به گزارش اکوایران، چین در بحبوحه جنگ تجاری فزاینده میان دو اقتصاد بزرگ جهان، لحن هشدارآمیز خود را تشدید کرده و به کشورها هشدار داده است که از انعقاد توافق‌های تجاری با ایالات متحده به بهای منافع پکن خودداری کنند.

در واکنش به گزارش‌هایی مبنی بر فشار دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به کشورهای دیگر برای منزوی کردن چین، سخنگوی وزارت بازرگانی چین روز دوشنبه اعلام کرد که پکن در برابر کشورهایی که در برابر فشار آمریکا با آن همراهی کنند، «به‌طور قاطع و متقابل اقدامات تلافی‌جویانه اتخاذ خواهد کرد».

به گزارش الجزیره، این هشدار در حالی مطرح شده که کشورها در آستانه گفتگو با ایالات متحده برای کسب معافیت از تعرفه‌های «متقابل» هستند؛ تعرفه‌هایی که ترامپ ابتدا بر حدود ۶۰ شریک تجاری اعمال کرد و سپس موقتاً متوقف ساخت.

اما این جدال لفظی جدید درباره چیست؟ چین در تجارت جهانی چه نفوذی دارد؟ و آیا ترامپ می‌تواند بین سایر کشورها و پکن شکاف ایجاد کند؟

پیش‌زمینه این رویداد چیست؟

نشریه وال‌استریت ژورنال اخیراً گزارش داده که ترامپ تلاش دارد از مذاکرات تعرفه‌ای به‌عنوان اهرمی برای وادار کردن شرکای اقتصادی آمریکا به کاهش تجارت با چین و مهار سلطه صنعتی پکن استفاده کند.

در ازای این همکاری، این کشورها ممکن است مشمول کاهش تعرفه‌ها و موانع تجاری آمریکا شوند. دولت ترامپ اعلام کرده که با بیش از ۷۰ کشور در حال مذاکره است.

وزارت بازرگانی چین روز دوشنبه به این رویکرد واکنش نشان داد و به کشورها هشدار داد که: «کسی که به دنبال منافع زودگذر و خودخواهانه خود به بهای منافع دیگران باشد، پوست ببر را طلب می‌کند»، عبارتی کنایی به این معنا که همکاری با ببر (آمریکا) ممکن است در نهایت به نابودی خودشان بینجامد.

این وزارتخانه همچنین اعلام کرد که چین کشورهایی را که تحت فشار آمریکا با اقدامات ضدچینی همراهی کنند، هدف اقدامات تلافی‌جویانه قرار خواهد داد.

وضعیت تجارت چین و آمریکا چگونه است؟

پس از آنکه ترامپ در تاریخ ۹ آوریل تعرفه‌های «متقابل» خود بر شرکای اصلی تجاری آمریکا را تعلیق کرد، این تعرفه‌ها را بر چین شدت بخشید. تعرفه‌های آمریکا بر بیشتر صادرات چین به ۱۴۵ درصد افزایش یافته است. پکن نیز در پاسخ، تعرفه‌هایی به میزان ۱۲۵ درصد بر کالاهای آمریکایی اعمال کرده است.

ترامپ مدت‌هاست که چین را به سوء‌استفاده تجاری از آمریکا متهم می‌کند و تعرفه‌ها را اقدامی ضروری برای احیای تولید داخلی و بازگرداندن مشاغل به آمریکا معرفی کرده است. او همچنین می‌خواهد از درآمدهای حاصل از این تعرفه‌ها برای تأمین مالی کاهش مالیات‌های آینده استفاده کند.

از سوی دیگر، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، هفته گذشته به سه کشور جنوب شرق آسیا سفر کرد تا روابط منطقه‌ای را تقویت کند. او از شرکای تجاری، از جمله ویتنام، خواست در برابر «زورگویی یک‌جانبه» مقاومت کنند.

آمریکا چین

شی در مقاله‌ای که در رسانه‌های ویتنامی منتشر شد و در آن نامی از آمریکا نبرده بود، گفت: «در جنگ‌های تجاری و تعرفه‌ای، هیچ برنده‌ای وجود ندارد.»

همانند بسیاری دیگر از کشورهای جنوب شرق آسیا، ویتنام نیز در تیررس دو طرف این جنگ تجاری قرار گرفته است. این کشور نه‌تنها خود یک مرکز تولید مهم است، بلکه چین نیز از آن به‌عنوان مسیری برای صادرات کالا به آمریکا استفاده می‌کند تا تعرفه‌هایی را که در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ در سال ۲۰۱۸ بر پکن اعمال شد، دور بزند.

در سایر نقاط، دولت ترامپ گفتگوهایی را با متحدان شرق آسیایی درباره تعرفه‌ها آغاز کرده است. هفته گذشته هیاتی از ژاپن به واشنگتن سفر کرد و مقامات کره جنوبی نیز قرار است در همین هفته به آمریکا بروند.

اکنون بسیاری از کشورها در میانه دو اقتصاد بزرگ جهان گرفتار شده‌اند، از یک سو چین، منبع بزرگ کالاهای تولیدی و شریک تجاری کلیدی، و از سوی دیگر ایالات متحده، بازاری حیاتی برای صادرات.

وابستگی جهان به صادرات چین چقدر است؟

در گزارشی که در ژانویه توسط مؤسسه لویی (Lowy Institute)، یک اندیشکده مستقر در سیدنی منتشر شد، تحلیل‌گران دریافتند که در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۰ درصد کشورهای جهان از چین بیش از ایالات متحده واردات داشته‌اند.

صعود سریع چین به‌عنوان یک قدرت تجاری جهانی به سال ۲۰۰۱ بازمی‌گردد؛ زمانی که این کشور به سازمان تجارت جهانی پیوست و پس از سال‌ها اجرای سیاست‌های صنعتی حمایت‌گرایانه، سلطه خود بر تولید جهانی را آغاز کرد.

در دهه ۲۰۰۰، چین از انتقال زنجیره‌های تأمین بین‌المللی، سرمایه‌گذاری خارجی گسترده، نیروی کار ارزان‌قیمت و نرخ ارز پایین بهره‌مند شد و این عوامل رشد صادرات آن را شتاب بخشیدند.

تا سال ۲۰۲۳، چین به بزرگ‌ترین شریک تجاری دست‌کم ۶۰ کشور تبدیل شده بود، تقریباً دو برابر تعداد کشورهایی که ایالات متحده را شریک اول تجاری خود می‌دانند، یعنی کشور.

تحلیل مؤسسه لویی نشان می‌دهد که شکاف بین تجارت با چین و آمریکا در حال گسترش است. در سال ۲۰۲۳، ۱۱۲ اقتصاد بیش از دو برابر آمریکا با چین تجارت داشتند، در حالی که این عدد در سال ۲۰۱۸ (هم‌زمان با آغاز جنگ تجاری ترامپ) ۹۲ کشور بود.

به گفته آلیسیا گارسیاهریرو، اقتصاددان بانک سرمایه‌گذاری ناتیکسیس: «وابستگی حیاتی‌ای که چین در جهان، به‌ویژه در آسیا ایجاد کرده، باعث شده بسیاری از شرکای تجاری نتوانند بدون چین ادامه دهند. از مواد معدنی حیاتی گرفته تا تراشه‌های سیلیکونی، صادرات چین تقریباً غیرقابل جایگزین است.»

در سال ۲۰۱۸، یعنی دو سال پس از آغاز دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ تعرفه‌هایی ۱۵ درصدی بر بیش از ۱۲۵ میلیارد دلار کالای چینی از جمله کفش، ساعت‌های هوشمند و تلویزیونن وضع کرد.

از آن زمان، ایالات متحده به منبعی مهم‌تر برای تقاضای صادرات غیرچینی تبدیل شده، به‌ویژه از سوی کشورهایی مانند مکزیک و ویتنام، که بازتابی از اثرات چندساله تعرفه‌های آمریکا بر چین است.

با این حال، اگر هدف ترامپ از این سیاست‌ها آسیب رساندن به پکن بوده، نخستین ضربات او شکست خورده‌اند.

از سال ۲۰۱۸، بسیاری از کشورها روابط تجاری خود با چین را به بهای کاهش وابستگی به آمریکا گسترش داده‌اند. در سال ۲۰۰۱، زمانی که چین به سازمان تجارت جهانی پیوست، بیش از ۸۰ درصد کشورها روابط تجاری بیشتری با ایالات متحده داشتند تا با چین. اما این رقم تا سال ۲۰۱۸ به ۳۰ درصد کاهش یافت.

این روند از آن زمان نیز تقویت شده است. در سال ۲۰۱۸، ۱۳۹ کشور بیشتر با چین تجارت می‌کردند تا با آمریکا. این عدد در سال ۲۰۲۳ به ۱۴۵ کشور رسید و اکنون حدود ۷۰ درصد اقتصادهای جهان با چین بیشتر از آمریکا تجارت دارند، در حالی که این رقم در سال ۲۰۰۱ تنها ۱۵ درصد بود.

گارسیاهریرو به الجزیره گفت: «به نظر نمی‌رسد که ترامپ درک کند جریان تجارت چین چقدر برای جهان حیاتی شده است. مهم‌تر از آن، او مشوق خاصی هم ارائه نمی‌دهد – مثلاً سرمایه‌گذاری بیشتر – بنابراین بعید است به اهدافش برسد.»

آیا کشورها توان نادیده‌ گرفتن چین در تجارت را دارند؟

به گفته گارسیا هریرو، برخی کشورها مانند مکزیک که روابط تجاری بسیار عمیقی با آمریکا دارند، احتمالاً واردات از چین را کاهش خواهند داد.

اما او تأکید کرد: «حضور چین در زنجیره‌های تأمین برای بیشتر شرکای تجاری آمریکا آن‌قدر عظیم است که جدایی عملاً غیرممکن است.»

در واقع، در سراسر جهان، چین به منبعی حیاتی برای واردات تبدیل شده است. به‌عنوان نمونه، اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ با چین ۳۹۶ میلیارد یورو کسری تجاری داشت، که این عدد در سال ۲۰۱۶، ۱۴۵ میلیارد یورو بود.

چین ۲۰ درصد از واردات کالایی اتحادیه اروپا را تأمین می‌کند. این رقم برای بریتانیا حدود ۱۰ درصد است. هفته گذشته، «ریچل ریوز» وزیر خزانه‌داری بریتانیا اعلام کرد که کاهش تجارت با چین برای این کشور «بسیار غیرعاقلانه» خواهد بود.

نقش تجاری چین در کشورهای در حال توسعه نیز به همان اندازه حیاتی است. حدود یک‌چهارم از کل واردات بنگلادش و کامبوج از چین انجام می‌شود. نزدیک به یک‌پنجم از واردات کالایی نیجریه و عربستان سعودی نیز از چین تأمین می‌گردد.

به گفته گارسیاهریرو: «سیاست تجاری ترامپ کوته‌بینانه است. تلاش برای جدا کردن کشورها از تجارت با چین شاید در کشورهایی که آمریکا پایگاه نظامی دارد جواب دهد. آن‌ها ممکن است مجبور باشند نگرانی‌های آمریکا را بپذیرند. اما برای اغلب کشورها، به‌ویژه کشورهای جنوب جهانی، هرچه ترامپ بیشتر تهدید کند، آن‌ها بیشتر به سمت چین متمایل خواهند شد.»