پشت پرده دعوت نامعمول آمریکا از کشورهای خلیج فارس؛ موازنه آنکارا، دژی در برابر تهران یا سدی علیه پکن؟

به گزارش اکوایران، رهبران آمریکا و اروپا در این هفته برای نشست سالانه ناتو و هفتاد و پنجمین سالگرد تأسیس این سازمان در واشنگتن گرد هم می‌آیند و انتظار می‌رود عمده تمرکز آن‌ها بر روی جنگ اوکراین باشد.

به نوشته المانیتور، با تلاش دولت بایدن برای جلب اعتماد متحدانش به منظور تقویت نفوذ واشنگتن در سراسر جهان، مناقشات جدید و تجدیدشده در خاورمیانه و اقیانوس آرام همچنان در پس‌زمینه نشست آتی ناتو به چشم می‌خورد.

گسترش، تحریم، مهار

در حالی که مرکز توجه اجلاس ناتو همچنان بر اروپا باقی مانده، اما جهانی‌شدن و ترکیبی‌شدن فزاینده جنگ‌ها باعث پیچیدگی هرچه بیشتر تعهدات اعضای سازمان شده و مرزهای اتحادهای سنتی کشور-ملت را مبهم کرده است.

این اتحاد به دنبال تقویت دفاع سایبری، فضایی و زیرآبی خود بوده و همچنین یک فرماندهی جدید در ویسبادن آلمان ایجاد خواهد کرد تا به آموزش و توسعه نیروهای نظامی اوکراین کمک کند و به عنوان پلی برای عضویت نهایی کی‌یف در این پیمان عمل کند.

هفته گذشته، ایالات متحده با اختصاص بیش از ۴ میلیارد دلار، بزرگترین بسته کمک‌نظامی خود را برای اوکراین اعلام کرد. انتظار می‌رود این بسته شامل سامانه‌های موشکی پیشرفته زمین به هوای ملی (NASAMS) و سایر سامانه‌های دفاع هوایی بوده تا به کی‌یف در دفاع بهتر در برابر حملات روسیه که با داشتن هزاران پهپاد انتحاری دست به حملات مرگبارتری می‌زند، کمک کند.

تلاش‌های واشنگتن برای قطع‌کردن جریان پهپادهای انتحاری با دقت بالا نتوانسته مانع از تولید انبوه آن‌ها شود. انزوای اقتصادی روسیه به رهبری ایالات متحده نیز منجر به تقویت روابط استراتژیک مسکو با تهران و پکن شده و در عین حال، ترکیه که دارای دومین ارتش بزرگ ناتو است نیز در دورزدن تحریم‌های آمریکا به روسیه کمک می‌کند.

ایران و کره شمالی همکاری‌های مستقیم نظامی با روسیه را آغاز کرده‌اند که موجب نگرانی غرب از این شده که مسکو نیز با ارسال فناوری‌های پیشرفته هسته‌ای به این دو کشور، جبران کند.

دولت بایدن همچنین در تلاش بوده تا جنگ اسرائیل در غزه را مهار کرده تا جلوی یک درگیری گسترده منطقه‌ای که می‌تواند پای ایران را به جنگ باز کند، بگیرد. تهران دارای موشک‌های بالستیکی است که برد برخی از آن‌ها تا پایتخت‌های اروپایی می‌رسد. همچنین افزایش مداوم ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران کشورهای اروپایی را در ماه آوریل بر آن داشت تا دولت بایدن را برای محکوم‌کردن تهران متقاعد سازند.

روز دوشنبه، مایکل کارپنتر، مدیر ارشد بخش اروپا در شورای امنیت ملی دولت بایدن به خبرنگاران گفت: «آنچه اکنون در خاورمیانه در حال رخ‌داد بوده، موجب نگرانی همه رهبران ناتو است».

ترکیه، دردسرساز ناتو

روابط سرد بین ایالات متحده و ترکیه در سال‌های اخیر بر سر خرید سامانه‌های دفاع موشکی روسیه توسط آنکارا تا حدودی گرم شده است. اوایل امسال، دومین دیپلمات ارشد واشنگتن بار دیگر اعلام کرد که در صورت کنارگذاشتن خرید سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه توسط آنکارا، احتمال برقراری مجدد روابط دفاعی سطح بالا با ترکیه وجود دارد.

دولت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان با بازی ماهرانه خود در داخل ناتو برای کسب نفوذ، با هدف گرفتن امتیازاتی در راستای سرکوب فعالان چپ‌گرای کرد در اروپا که دولت ترکیه آن‌ها را تروریست می‌داند، برای بیش از یک سال مانع عضویت فنلاند و سوئد شد.

سال گذشته و در جریان نشست ویلنیوس در لیتوانی، المانیتور به طور اختصاصی گزارش داد که آنکارا همچنین تلاش‌های ناتو برای به‌روزرسانی استراتژی دفاع جمعی خود را به حالت تعلیق درآورده و خواستار تغییر نام آبراه‌های کلیدی دریایی اطراف ترکیه به «تنگه‌های ترکی» در این سند شده است.

تا حدودی به خاطر اهمیت استراتژیک مجدد ترکیه برای غرب در بحبوحه جنگ روسیه در اوکراین، رویکرد دیپلمات‌های آمریکایی نسبت به آنکارا واقع‌گرایانه‌تر شده است. این رویکرد کمتر بر وفاداری یک متحد وفادار و بیشتر بر احترام و عملگرایی نسبت به یک دوست-رقیب ضروری تمرکز دارد.

کارپنتر به خبرنگاران گفت: «بدیهی است که ترکیه متحدی حیاتی به شمار می‌رود. آن‌ها در نقطه بسیار مهمی قرار دارند؛ چه در شرق مدیترانه، چه در قفقاز جنوبی و چه در دریای سیاه».

با گسترش تاریخی ناتو در جناح بالتیک طی دو سال گذشته که باعث دو برابر شدن مرز مشترک این اتحاد با روسیه شده است، مقامات دولت بایدن به دنبال گسترش مشارکت‌های دفاعی دیگر در سایر نقاط جهان خارج از ساختار رسمی اتحاد بوده‌اند.

این سیاست به دنبال تکرار منافع استراتژیک مشابه برای واشنگتن از طریق استفاده از جذابیت قدرت نظامی بی‌نظیر آمریکا به منظور جبران نفوذ اقتصادی نسبی رو به زوال آن در راستای تثبیت نفوذ واشنگتن است.

میانبر آمریکا از خلیج فارس

همانطور که فایننشال تایمز پیش از این گزارش داد، دولت بایدن از طیف وسیعی از کشورهای همسو که عضو پیمان ناتو نیستند، از جمله چندین کشور خاورمیانه‌ای مانند مصر، امارات متحده عربی، قطر، بحرین و اردن برای شرکت در اجلاس ناتو دعوت به عمل آورد. انتظار می‌رفت قطر و بحرین نماینده اعزام کنند.

دعوت غیرمعمول گسترده آمریکا در حالی صورت گرفته که واشنگتن به دنبال تقویت دفاع اروپا از طریق ساختار رسمی ناتو و همچنین تقویت دوجانبه دفاعی و اقتصادی سراسر اقیانوس آرام و خاورمیانه است؛ هم به عنوان دژی در برابر تهدیدات نظامی ترکیبی روسیه، ایران و چین و هم برای کندکردن استراتژی اقتصادی جهانی پکن در این مناطق.

سیاست‌گذاران آمریکایی و خاورمیانه‌ای به طور خاص بر امارات متحده عربی به عنوان یک نقطه نفوذ بالقوه پکن در منطقه تمرکز کرده‌اند.

آموس هوخشتاین، فرستاده ویژه دولت بایدن که سال گذشته در حل‌وفصل اختلافات مرزی دریایی بین اسرائیل و لبنان نقش میانجی را ایفا کرد، گفت: «ما در عصر متفاوتی در سراسر جهان به سر می‌بریم». ماه گذشته، هوخشتاین در یک رویدادی گفت: «هر وزیر خارجه‌ای دوست دارد بگوید «سیاست اقتصادی، سیاست خارجی است»، اما به ندرت برای آن تلاش می‌کند. ما اکنون در عصری هستیم که این سیاست پیشران اصلی به شمار می‌رود».

او افزود: «اگر به آنچه در خلیج فارس می‌گذرد نگاه بیاندازید، نقش کشورهای خلیج فارس در کشورهای دیگر را مشاهده می‌کنید. منظورم زنجیره‌های تأمین و سرمایه‌گذاری‌هایی است که چین، روسیه، خلیج فارس و ایالات متحده انجام می‌دهند. این همان عامل اصلی و سرچشمه همه چیز است».

در سال ۲۰۲۲، بایدن قطر را به عنوان «متحد اصلی غیرناتویی» خود ارتقا داد. سال گذشته، دولت بایدن یک مشارکت دفاعی جدید با بحرین که محل استقرار ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا است را امضا کرد که مقامات آمریکایی آن را به عنوان «الگویی» برای توافقات دفاعی بیشتر در منطقه توصیف کردند.

با این حال، دستاورد نهایی تقویت نفوذ ایالات متحده در منطقه، عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل بوده که همچنان دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد و به تمایل کابینه راست‌گرای فعلی اسرائیل برای دادن امتیاز به فلسطینیان بستگی دارد. ریاض خواستار یک پیمان دفاعی رسمی با ایالات متحده بوده که نمایندگان کنگره آمریکا قطعاً جلوی آن را خواهند گرفت، مگر اینکه سعودی‌ها روابط خود با اسرائیل را عادی کنند.

یک منبع مطلع در این باره گفت که مقامات سعودی در نشست سران ناتو شرکت نخواهند کرد.