ایرج کلانتری؛ پرواز معمار فرودگاه امام

ایرج کلانتری طالقانی کسی بود که عمر گران‌بهای خود را به معماری و شهرسازی گذراند و در جامعه معماری ایران نقش برجسته و پررنگی داشت.

کلانتری خالق طرح پروژه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دوم اسفند ماه در سن 85 سالگی چشم از جهان فرو بست و جامعه معماری ایران را سوگوار کرد.

او سال 1316 در تهران متولد شد و در سال 1335 وارد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران شد و در سال 1341 مدرک کارشناسی ارشد معماری خود را از این دانشگاه اخذ کرد.

توصیف معماری ایرانی و شرقی به عقیده کلانتری به شکلی اسرارآمیز است و در این باره می‌گفت: «معماری ایرانی، متوالی و سکانس به سکانس رخ می‌نماید. خانه‌های بافت سنتی نمای خارجی‌ ندارند ولی در عوض یک در و دو سکو در دهنه خانه‌ها می‌نشیند و در باز می‌شود و شما به فضای تاریک هشتی می‌روید و بعد دیافراگم چشم‌تان باز می‌شود و آماده می‌شوید که در آن تاریکی یک چیزی را ببینید. یک کورسوی نور را تعقیب می‌کنید و بعد این روشنایی به تدریج زیادتر می‌شود و حتی‌ ممکن است توأم با عطر یاس هم باشد تا این‌که کم کم می‌روید و به فضای باز و پر درخشش حیاط خانه می‌رسید. یعنی باید لایه به لایه وارد ‌شوید تا به داخل خانه برسید و کشف کنید. این است که معماری ما و شرق را اسرارآمیز می‌کند.»

ایرج کلانتری با پایان تحصیلات دانشگاهی در زمینه مشاوره در وزارت کشور مشغول به کار شد و به عنوان نماینده این وزارتخانه در کمیته فنی شورای عالی شهرسازی و کمیته بررسی و تجدید نظر در قانون نوسازی و عمران شهری فعالیت داشت.

او سابقه تدریس را نیز در کارنامه خود داشته است و بیش از 20 سال به تدریس دروس طراحی در دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد مشغول بود.

کلانتری، معماری را همانند نقاشی، مجسمه‌سازی، موسیقی و ادبیات، هنری مستقل نمی‌داند بلکه معتقد است معماری کارکردی اجتماعی دارد و به شرایط بهره‌برداری، موقعیت مکانی و مصالح و فنون به کار رفته و سرمایه‌ای که برایش تخصیص یافته، وابسته است.

او در یکی از گفت‌وگوهایش گفته بود مهم‌تر از همه این است که نیازهای انسان، معماری را مشروط می‌کند؛ از این رو معماری در همه حال از گفتمان میان شرایط موجود و ایده‌آل‌ها و نمونه‌هایی که معمار در کنش با آنهاست حاصل می‌شود.

ایرج کلانتری، برادر کوچک‌تر پرویز کلانتری (نقاش برجسته ایرانی) است. از جمله آثار مشهور این هنرمند چیره‌دست می‌توان به مدیریت و طراحی پروژه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، طراحی و بنای سفارت ایران در گرجستان، مدیریت و طراحی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، طراحی اقامتگاه سفیر ایران در ایروان و مجموعه چایکنار تبریز اشاره کرد.

کلانتری از طرف جامعه مهندسان معمار ایران در سال 1384 به عنوان معمار سال انتخاب شد و در سال ۱۳۸۱ نیز طرح او برای ساختمان مرکزی صنعت نفت برنده اول شد.

درگذشت کلانتری و سوگوار شدن جامعه معماری ایران در روزهایی که بحث تخریب بافت تاریخی شیراز به اوج رسیده است، شاید بهانه‌ای برای اندیشیدن دوباره درباره مسیری است که نتیجه‌ای جز تخریب و ویرانی ندارد؛ البته برای آنها اهل تفکرند.