چرا رهبران جهان در حال رقابت بر سر این‌ محل عجیب هستند؟

به گزارش اکوایران، جیمز ماراپه، نخست وزیر پاپوآ گینه نو (PNG) میزبان پرمشغله‌ای است. پورت مورسبی، پایتخت کشور که زمانی شهری خواب‌آلود بود، اکنون به یک مقصد دیپلماتیک پرهیاهو تبدیل شده است و هواپیماهای VIP برای فرود در فرودگاه آن در صف ایستاده‌اند.

طبق آنچه در گزارش تحلیلی الجزیره آمده، وانگ یی، وزیر خارجه چین که اخیراً مجدداً منصوب شده است، در ژوئن 2022 به هشت کشور جزیره‌ای اقیانوس آرام دیدار کرد، در حالی که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده در ماه مه امسال چنین سفری داشت و لوید آستین وزیر دفاع ایالات متحده در هفته آخر ژوئیه به اقیانوس آرام رفت.

در حالی که مبارزه فزاینده چین و ایالات متحده برای نفوذ بر منطقه اقیانوس آرام سرفصل خبرها را به خود اختصاص داده است، فهرست ورود به بزرگترین اقتصاد منطقه‌ای خارج از استرالیا و نیوزلند نشان‌دهنده عجله بسیار گسترده‌تری برای سرمایه‌گذاری دیپلماتیک در بخشی از جهان است که مدت‌ها نادیده گرفته شده بود.

جزایر اقیانوس آرام؛ سوژه جدید جاه‌طلبی‌ رهبران

در ماه مه، ماراپه خم شد تا پاهای نارندرا مودی را به نشانه احترام به نخست وزیر هند هنگام فرود در پورت مورسبی لمس کند. دو کشتی جنگی هند در ماه اوت در پاپوآ گینه نو پهلو گرفتند.

و در ماه ژوئیه، نخست وزیر پاپوآ گینه نو نیز با جوکو ویدودو، رئیس جمهور اندونزی که به دیدارش رفته بود، دست داد.

اما این تنها پاپوآ گینه نو نیست که رهبران جهان را به خود جذب می‌کند.

در اواخر ژوئیه، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، پس از بازدید از کالدونیای جدید، یک قلمرو فرانسوی در جنوب اقیانوس آرام، و همچنین از وانواتو، به پاپوآ گینه نو سفر کرد.

در ماه مه، یون سوک یول، رئیس‌جمهور کره جنوبی میزبان اولین اجلاس جزایر کره-اقیانوس آرام در سئول بود و از حدود 12 رهبر منطقه دعوت کرد تا درباره همکاری‌های دریایی، تغییرات آب و هوایی و امنیت انرژی و دیگر موضوعات بحث کنند. همچنین نمایندگان کشورهای اتحادیه عرب و همچنین کشورهای جزیره اقیانوس آرام در ماه ژوئن برای تقویت همکاری در حفاظت از محیط زیست، سرمایه‌گذاری و سایر بخش‌ها به عنوان بخشی از بیانیه ریاض که در عربستان سعودی صادر شد، ملاقات کردند.

پیگیری منافع ملی یا شرکت در رقابت ابرقدرت‌ها؟

بنابراین، چرا جهان به سمت جزایر اقیانوس آرام می‌شتابد؟ آیا این علاقه صرفاً یک طرح فرعی برای رقابت چین و آمریکا در منطقه است؟ یا دلایل دیگری وجود دارد؟ آیا کشورهای جزیره‌ای اقیانوس آرام چیزی از این رقابت‌ها به دست می‌آورند؟

کشورهایی مانند هند، اندونزی و کره جنوبی به دنبال نفوذ خود در منطقه‌ای هستند که برای کانال‌های کشتیرانی جهانی و اقتصاد اقیانوسی حیاتی است - مایلند در تقلا برای یافتن دوستان در اقیانوس آرام عقب نمانند. تحلیل‌گران می‌گویند، گسترش آنها اساساً در جهت دفاع از منافع ملی‌شان و نه جانبداری از قدرت‌های جهانی است. این رویکرد برای کشورهای جزیره اقیانوس آرام به خوبی کار می‌کند و به آنها شرکای بیشتری برای انتخاب می‌دهد و فرصتی برای جلوگیری از گرفتار شدن در کشمکش چین و ایالات متحده را به آنها می‌دهد.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، با جیمز ماراپه، نخست وزیر پاپوآ گینه نو در حاشیه اجلاس APEC، در بانکوک، تایلند، 17 نوامبر 2022 

مسابقه قدرت بزرگ

14 کشور جزیره اقیانوس آرام - پاپوآ گینه نو، فیجی، پالائو، تونگا، تووالو، ساموآ، وانواتو، میکرونزی، کیریباتی، نائورو، جزایر مارشال، جزایر سلیمان، جزایر کوک و نیوئه - به طور سنتی شرکای نزدیک ایالات متحده بوده‌اند.

آنها همراه با استرالیا، نیوزیلند و مناطق فرادریایی فرانسه، کالدونیای جدید و پلی‌نزی فرانسه، اعضای انجمن جزایر اقیانوس آرام (PIF) را تشکیل می‌دهند، گروهی که در سال 1971 برای دفاع از منافع مشترک منطقه در سطح جهانی تشکیل شد.

با این حال، در سال های اخیر، تنش‌های ژئوپلیتیکی افزایش یافته است چهار ایالت جزیره اقیانوس آرام - پالائو، تووالو، نائورو و جزایر مارشال - در حال حاضر تایوان را به جای چین به رسمیت می‌شناسند.

این رقم زمانی بیشتر بود، اما پکن از وعده سرمایه‌گذاری و تجارت برای دور کردن شرکای تایپه در منطقه استفاده کرده است. در سال 2019، جزایر سلیمان و کیریباتی روابط خود را با تایوان قطع کردند تا چین را به رسمیت بشناسند.

جزایر سلیمان در ماه ژوئیه پس از یک پیمان امنیتی که این دو در آوریل 2022 امضا کردند، یک قرارداد پلیسی با چین امضا کردند. از سال 2009، چین بزرگترین وام‌دهنده به کشورهای جزیره اقیانوس آرام پس از بانک توسعه آسیایی بوده و یک شریک تجاری برتر است.

در پاسخ، آمریکا حضور دیپلماتیک و امنیتی خود را در منطقه افزایش داده است. این کشور در ماه فوریه سفارت خود را در هونیارا، پایتخت جزایر سلیمان افتتاح کرد و طی دیدار با بلینکن در ماه مه، پیمان امنیتی جدیدی با پاپوآ گینه نو امضا کرد.

با این حال، کشورهای دیگر برای تعمیق روابط خود با کشورهای اقیانوس آرام نیز تلاش کرده‌اند.

شرکای ارزشمند

دلایل آنها متفاوت است، اما جغرافیای کشورهای جزیره اقیانوس آرام آن‌ها را به شرکای ارزشمندی تبدیل می‌کند، به ویژه برای کشورهایی که به دنبال ظهور به عنوان قدرت های منطقه‌ای هستند. آنها در مسیرهای حیاتی کشتیرانی دریایی نشسته‌اند. هر گونه درگیری نظامی در آینده در اقیانوس هند و اقیانوس آرام می‌تواند آن‌ها را به پایگاه‌های مهمی تبدیل کند که در آن کشورها می‌خواهند کشتی‌ها را لنگر انداخته و سوخت‌رسانی کنند.

و مناطق وسیع اقتصادی انحصاری آن‌ها - گستره‌هایی از دریا در اطراف کشوری که فقط خود می‌تواند از آن بهره‌برداری اقتصادی کند - بخش‌های بزرگی از اقیانوس آرام را در بر می‌گیرد و آن‌ها را به شرکای بالقوه حیاتی تبدیل می‌کند زیرا کشورها به اقیانوس‌ها برای مواد معدنی، غذا و غیره در اعماق دریا نگاه می‌کنند.

نارندرا مودی، نخست وزیر هند با رهبران مجمع همکاری جزایر هند و اقیانوس آرام  در پورت مورسبی، پاپوآ گینه نو، دوشنبه، 22 مه 2023 

همه چیز در مورد چین نیست

سفر مودی در ماه مه به پاپوآ گینه نو اولین سفر او به این منطقه نبود.

در نوامبر 2014، مودی برای اولین اجلاس هند با 14 کشور جزیره اقیانوس آرام به فیجی پرواز کرد. آخرین نخست وزیر هند که 33 سال قبل از آن به فیجی سفر کرد، ایندیرا گاندی بود. مودی وعده داد که دهلی نو «شریک نزدیک جزایر اقیانوس آرام» خواهد بود. دومین نشست در سال 2015 در شهر جیپور هند و قبل از سومین اجلاس اخیر در پورت مورسبی دنبال شد.

از آنجایی که دهلی نو «در آرزوی تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ جهانی و یک رهبر منطقه‌ای» است، به دنبال گسترش ردپای دیپلماتیک خود و تقویت روابط با کشورهایی است که به طور سنتی خارج از حیطه نفوذ آن بوده‌اند. 

تحرکات هند در اقیانوس آرام اغلب در سطح بین المللی صرفا «مقابله با چین یا مطابقت با فعالیت های آن» تلقی می‌شود. او گفت که این یک اشتباه است.

 در سال 2014، مودی یک میلیارد دلار صندوق انطباق آب و هوا برای منطقه اعلام کرد و هند سالانه 200000 دلار به هر کشور اقیانوس آرام کمک می‌کند. در طول همه‌گیری کووید-19، هند بیش از 100000 واکسن به اقیانوس آرام عرضه کرد و یکی از کمک‌کنندگان عمده به تأسیسات COVAXIN سازمان ملل برای ارائه واکسن‌های یارانه‌ای به کشورهای فقیرتر بود.

و از طریق یک خط اعتباری، هند به فیجی کمک کرده تا صنعت قند خود را مدرن کند.

رویکرد مبتنی بر منافع ملی هند

هند که بزرگترین واردکننده روغن پالم در جهان است، حجم زیادی از مواد اولیه آشپزخانه را از پاپوآ گینه نو وارد می‌کند. در واقع، هند پس از هلند دومین خریدار بزرگ روغن پالم پاپوآ گینه نو در سال 2021 بود. در همین حال، شرکت‌های گاز هند به پروژه‌های گازی فراساحلی پاپوآ گینه نو علاقه نشان داده‌اند.

هاشمی، مشاور سابق وزارت خارجه هند نیز به الجزیره گفت: «این مهم است که اذعان کنیم که اقدامات هند در منطقه عمدتاً بر اساس منافع ملی انجام می‌شود. از این گذشته، همه چیز حول محور چین نمی‌چرخد و مربوط به چین نیست.»

او گفت که مطمئناً، علیرغم تلاش‌هایی که در هر دو طرف اقیانوس هند انجام شده، «سرعت دستیابی هند گاهی کمتر از حد انتظار بوده است». او به عنوان نمونه از فاصله هشت ساله بین دومین نشست جزایر هند و اقیانوس آرام در سال 2015 و سومین نشست در ماه مه نام برد.

با این حال، حتی بدون اجلاس سران، هند مشغول تلاش برای تعامل با شرکای جدیدش در اقیانوس آرام بوده است و این موضوع را در طول اجلاس پورت مورسبی برجسته کرد. در حالی که مقابله با چین ممکن است بزرگترین اولویت هند در منطقه نباشد، دهلی نو به شدت تلاش می‌کند خود را متفاوت از واشنگتن و پکن قرار دهد.

وزیر خارجه هند در کنایه به چین، که اغلب به به دام انداختن کشورهای کوچک‌تر در بدهی متهم می‌شود، تاکید کرد که سیاست کمک دهلی نو به جزایر اقیانوس آرام اساساً متفاوت است. او پس از نشست ماه می به خبرنگاران گفت که کمک های هند «به نحوی انجام شد که باعث بدهکاری فزاینده جامعه نشود».

در همین حال، به نظر می‌رسد که مودی عرضه سریع واکسن هند به کشورهای اقیانوس آرام در طول همه‌گیری را با کندی پاسخ ایالات متحده به درخواست‌های واکسن در سال 2021 مقایسه می‌کند.

مودی در سخنرانی خود خطاب به رهبران اقیانوس آرام در پورت مورسبی در ماه می گفت: «کسانی که ما آن‌ها را قابل اعتماد می‌دانستیم، معلوم شد که در مواقع ضروری در کنار ما نمی‌ایستند. خوشحالم که هند در این دوران چالش‌برانگیز در کنار دوستان جزیره اقیانوس آرام خود ایستاد».

یون سوک یول، رئیس جمهور کره جنوبی، در جریان اجلاس جزایر کره-اقیانوس آرام، یا خانه آبی، در سئول، کره جنوبی، دوشنبه، 29 می 2023 

سهم کره‌ای‌ها

هند تنها کشوری نیست که تلاش می‌کند میراث اقیانوس آرام خود را در سایه رقابت چین و آمریکا خلق کند.

کشورهای جزیره‌ای مدت‌هاست که در حاشیه اولویت‌های سیاست خارجی کره جنوبی قرار دارند. تنها 0.3 درصد از واردات این کشور از کشورهای جزیره اقیانوس آرام است.

اما همانطور که دهلی نو برای تاسیس رویکردی چندقطبی در اقیانوس آرام تلاش می‌کند، سئول نیز اکنون به دنبال ایجاد فضای خود در این منطقه است و مشتاق است که در تقلای ابرقدرت‌ها برای نفوذ، منافع خود در این منطقه را ترک نکند.

جوآن والیس، استاد امنیت بین‌الملل در دانشگاه آدلاید، و جیه کیم، استادیار روابط بین‌الملل در دانشگاه ریتسومیکان آسیا پاسیفیک در ژاپن، در ایمیلی به الجزیره سیاست کره جنوبی را «به دنبال همسایگان جدید در منطقه آسیا و اقیانوسیه» توصیف کردند. 

آنها گفتند که کره جنوبی می‌تواند از طریق وام‌ها، کمک‌های مالی، فناوری‌های سبز و انتقال انرژی کمکربن از منطقه حمایت کند.

والیس و کیم اخیراً مقاله‌ای در زمینه گسترش سئول در اقیانوس آرام برای مؤسسه سیاست استراتژیک استرالیا نوشتند، که در آن استدلال می‌کردند در حالی که کره جنوبی متحد نزدیک ایالات متحده است، نزدیکی‌اش به چین به این معنی است که در مهار مستقیم پکن شرکت نخواهد کرد.

در حالی که بسیاری ممکن است تصور کنند که کره در چارچوب رقابت استراتژیک چین با ایالات متحده و سایر شرکای خود در منطقه عمل می‌کند، اما به همان اندازه علاقه‌مند است که تصویر خود را به عنوان یک قدرت متوسط که قادر به نمایش قدرت است توسعه دهد. 

از چپ به راست: رئیس جمهور اندونزی جوکو ویدودو، نخست وزیر پاپوآ گینه نو جیمز ماراپه و نخست وزیر کانادا جاستین ترودو در نشست APEC، جمعه، 18 نوامبر 2022، در بانکوک، تایلند

جاه طلبی قدرت‌های متوسط

اندونزی با پیوستن هند و کره جنوبی به جزایر اقیانوس آرام، میزبان اولین مجمع توسعه اقیانوس آرام اندونزی در بالی بود.

بایق واردانی، مدرس دپارتمان روابط بین‌الملل در دانشگاه ایرلانگا در سورابایا، دومین شهر بزرگ اندونزی، گفت: «جاکارتا به‌ویژه با توجه به موقعیتش به عنوان کشوری با قدرت متوسط، باید بداند که اقیانوس آرام فرصت‌های زیادی را می‌تواند ارائه دهد.

مانند مودی، بازدید ویدودو رئیس جمهور اندونزی از پاپوآ گینه نو در ماه ژوئیه اولین سفر وی به این منطقه نبود. او همچنین در سال 2015 به پورت مورسبی سفر کرده بود، در حالی که نخست وزیر کشور جزیره اقیانوس آرام در سال 2022 از جاکارتا دیدن کرد.

درگیری چند دهه ای بین ارتش اندونزی و شورشیان جدایی‌طلب در پاپوآ، استانی که با پاپوآ گینه نو هم مرز است، برای مدت طولانی بر روابط جاکارتا با کشورهای جزیره اقیانوس آرام سایه انداخته است.

واردانی گفت: اندونزی از وجهه ضعیفی در این منطقه رنج می‌برد، بنابراین تمام تلاش های دیپلماتیک باید در جهت ترمیم وجهه اندونزی باشد تا اندونزی مورد پذیرش همه کشورهای اقیانوس آرام از جمله وانواتو قرار گیرد.

در سال 2021، نخست وزیر وقت وانواتو، باب لافمن، از پلت فرم مجمع عمومی سازمان ملل برای انتقاد از اندونزی استفاده کرد. او گفت: «در منطقه من، مردم بومی پاپوآ غربی همچنان از نقض حقوق بشر رنج می‌برند.

اندونزی به دلیل این اظهارات به لوفمن پاسخ داد، اما دو کشور از آن زمان برای بازسازی روابط تلاش کردند و وزیر خارجه وانواتو امسال از جاکارتا بازدید کرد. وانواتو - در میان چندین کشور جزیره اقیانوس آرام - ریشه‌های مشترک ملانزیایی با ساکنان بومی پاپوآ دارد.

اما واردانی گفت که کشورهای جزیره اقیانوس آرام برای اندونزی اهمیت دارند «نه تنها به دلیل مسئله پاپوآ».

او گفت که از آنجایی که اندونزی به طور فزاینده ای به دنبال افزایش حوزه نفوذ خود است و خود را به عنوان یک قدرت منطقه‌ای معرفی می‌کند، باید از سوی کشورهای همسایه خود به طور جدی مورد شناسایی قرار گیرد.

واردانی گفت، در شرایطی که درب‌های کشورهای جزایر اقیانوس آرام به روی دیگران گشوده می‌شوند، اندونزی باید از این فرصت برای ایفای نقش استفاده کند.

یک رابطه نامتقارن واقعی وجود دارد: اندونزی بیش از همه به اقیانوس آرام نیاز دارد!

اما این همه توجه منطقه‌ای و جهانی برای خود کشورهای جزیره اقیانوس آرام چه معنایی دارد؟

با تابش نور ژئوپلیتیک بر کشورهای جزیره‌ای اقیانوس آرام، اکثر آن‌ها با دقت سعی می کنند روابط بین ایالات متحده و چین را متعادل کنند، در حالی که از هر دو درخواست می‌کنند تا از گرفتار شدن در یک رویارویی اقتصادی - یا بدتر از آن، نظامی - جلوگیری کنند. 

​ماهولوپا لاول، عضو FDC Pacific در سیدنی، گفت: با توجه به اینکه کشورهای اقیانوس آرام کوچک و آسیب‌پذیر هستند، آ‌ن‌ها یک موضع سیاست خارجی غیر متعهد را دنبال می‌کنند و با اراده همه کشورهای بزرگ برای پیگیری روابط دوجانبه درگیر هستند. 

آوار در بزرگراه پس از اعتراضات علیه دولت در هونیارا، جزایر سلیمان، 24 نوامبر 2021

ساندرا تارته، دانشیار روابط بین‌الملل در دانشگاه اقیانوس آرام جنوبی در سووا، فیجی، گفت: یکی از دیدگاه‌ها در منطقه این است که رقابت چین و ایالات متحده «به اقیانوس آرام امکان جلب توجه و همچنین جذب منابع بیشتری را داده است».

موفقیت منطقه در جلب توجه چندین کشور بزرگ به کشورهای جزیره اقیانوس آرام یعنی آن‌ها فرصتی استثنائی دارند که بایستی با هوشمندی از آن بهره ببرند. قرار گرفتن در معرض شرکای بالقوه بیشتر به کشورهای جزیره قدرت انتخاب و چانه‌زنی بیشتری می‌دهد.