جام‌جهانی فرصتی برای سازش با رقبا؛ حقوق بشر، قربانی پول قطر!

به گزارش اکوایران، قطر در چند هفته گذشته به واسطه میزبانی جام جهانی در کانون توجه جهان قرار داشت. برای مردمان و رهبران این کشور برگزاری چنین دور از مسابقه ها فرصتی بود که آنها بتوانند با توسل بدان فرهنگ، معماری و حتی سبک میهمان نوازی شان را به نمایش بگذارند. با این همه شواهد نشان می دهد که دوحه در حوزه مسائل مسائل حقوق بشری، مقوله هایی که جهان غرب بر آنها حساس می باشد، فرصت سوزی کرد.

فرصت سازی یا فرصت سوزی؟

مرگ و شرایط تحمیل شده به کارگران مهاجر و نحوه رفتار با زنان از جمله مقوله هایی بود که صدای نهادهای حقوق بشری را در آورد. قطر کشور کوچکی است، کوچک تر از کنتیکت، یکی از ایالت های آمریکا. با این همه فارغ از وسعتش در سال های اخیر هم از منظر سیاسی و عم اقتصادی به عنوان یکی از بازیگران جهانی قدرت نمایی کرده است. این کشور حاشیه خلیج فارس یکی از بزرگ ترین صادر کننده های گاز طبیعی به جهان است و نقش مبانجی بین المللی را در میان مناقشه ها جهانی ایفا کرده. این کشور ازجمله بازیگرانی بود که در زمینه تضمین تخلیله افغانستان از نیروهالی آمریکایی در آگوست 2021 نقشی برجسته ای داشت و میزبانی مذاکرات غیر مستقیم میان ایران و آمریکا را عهده دار بود.

آنا جکوبز، تحلیلگر ارشد مسائل خلیج فارس فعال در گروه بحران بین المللی در گفتگو با سی ان ان گفت که تصور می کنم قطر نمی خواهد قدرتی بزرگ و شناخته شده در حوزه انرژی قلمداد شود. رهبران این کشور تلاش می کنند تا به واسطه نقش آفرینی در مناقشه های بین المللی و پیروی از سیاست های حمایتی نقشی متمایزی ایفا کند. دانیل ریچه، استادیار دانشگاه جورج تاون در قطر که رهبری یک گروه تحقیقاتی را عهده دار است نیز در این باب گفته، قطر از ورزش به عنوان ابزار سیاسی برای بازتعریف روابط خارجی اش استفاده کرد.با این همه حقیقتی که نمی توان انکار کرد آن است که میزبانی جام جهانی موجب شد تا سابقه قطر در حوزه حقوق بشر بیش از هر زمان دیگر در کانون توجه ها قرار بگیرد.

پرسش‌هایی که بدون پاسخ ماند

دکتر ها هلیر، تحلیلگر مسائل خاورمیانه فعال در بنیاد صلح کارنگی و دانشگاه کمبریج نیز در این باب به سی ان ان گفت که تصور نمی کنم قطر به عنوان قهرمان حقوق بشر شناخته شود با این همه برخلاف انتظارها، فارغ از نوع رویکرد این کشور در جریان جام جهان، توجه چندانی به فعل این بازیگر در این حوزه( فعالیت های حقوق بشری) نشد و سوال های بسیاری درباب این که چه تعداد کارگر مهاجر در نتیجه فعالیت برای آماده سازی استادیوم این کشور جهت میزبانی جانشان را از دست دادند، پی پاسخ ماند.

نشریه گاردین سال گذشته گزارش داد که 6 هزار و 500 کارگر بعد از آن که قطر به عنوان میزبان بازی ها انتخاب شد، از جنوب آسیا راهی این کشور شدند؛ به نوشته این روزنامه آنها یا جانشان را از دست دادند با درگیر چالش هایی چون کار خطرناک شدند و یا دستمزد های پایین در گرمای بالا. در این گزارش آمده که تمام 6 هزار و 500 کارگری که جانشان را قطر از دست دادند با پروژه زیرساخت های جام جهانی مرتبط نیستند.

حقوق بشر در سایه جام جهانی

حسن الثوادی، دبیر سازمانی که مسئولیت سازماندهی جام جهانی را عهده دار است در مصاحبه ای با پیرس مورگان؛ مصاحبه ای که ماه نوامبر از تلویزیون تالک تی وی پخش شد تاکید کرد که بین 400 تا 500 کارگر مهاجر به واسطه کار بر روی پروژه مرتبط با جام جهانی، جانشان را از دست دادند، رقمی بالاتر از آنچه قطری ها بدان اشاره کردند.

روتنا بیگم، محقق برجسته دیده بان حقوق بشر  ضمن اشاره به مستند سازی رفتار دوحه با جامعه زنان گفت که این کشور جامعه ای است بسته. جام جهانی فرصتی بود برای به صدا درآوردن زنگ خطرها بدین امید که زمینه را برای اعمال تغییرات در این کشور و در حوزه حقوق بشر اعمال شود.بیگم از تجربه سازمان خود در گزارشی موارد نقض حقوق بشر در روسیه قبل از جام جهانی سال 2018 و چین قبل از بازی های المپیک زمستانی 2020 را به یاداورده و می گوید، فارغ از همه انتقادهایی که به این گروه از بازیگران وارد است، به طور معمول هرگونه علاقه ای به مسائل حقوق بشری با اغاز مسابقات کاهش می یابد.

به باور این تحلیلگر، فعالان حقوق بشر در آستانه جام جهانی می توانستند قطر را به چالش کشیده و این کشور را ناچار کنند تا به کارگران مهاجر و خانواده هایشان از صندوق غرامتی که تعریف کرده خسارت پرداخت کنند. با این هه آنگونه که فعالان حقوق بشر می گویند این صندوق حاضر نشده تا غرامت لازم را در مقیاسی معنادار پرداخت کنند. آن هم در شرایطی که سازمان بین المللی کار گفته که بیش از 350 میلیون دلار باید به کارگران پرداخت خواهد شد.

آنگونه که سی ان ان نوشت، ائتلاف حقوق بشری تاکید دارد که مقام های قطری علیرغم درخواست ها مکرر دیده بان حقوق بشر و عفو بین الملل، جزئیات تفکیک شده در باب بازپرداخت 350 میلون دلار اعلام شده به کارگران مهاجر یا سرقت دستمزدها را ارائه نکردند.با این همه به باور گروهی از آنها، فارغ از انتقاد رسانه ها در باب وضعیت حقوق بشر در قطر، آنچه این کشور درگیرش است با آنچه روسیه به عنوان میزبان جام جهانی در سال 2018 درگیرش بود و هست، قابل قیاس نیست.

جام جهانی؛ فرصتی برای سازش با رقبا

از منظر مریم الجری، محقق قطری فعال در موسسه تحقیقاتی دوحه، برخی از لفاظی ها بیش از پرداختن به نگرانی های حقوق بشر به تغذیه یک گفتمان شرق شناسانه می پردازد. منتقدان می گویند تکیه بر ادله ای چون فرهنگ قطری برای توجیه نقض گسترده حقوق بشر در کشوری که میزبانی یکی از مهم ترین بازی های جهانی را عهده دار است، باید متوقف شود. در شرایط کنونی آنچه ضرورت دارد زمینه سازی برای بررسی وضعت کارگران مهاجر به قطر است آن هم در قاب نظم اقتصاد جهانی که بر پایه استعمار و سرمایه داری نژادی بنا شده ست.

 قطر در فرایند آمادگی برای میزبانی جام جهانی، از ژوئن 2017 تا ژانویه 2021 درگیر بحران دیپلماتیک بود بالاخص که چندین کشور چون عربستان، بحرین، مصر و امارات روابط دیپلماتیک خود را با این کشور قطع کرده و قطر را متهم کردند که حمایت از تروریسم را متوقف و دست از اقدامات بی ثبات کننده منطقه ای بردارد.طی دو سال گذشته، تنش ها به تدریج کاهش یافته و جام جهانی به نمادی ملموس برای گرم شدن روابط تبدیل شد. این حقیقت در عکس ترسیمی از بن سلمان در کنار شیخ تمیم، رهبر قطر، ثابت شد.

 به باور کریستین کوتس اولریشسن، نویسنده کتاب قطر و بحران خلیج فارس، تماس میان رهبران عربستان و قطر، تماسی محبوب بود و سیگنالی برای سازش. به باور او چنین رویکردی نشان از تداوم توافق سیاسی دو کشور در سال 2021 دارد. با این همه حقیقتی که شاید فعلا چشم ها را بسته، هزینه های هنگفتی است که قطر برای قرار گرفتن در کانون توجه جهان متحمل شده است؛ طبیعتا در چنین شرایطی وضعیت حقوق بشر در کشوری چون قطر، بازیگر جنوب جهانی در الویت های بعدی قرار گرفته و این همان چالشی است که ساختار حقوق بین الملل با ان دست به گریبان است.