گفتگوی تلفنی شی و پوتین؛ تغییر در مناسبات پکن و مسکو؟

به گزارش اکوایران کرملین اعلام کرد که قرار است روز جمعه، شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین از طریق کنفرانس ویدئویی گفتگو کنند. بنا به گفته خبرگزاری سی‌ان‌ان، در حالی که جنگ در اوکراین ادامه دارد و چین با شیوع بی‌سابقه مجدد کرونا مواجه است، تحلیلگران به دنبال نشانه‌های کاهش حمایت رهبر چین از همتای روس خود هستند.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز پنجشنبه گفت که رهبران دو کشور در وهله اول درباره روابط دوجانبه بین دو کشور گفتگو خواهند کرد و در مورد مسائل منطقه‌ای و همکاری استراتژیک خود تبادل نظر خواهند کرد.

مسکو و پکن در سال‌های اخیر به هم نزدیک‌تر شده‌اند و شی و پوتین چند هفته قبل از حمله روسیه به اوکراین در فوریه، اعلام کردند که دو کشور شراکت «بدون محدودیت» دارند.

چین از آن زمان از محکوم کردن این تجاوز امتناع کرده است، در عوض مکرراً ناتو و ایالات متحده را مقصر درگیری می‌داند و همزمان که روسیه به طور فزاینده‌ای در صحنه جهانی منزوی می‌شود، چین همچنان یکی از معدود حامیان کلیدی مسکو باقی ‌مانده است.

اما با گذشت بیش از 10 ماه از این جنگ فرسایشی، صحنه بین‌المللی بسیار متفاوت به نظر می رسد و به گفته کارشناسان، روابط بین هر دو شریک نیز بر همین اساس تغییر کرده است.

به جای پیروزی سریعی که توسط برخی پیش‌بینی می‌شد، تهاجم پوتین با شکست‌های متعدد در میدان نبرد، از جمله کمبود تجهیزات اولیه مواجه شده‌است. روحیه در بخش‌های مختلف روسیه پایین است و بسیاری از غیرنظامیان در این زمستان سخت با مشکلات اقتصادی مواجه هستند.

روز پنجشنبه، روسیه یکی از بزرگترین حملات موشکی خود از زمان آغاز جنگ در فوریه را انجام داد، با انفجارهایی که روستاها و شهرهای سراسر اوکراین را به لرزه درآورد. مقامات اوکراینی چندین روز است که هشدار داده‌اند که روسیه در حال آماده شدن برای یک حمله همه جانبه به شبکه برق اوکراین در پایان سال 2022 است که کشور را در آستانه سال نو در تاریکی فرو می برد.

یون سان، مدیر برنامه چین در اندیشکده استیمسون مستقر در واشنگتن معتقد است که چین مشتاق پایان جنگ است. «شی تلاش خواهد کرد  که با پوتین بر اهمیت صلح تاکید کند. همزمان که روسیه نسبت به عدم پیشرفت در میدان نبرد بی تاب شده است، از نظر چین زمان مذاکرات صلح در حال فرارسیدن است.»

آلفرد وو، دانشیار سیاست عمومی در دانشگاه ملی سنگاپور می‌گوید: «چین نیز با موضع‌گیری خود در کنار روسیه تا حدی منزوی‌تر از پیش شده است.»

وو به نارندرا مودی نخست وزیر هند به عنوان نمونه ای از سخت شدن موضع در قبال جنگ روسیه اشاره کرد. اگرچه هند تهاجم مسکو را مستقیماً محکوم نکرده است، مودی در ماه سپتامبر به پوتین گفت که اکنون زمان جنگ نیست و از او خواست به سمت صلح حرکت کند.

وو گفت که این تغییر به این معنی است که چین اکنون در روابط خود با روسیه تنها مانده است. این دلیل دیگری است که شی می‌تواند مشتاق یک راه حل سریع باشد. شی پیش از این در آخرین دیدار با پوتین در سپتامبر در یک نشست منطقه‌ای در ازبکستان، نشانه‌هایی از بی‌تابی نشان داده بود. در آن زمان، پوتین اذعان کرد که پکن در مورد درگیری «سوالات و نگرانی‌هایی» دارد و این می‌تواند اعتراف پنهانی به مواضع در حال واگرایی آنها باشد.

اما به گفته کارشناسان، وضعیت داخلی چین نیز در ماه‌های اخیر به‌طور قابل توجهی تغییر کرده است، موضوعی که می‌تواند این بار رویکرد متفاوت شی در قبال پوتین را به دنبال داشته باشد.

چین در حال حاضر در حال مبارزه با شیوع شدید کرونا است که پس از کنار گذاشتن سیاست سختگیرانه کووید صفر و با کاهش محدودیت‌ها و بازگشایی بخشی از مرزها اتفاق افتاد. این چرخش پس از یک موج بی‌سابقه‌ از اعتراض‌ها در سراسر کشور در مخالفت با کووید صفر رخ داد که در برخی موارد به نارضایتی‌های گسترده‌تری علیه شی و حزب کمونیست حاکم نیز گسترش یافت.

در مرکز این بحران، شی قرار دارد که در ماه اکتبر به طور هنجارشکنانه‌ای وارد دوره سوم ریاست جمهوری خود شد، با کنترلی محکم بر قدرت و حلقه نزدیکی از وفاداران در اطرافش.

سان از مرکز استیمسون با اشاره به تثبیت قدرتی که شی در ماه اکتبر انجام داد گفت: «اکنون با کنار رفتن دغدغه‌های داخلی، شی در موقعیت بهتری برای تمرکز بر روسیه قرار دارد.»

او افزود که علیرغم عدم رضایت از جنگ، چین و روسیه "به دلایل ژئوپلیتیک" همسو هستند. هر دو کشور با غرب تنش دارند و این دو رهبر اغلب دیدگاه‌های مشترکی را برای نظم نوین جهانی مطرح کرده اند.

«دو رئیس‌جمهور بر مشارکت، همکاری و روابط قوی خود تأکید خواهند داشت. آنها می‌خواهند این پیام را بفرستند که این مشترکات برایشان اهمیت بیشتری از جنگ در اوکراین دارد.(جنگ) در سال گذشته برای چین آزاردهنده بوده و بر منافع چین در اروپا تأثیر گذاشته است. اما آسیب تا حدی نیست که چین روسیه را رها کند.»

وو اذعان کرد که این رابطه برای هر دو کشور بنیادی است و به نفع بردن چین از سوخت ارزان روسیه در طول جنگ اشاره کرد. با این حال، او افزود، اعتراضات چین، شیوع کووید و تلفات اقتصادی متعاقب آن ، شی را در موقعیت آسیب‌پذیرتری قرار داده است که می‌تواند به معنای حمایت مادی و معنوی کمتری از روسیه باشد.

وو گفت: «ابزارهای سیاسی که شی جین پینگ می‌تواند از آن‌ها برای حمایت از روسیه استفاده کند اکنون بسیار محدود شده‌اند. از نظر سیاسی، حمایت داخلی از شی نیز به شدت کاهش یافته است و دوره سوم ریاست‌جمهوری آن چنان مایه امیدواری نیست.»