعیتی است که در آن به یک سگ آموزش داده می‌شود که بنشیند، چراکه برای این کار پاداش خواهد گرفت.»

و این موضوع همچنان نامشخص است که ایا دلفین‌ها به‌شکل فنی دارای یک زبان هستند یا خیر. اریک کرشنباوم، یک جانورشناس که در کالج گیرتون انگلستان در مورد ارتباطات حیوانات مطالعه می‌کند و در این پروژه مشارکتی ندارد، فکر می‌کند که دلفین‌ها دارای زبانی مخصوص برای صحبت کردن نیستند.

او می‌گوید: «زبان یک پدیده بی‌نهایت پیچیده است. اگر یک کلمه جداگانه برای هر وسیله‌ای در محیط خود داشته باشید، این یک زبان محسوب نمی‌شود. در این موضوع که دلفین‌ها تا چه اندازه می‌تواند با اصوات خود به محیط خود اشاره کنند، محدودیت‌هایی وجود دارد.»

اریک کرشنباوم افزود: «سوت دلفین‌ها دارای لرزش‌هایی است و ما نمی‌دانیم که این لرزش‌ها یک معنای دیگر را انتقال می‌دهد یا خیر. مشخص نیست که این جانداران دریایی دارای کلمات هستند. این یک نگرانی بزرگ است. برای اینکه مدل‌های زبانی بزرگ بتوانند تحلیل خود را انجام دهند، آن‌ها به یک توالی شبیه به کلمات از نمادها (سوت‌ها) متکی هستند. این سوال بزرگ در این موضوع که آیا دو سوت تقریبا شبیه به هم به‌معنای یک چیز مشترک است یا خیر، یک چالش سخت برای هوش مصنوعی در حل این مسئله خواهد بود.»

تیلور همچنین گفت: «شایان ذکر است که این تنها یک گونه از دلفین‌ها است و شبکه‌های مجزای این جاندار می‌توانند تفاوت‌هایی در نوع اصوات خود داشته باشند.»

کرشنباوم معتقد است: «این پروژه شبیه به فیلم «پیشتازان فضا ۴: سفر به خانه» است؛ زمانی که خدمه کشتی فضایی Enterprise سعی می‌کنند با نهنگ‌های گوژپشت ارتباط برقرار کنند، می‌توانند به شبیه‌سازی آهنگ نهنگ‌ها بپردازند، اما معنی آن‌ را کشف نمی‌کنند.»

او همچنین گفت: «بنابراین، ما به این‌ زودی‌ها شاهد ابزاری برای مکالمه با دلفین‌ها نخواهیم بود. با این حال، اگر دلفین‌ها بتوانند کلمات تولیدشده توسط هوش مصنوعی را تشخیص دهند و بدانند معنای آن چیست، این موضوع یک فرصت به ما می‌دهد تا توانایی‌های شناختی آن‌ها را شناسایی کنیم.»