به گزارش اکوایران، در ماه آوریل، تصاویر حیرت انگیزی از پکن از حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، همتای سعودی او، در حال لبخند و دست دادن با وزیر خارجه چین، چین گانگ، منتشر شد. روابط بین عربستان سعودی دهه‌ها تلخ بود. اما طی پنج ماه گذشته، این خصومت دیرینه از بین رفته است. ایران و عربستان سعودی توافقنامه همکاری امنیتی را احیا کرده‌اند، خطوط پروازی تجاری را برقرار کرده و تجارت دوجانبه را از نو آغاز کرده‌اند.

طبق آنچه در گزارش فارن افرز آمده، تهران فقط به بهبود روابط با عربستان سعودی سرعت نداده است. این کشور در سراسر جهان عرب پویشی جذاب را آغاز کرده است و به دنبال برقراری مجدد روابط دیپلماتیک و نفوذ اقتصادی در بحرین، مصر، کویت، عمان، امارات متحده عربی و جاهای دیگر است. ایران فرصتی برای استفاده از جاه‌طلبی‌های سردرگم و تضعیف‌شده‌ی ایالات متحده در خاورمیانه می‌بیند و اقدامات این کشور به تضعیف بیشتر ایالات متحده در منطقه کمک می‌کند.

تلاش برای ادغام

در طول سال های 2021 و 2022، مذاکرات صلح در بغداد زمینه را برای از سرگیری روابط دوجانبه بین ریاض و تهران فراهم کرد. عربستان سعودی به دنبال تضمین‌هایی از ایران بود که بحران جنگ یمن در پی آن حل شود. پس از چهار روز میانجیگری چین، در اوایل ماه مارس سال جاری، دو کشور قصد خود را برای از سرگیری روابط دیپلماتیک اعلام کردند. وزیر امور خارجه عربستان در 17 ژوئن از تهران بازدید کرد که بازتابی از سرعت نفس‌گیر عادی‌سازی میان این دو کشور بود.

سایر کشورهای عربی نیز مشتاقانه به اقدامات ایران پاسخ دادند. ابوظبی پس از انجام مذاکرات تلفنی در اواسط سال 2022 از بازگشت سفیر خود به تهران خبر داد. در ماه مارس امسال، همزمان با نزدیکی عربستان و ایران، معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه ایران با یک هیئت کویتی دیدار کرد تا حل و فصل مرزهای دریایی را آغاز کند. وزارت خارجه ایران همچنین به دنبال احیای روابط با بحرین است.

ایران به دنبال ازسرگیری روابط با کشورهای جذابی فراتر از خلیج فارس نیز هست. دسامبر گذشته، وزیر امور خارجه ایران و عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، در اردن مذاکراتی را برای گفتگو درباره برقراری مجدد روابط دیپلماتیک انجام دادند، روابطی که در سال 1980 پس از پناه دادن قاهره به آخرین شاه ایران قطع شد. قاهره امیدوار است که همکاری با تهران به منافع استراتژیک خود از جمله گسترش نفوذ خود بر جناح های مسلح تحت حمایت ایران مانند حماس در غزه کمک کند. لیبی، به نوبه خود، در ماه مارس اعلام کرد که سفارت ایران در طرابلس برای اولین بار از سال 2011 افتتاح می‌شود. و ژوئیه گذشته، در اجلاس جنبش عدم تعهد در آذربایجان، وزیر امور خارجه سودان با همتای ایرانی خود دیدار کرد تا روابط دوجانبه‌ای را که هفت سال پیش به درخواست عربستان سعودی قطع شده بود، بازگرداند.

چند روز پس از امضای توافق ایران و عربستان سعودی در پکن، برای اولین بار، امارات از وزیر راه و شهرسازی ایران به کنفرانس سالانه راه آهن خاورمیانه در ابوظبی دعوت کرد تا در مورد بهبود خطوط حمل و نقل در امتداد کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب، گذرگاهی برای محموله‌ها از روسیه به هند که از ایران عبور می‌کند، گفتگو کند. همچنین در ماه می، وزرای دارایی عمان و ایران در جده در جریان نشست سالانه گروه بانک توسعه اسلامی برای شروع کار برای الحاق مجدد شرکت‌های ایرانی به قطب‌های تجاری جنوبی خلیج فارس، دیدار کردند. تهران و مسقط توافقنامه توسعه مشترک میدان نفتی و گازی هنگام را امضا کردند.

در غرب، در ماه مارس، لیبی و ایران یک کمیته همکاری اقتصادی مشترک ایجاد کردند که به کشتی‌های تجاری ایرانی اجازه داد برای اولین بار در ده سال گذشته در مصراته پهلو بگیرند. در آوریل، رئیس‌جمهور تونس با سفرهای دوجانبه با همتای ایرانی‌اش موافقت کرد و یک رابطه عمدتاً نظامی تا آن زمان را به سمت یک رابطه اقتصادی تغییر داد که در آن تونس دروازه‌ای برای صادرات جدید ایران به جنوب صحرای آفریقا خواهد بود. وزیر دارایی ایران اخیرا با همتای الجزایری خود دیدار و درباره تقویت سرمایه‌گذاری و تجارت دوجانبه گفت و گو کرد و منابع نزدیک به رهبران مراکش می‌گویند که روابط دوجانبه مراکش و ایران به زودی اصلاح خواهد شد و به تهران مسیرهای تجاری جدید در شمال آفریقا را خواهد بخشید. 

تلاش‌های ایران برای برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای عربی تاکنون سودمند بوده است. تجارت با بحرین، عراق، کویت، قطر، عربستان سعودی و امارات از سال 2022 تقریباً 10 درصد افزایش یافته است. در آینده، برقراری مجدد روابط در سراسر خاورمیانه می‌تواند جریان های ارزی ایران را از دلار و یورو جدا کند و به کالاهای ایرانی اجازه دهد تحریم‌های آمریکا و اروپا را دور بزنند. کشورهای عربی از صادرات محصولات خود، که اغلب شامل فناوری‌های غربی است که ایالات متحده و اتحادیه اروپا آنها را از فروش آنها منع می‌کند، به بازارهای پرسود ایران سود خواهند برد. جمعیت تحصیل‌کرده ایران، آن را به محیطی جذاب تبدیل می‌کند که استارت‌آپ‌های فناوری پیشرفته خلیج‌فارس می‌توانند در آن گسترش پیدا کنند.

تجدید نظر در روابط متحدان

به مرحمت ده سال تغییر و گیج‌وگنگی سیاست خارجی ایالات متحده در خاورمیانه، کشورهای عرب نیز احساس می‌کنند که چاره‌ای جز همکاری نزدیک‌تر با تهران ندارند. ایالات متحده زمانی به عنوان سپری در برابر ایران برای کشورهای عربی عمل می کرد. اما این کشورها نشانه‌هایی می‌بینند که تعهد ایالات متحده برای محافظت از آنها در حال کاهش است. ایران بدون کنترل ایالات متحده در حال گسترش اتحاد خود با روسیه و چین است. طی یک سال گذشته، تهران به دنبال توقیف نفتکش‌هایی بود که محصولات پتروشیمی‌های عربستان و امارات را در خلیج فارس حمل می‌کردند و گهگاه موفق می‌شد.

زمانی که مقامات سعودی با همتایان ایرانی خود در پکن دیدار کردند، عربستان سعودی به طور ضمنی نفوذ ایران در لبنان، سوریه و یمن و حضور آن را در محافل دیپلماتیک خلیج فارس پذیرفت. امارات به این نتیجه رسیده است که علیرغم حضور ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین، همکاری امنیتی موثر با ایالات متحده شکست خورده است. در ماه مارس، ابوظبی از نیروهای دریایی ترکیبی، یک مشارکت چند ملیتی برای مقابله با بازیگران غیردولتی در دریاهای آزاد، در ماه مارس خارج شد.

رهبران سنی با انتخاب آشتی با ایران، به ویژه از طریق چین، از روابط خاص خود با واشنگتن عقب‌نشینی می‌کنند. امارات و عربستان سعودی تصمیم گرفتند حتی قبل از اینکه واشنگتن را مطلع کنند، تصمیمات خود برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با ایران را علنی کنند. بدتر از آن برای ایالات متحده، چین در ماه می میزبان گفتگوی ایران، عمان، عربستان سعودی و امارات بود تا درباره ایجاد ناوگان دریایی مشترک برای انجام عملیات امنیتی در خلیج فارس گفتگو کند.

رضایت مصنوعی ایالات متحده

از آنجایی که رهبران عرب برای آشتی با تهران عجله دارند، ابزارهای دیپلماتیک ایالات متحده - توقیف، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های نظامی - به طور فزاینده‌ای بی‌ربط و بی‌اثر می‌شوند. به نظر می‌رسد دولت بایدن به این نتیجه رسیده است که کم اهمیت جلوه دادن این تحولات یک استراتژی هوشمندانه است. در ماه ژوئن، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده، صراحتا گفت که اگر «یکپارچگی بیشتر، گفت‌وگوی بیشتر و شفافیت بیشتر در سرتاسر منطقه بتواند تنش‌ها را کاهش دهد، این یک امر مثبت خواهد بود».