پشت پرده دو دهه کار اطلاعاتی اسرائیل؛ چگونه کار تل‌آویو به جنگ تمام عیار با حزب الله کشید؟

به گزارش اکوایران، تا لحظه‌ای که رهبر فقید حزب‌ا‌الله ترور شد، کم‌تر کسی باور داشت که اسرائیل قصد این کار را داشته باشد.

در تاریخ ۲۷ سپتامبر، وقتی که او در یک دژ زیرزمینی متعلق به حزب‌الله، در عمق 12 متری زیر زمین، پناه گرفته بود، همراهانش به او توصیه کردند که به مکان امن‌تری منتقل شود. اما طبق اطلاعات اسرائیل، نصرالله این پیشنهاد را رد کرد. در دیدگاه او، اسرائیل هیچ علاقه‌ای به جنگ تمام‌عیار نداشت.

به نوشته نیویورک تایمز، آنچه که او نمی‌دانست این بود که سازمان‌های اطلاعاتی اسرائیل در حال پیگیری حرکات او بودند - و این کار را برای سال‌ها انجام می‌دادند.

مدتی بعد، جنگنده‌های اف-۱۵ اسرائیل هزاران پوند مواد منفجره را بر روی دژ رها کردند که باعث نابودی پناهگاه در انفجار شدیدی شد که ائ و دیگر فرماندهان ارشد حزب‌الله را مدفون کرد. روز بعد، پیکر نصرالله در کنار یکی از سرداران ارشد ایرانی مستقر در لبنان پیدا شد. طبق اطلاعات جمع‌آوری‌شده، هر دو نفر به دلیل خفگی جان خود را از دست دادند.

ترور رهبر حزب‌الله، که ده‌ها سال فرماندهی گروه لبنانی را در جنگ با اسرائیل بر عهده داشت، نقطه اوج یک حمله دو هفته‌ای بود. این کمپین ترکیبی از مهندسی فناوری پنهانی و نیروی نظامی بود که شامل انفجار از راه دور هزاران دستگاه پیجر و واکی‌تاکی اعضای حزب‌الله و همچنین بمباران‌های هوایی سنگین به منظور از میان بردن هزاران موشک و راکت با قابلیت هدف‌گیری اسرائیل بود.

دو دهه کار اطلاعاتی

این عملیات همچنین نتیجه دو دهه کار اطلاعاتی برای آماده‌سازی برای جنگی تمام‌عیار بود که بسیاری پیش‌بینی می‌کردند در نهایت رخ خواهد داد. گزارش تحقیقی نیویورک تایمز که بر اساس مصاحبه با ده‌ها مقامات فعلی و پیشین اسرائیلی، آمریکایی و اروپایی انجام شده، ادعا می‌کند که جاسوسان اسرائیلی به طور گسترده‌ای به حزب‌الله نفوذ کرده بودند. به ادعای این رسانه، آن‌ها افرادی را استخدام کرده بودند تا دستگاه‌های شنود را در پناهگاه‌های حزب‌الله نصب کنند، نشست‌های بین فرماندهان ارشد و نزدیکانش را ردیابی کردند و تقریباً به‌طور مستمر از تحرکات رهبران این گروه آگاهی داشتند.

این داستان شامل رویدادهای مهمی است، مانند سال ۲۰۱۲ که واحد ۸۲۰۰ اسرائیل - معادل آژانس امنیت ملی آمریکا - مقدار زیادی اطلاعات از جمله جزئیات پناهگاه‌های مخفی رهبران و زرادخانه موشک‌ها و راکت‌های گروه را به سرقت برد.

اشتباهاتی نیز وجود داشت، مانند اواخر سال ۲۰۲۳ که یک تکنسین حزب‌الله به باتری‌های واکی‌تاکی‌ها مشکوک شد.

با نگرانی از این‌که عملیات فاش شود، مقامات ارشد اطلاعاتی از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، خواستند تا دستور دهد که این دستگاه‌ها منفجر شوند، که این دستور موجب آغاز کمپینی شد که در نهایت منجر به ترور رهبر حزب‌الله شد.

کمپین علیه حزب‌الله، که بخشی از یک جنگ گسترده‌تر است، یکی از بزرگ‌ترین دشمنان اسرائیل را تضعیف و به استراتژی منطقه‌ای ایران آسیب وارد کرد. آسیب به محور ایران  موجب بازتعریف دینامیک‌های خاورمیانه و در نهایت به سقوط اسد در سوریه انجامید.

رویکردهای متفاوت

تفاوت بین رویکردهای اسرائیل به حزب‌الله و حماس نیز آشکار و عمده است. تمرکز شدید اطلاعاتی بر حزب‌الله نشان می‌دهد که رهبران اسرائیل معتقد بودند که این گروه لبنانی بزرگ‌ترین تهدید قریب‌الوقوع برای اسرائیل است. و با این حال، حماس در نوار غزه، گروهی که اطلاعات اسرائیل باور داشت هیچ علاقه‌ای به حمله به اسرائیل ندارد و قادر به انجام چنین حملاتی نیست، حمله‌ای غافلگیرانه انجام داد و تل‌آویو را بدون آمادگی گیر انداخت.

اسرائیل برای دهه‌ها در یک رویارویی با حسن نصرالله و فرماندهان ارشد حزب‌الله، قرار داشت و ارزیابی‌های اطلاعاتی اسرائیل به این نتیجه رسید که بازسازی این گروه پس از ترور آن‌ها ممکن است سال‌ها و شاید بیش از یک دهه زمان ببرد. گروه جدیدی از رهبران که اکنون مسئولیت را به عهده دارد، تجربه رزمی کمتری نسبت به نسل پیشین دارد.

با این حال، رهبران جدید، مانند بنیان‌گذاران حزب‌الله، توسط یک اصل محرک مرکزی هدایت می‌شوند: درگیری با اسرائیل. 

شیمون شاپیرا، فرمانده نظامی سابق و نویسنده کتاب «حزب‌الله: میان ایران و لبنان» گفت: «درگیری با اسرائیل دلیل اصلی وجود حزب‌الله است. آنها مجدداً خود را تسلیح و بازسازی خواهند کرد. این تنها مسأله زمان است.»

ساخت شبکه‌ای از منابع اطلاعاتی

جنگ ۲۰۰۶ بین اسرائیل و حزب‌الله یک بن‌بست خونین بود. اسرائیل پس از ۳۴ روز نبرد که با ربایش و کشتن دو سرباز اسرائیلی آغاز شده بود، از لبنان عقب‌نشینی کرد. این جنگ که به اهداف اسرائیل نرسید، نوعی تحقیر بود و باعث شد کمیته‌ای برای تحقیق تشکیل شود و استعفای مقامات عالی‌رتبه و بحث‌هایی در داخل دستگاه امنیتی اسرائیل در خصوص کیفیت اطلاعات آن صورت گیرد.

اما عملیات‌های انجام‌شده در طول جنگ، که بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده اسرائیل انجام شده بود، بنیان رویکرد بعدی اسرائیل شد. در یکی از این عملیات‌ها، دستگاه‌های ردیابی بر روی موشک‌های فجر حزب‌الله کار گذاشته شد که اطلاعاتی درباره مهمات پنهان‌شده در داخل پایگاه‌های نظامی مخفی، انبارهای غیرنظامی و خانه‌ها در اختیار اسرائیل قرار داد. طبق گفته سه مقام سابق اسرائیلی، در جنگ ۲۰۰۶، نیروی هوایی اسرائیل این سایت‌ها را بمباران و موشک‌ها را نابود کردند.

در سال‌های پس از جنگ، حسن نصرالله اعتماد به نفس زیادی داشت و معتقد بود حزب‌الله می‌تواند در یک درگیری دیگر با اسرائیل پیروز شود، و آن را به تار عنکبوتی تشبیه می‌کرد – یک تهدید از دور اما تهدیدی که می‌توان به راحتی آن را کنار زد.

طبق گفته ۱۰ مقام فعلی و سابق آمریکایی و اسرائیلی، هنگامی که حزب‌الله شروع به بازسازی کرد، موساد، سرویس اطلاعات خارجی اسرائیل، شبکه‌ای از منابع اطلاعاتی انسانی داخل این گروه ایجاد کرد. موساد به‌طور خاص افرادی را در لبنان به کار گرفت تا به حزب‌الله در ساخت تأسیسات مخفی کمک کنند. منابع موساد اطلاعاتی را در مورد مکان‌های پناهگاه‌ها به اسرائیل داده و در نظارت بر آن‌ها کمک کردند. اسرائیل عموماً اطلاعات مربوط به حزب‌الله را با ایالات متحده و متحدان اروپایی به اشتراک می‌گذاشت.

طبق گفته پنج مقام فعلی و سابق اسرائیل و مقامات اروپایی، در سال ۲۰۱۲ اتفاقی مهم رخ داد، زمانی که واحد ۸۲۰۰ اسرائیل یک مجموعه اطلاعاتی عظیم از جمله مکان‌های دقیق پناهگاه‌های رهبران حزب‌الله، مخفیگاه‌های آن‌ها و زرادخانه‌های موشک‌ها و راکت‌های گروه را به دست آورد. این عملیات اعتماد به نفس را در داخل دستگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل افزایش داد، که در صورت اجرایی شدن تهدیدهای نتانیاهو برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، ارتش اسرائیل می‌تواند توانایی حزب‌الله برای انتقام‌گیری را از بین ببرد.

بنیامین نتانیاهو پس از این عملیات به دفتر مرکزی واحد ۸۲۰۰ در تل آویو رفت. در طول این بازدید، رئیس واحد ۸۲۰۰ با چاپ مجموعه اطلاعات، یک دسته بزرگ از کاغذ را روی میز گذاشت و به نتانیاهو گفت: «شما اکنون می‌توانید به ایران حمله کنید». اما، اسرائیل حمله نکرد.

در سال‌های پس از آن، دستگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل تلاش کردند تا اطلاعات جمع‌آوری‌شده از عملیات قبلی را تصحیح کنند تا اطلاعاتی قابل استفاده در صورت وقوع جنگ با حزب‌الله تهیه کنند. طبق گفته دو مقام نظامی اسرائیلی، هنگامی که جنگ ۲۰۰۶ به پایان رسید، اسرائیل برای کمتر از ۲۰۰ رهبر، نیروی عملیاتی، انبارهای اسلحه و مکان‌های موشک حزب‌الله «پورتفولیوی اهداف» داشت. زمانی که اسرائیل کمپین خود را در سپتامبر امسال آغاز کرد، این رقم به ده‌ها هزار هدف رسید.

تبدیل پیجرها به دستگاه‌های مرگبار

برای به دست آوردن برتری در جنگی احتمالی با حزب‌الله، اسرائیل همچنین برنامه‌هایی برای خرابکاری از درون این گروه طراحی کرد. طبق گفته شش مقام فعلی و سابق اسرائیلی، واحد ۸۲۰۰ اسرائیل و موساد رهبری طرحی را بر عهده داشتند که در آن دستگاه‌هایی بمب‌گذاری شده به حزب‌الله عرضه می‌شد که می‌توانستند در زمانی در آینده منفجر شوند.

طراحی و تولید این دستگاه‌ها نسبتاً ساده بود. مهندسان اسرائیلی توانستند مواد منفجره PETN را در باتری‌های دستگاه‌های الکترونیکی قرار دهند و آن‌ها را به بمب‌های کوچک تبدیل کنند. عملیات دشوارتر بر عهده موساد بود که برای نزدیک به یک دهه حزب‌الله را فریب داد تا تجهیزات نظامی و دستگاه‌های ارتباطی را از شرکت‌های پوششی اسرائیلی خریداری کند.

در سه سال بعد، توانایی فزاینده اسرائیل در هک کردن گوشی‌های موبایل باعث شد حزب‌الله، ایران و متحدان آن‌ها نگران استفاده از تلفن‌های هوشمند باشند. افسران اسرائیلی از واحد ۸۲۰۰، با استفاده از ربات‌ها در شبکه‌های اجتماعی برای انتشار گزارش‌های خبری به زبان عربی در مورد توانایی اسرائیل در هک کردن گوشی‌ها، به ترس بیشتر کمک کردند.

با نگرانی نسبت به از دست رفتن امنیت گوشی‌های هوشمند، رهبری حزب‌الله تصمیم گرفت استفاده از پیجرها را گسترش دهد. این دستگاه‌ها به آن‌ها این امکان را می‌داد که پیام‌هایی به جنگجویان ارسال کنند، اما اطلاعات موقعیت جغرافیایی را افشا نمی‌کردند و دوربین و میکروفونی نداشتند که بتوان آنها را هک کرد.

با گسترش استفاده از پیجرها، حزب‌الله به دنبال پیجرهایی با مقاومت بالا برای شرایط جنگی بود. مقامات اطلاعاتی اسرائیل عملیات پیجر را دوباره بررسی کردند و تلاش کردند شبکه‌ای از شرکت‌های پوششی ایجاد کنند تا منشأ دستگاه‌ها پنهان بماند و محصولات را به حزب الله بفروشند.

افسران اطلاعاتی اسرائیل برند تایوانی گلد آپولو، که برای پیجرهای خود شناخته شده بود، را هدف قرار دادند. در ماه مه ۲۰۲۲، شرکتی به نام BAC Consulting در بوداپست ثبت شد. یک ماه بعد، در صوفیه بلغارستان، شرکتی به نام Norta Global Ltd به نام یک شهروند نروژی به ثبت رسید.

BAC Consulting یک قرارداد مجوز از شرکت گلد آپولو خریداری کرد تا مدل جدیدی از پیجر با نام AR-924 Rugged تولید کند. این مدل بزرگ‌تر از پیجرهای موجود گلد آپولو بود اما به‌عنوان دستگاهی ضدآب و با عمر باتری طولانی‌تر نسبت به رقبا تبلیغ می‌شد.

بر اساس گفته‌های مقامات اسرائیلی، تولید این پیجرها در اسرائیل تحت نظارت موساد انجام شد. مأموران موساد از طریق واسطه‌ها، بازاریابی این پیجرها را به خریداران حزب‌الله آغاز کرده و برای خرید عمده قیمت تخفیفی ارائه دادند.

موساد در یک جلسه در مارس ۲۰۲۳ این دستگاه را، بدون مواد منفجره‌، به نتانیاهو معرفی کرد. به گفته دو منبع مطلع، نخست‌وزیر در مورد دوام این دستگاه شک داشت و از رئیس موساد، دیوید بارنئا، پرسید که آیا این دستگاه به‌راحتی خراب می‌شود. بارنئا اطمینان داد که این دستگاه مقاوم است. نتانیاهو برای اطمینان، ناگهان دستگاه را برداشت و به دیوار دفترش پرت کرد. دیوار ترک خورد، اما پیجر آسیب ندید. شرکت پوششی موساد نخستین محموله پیجرها را در پاییز همان سال برای حزب‌الله ارسال کرد.

شبیه‌سازی‌های جنگی

در اکتبر ۲۰۲۳، زمانی که حملات حماس بحث‌های شدیدی را در کابینه اسرائیل درباره آغاز جنگ تمام‌عیار علیه حزب‌الله برانگیخت، عملیات مربوط به پیجرها به‌طور کامل اجرایی نشده بود. 

برخی، از جمله وزیر دفاع یوآو گالانت، خواهان حمله به حزب‌الله بودند که از ۸ اکتبر با پرتاب موشک‌هایی به اسرائیل به همبستگی با حماس پرداخت. او این فرصت را مناسب می‌دانست تا با «دشمن قدرت‌مندتر» یعنی حزب‌الله مقابله کنند، پیش از آن‌که به دشمن کم‌قدرت‌تر یعنی حماس بپردازند. اما پس از تماس تلفنی با جو بایدن در ۱۱ اکتبر ۲۰۲۳، نتانیاهو و کابینه جنگی جدیدش تصمیم گرفتند فعلاً از باز کردن جبهه‌ای دیگر با حزب‌الله خودداری کنند و بدین ترتیب بحث‌های سطح بالا در این زمینه برای چندین ماه پایان یافت.

در همین حال که اسرائیل تمرکز خود را روی حماس گذاشته بود، مقامات نظامی و اطلاعاتی همچنان به تدوین برنامه‌هایی برای جنگ احتمالی با حزب‌الله ادامه دادند. تحلیل‌گران اطلاعاتی اسرائیل که استفاده از دستگاه‌ها را به‌طور مداوم رصد می‌کردند، متوجه یک مشکل احتمالی شدند. حداقل یک تکنسین حزب‌الله به این نتیجه رسیده بود که واکی‌تاکی‌ها ممکن است حاوی مواد منفجره باشند. به گفته سه مقام دفاعی اسرائیلی، اسرائیل با این موضوع به‌سرعت برخورد کرد و این تکنسین را در حمله هوایی به قتل رساند.

در طی تقریباً یک سال، اطلاعات اسرائیل و نیروی هوایی حدود ۴۰ شبیه‌سازی جنگی برای هدف قرار دادن حسن نصرالله و دیگر رهبران ارشد حزب‌الله انجام دادند. به گفته دو مقام اسرائیلی، هدف این بود که بتوانند آن‌ها را به‌طور هم‌زمان هدف قرار دهند، حتی اگر در مکان‌های جداگانه باشند.

تشدید تنش‌ها

در تابستان امسال، تنش‌ها به نقطه جوش رسید. در ماه ژوئیه، حمله موشکی حزب‌الله در شهرک مجدل‌شمس در بلندی‌های جولان منجر به کشته شدن دوازده اسرائیلی شد. چند روز بعد، اسرائیل با یک حمله هوایی در بیروت واکنش نشان داد که به کشته شدن فؤاد شکر انجامید. این اقدام، که ترور یکی از فرماندهان ارشد نیروهای حزب‌الله بود، اقدامی تحریک‌آمیز تلقی شد.

پس از این تبادل حملات، بار دیگر بحث درباره باز کردن یک «جبهه شمالی» علیه حزب‌الله در کابینه اسرائیل مطرح شد. به گفته چهار مقام اسرائیلی، ارتش اسرائیل و موساد استراتژی‌های متفاوتی برای یک کمپین نظامی علیه حزب‌الله تدوین کردند.

در اواخر ماه اوت، دیوید بارنئا، رئیس موساد، نامه‌ای محرمانه به بنیامین نتانیاهو نوشت. این نامه شامل پیشنهاد یک کمپین دو تا سه هفته‌ای بود که هدف آن از بین بردن بیش از نیمی از توان موشکی حزب‌الله و تخریب تأسیسات در شعاع 10 کیلومتری مرز با اسرائیل بود. هم‌زمان، مقامات ارشد نظامی تلاش‌های خود را برای ترغیب نتانیاهو به تشدید حملات علیه حزب‌الله آغاز کردند.

آغاز کمپین

اطلاعات جدید، این برنامه‌ریزی‌ها را مختل کرد. طبق گفته چند مقام، عوامل حزب‌الله نسبت به احتمال خرابکاری در پیجرها مشکوک شده بودند. در ۱۱ سپتامبر، حزب‌الله برخی از پیجرها را برای بررسی به ایران ارسال کرده است. مقامات اسرائیلی می‌دانستند که افشای این عملیات مخفی فقط مسئله زمان است.

در ۱۶ سپتامبر، نتانیاهو با مقامات امنیتی ارشد برای بررسی این موضوع دیدار کرد که آیا باید پیجرها را در عملیاتی تحت عنوان «یا استفاده کن یا از دست بده» منفجر کنند یا نه. برخی با این اقدام مخالف بودند، زیرا ممکن بود منجر به واکنش شدید حزب‌الله و حتی حمله احتمالی ایران شود.

با این حال، نتانیاهو دستور اجرای عملیات را صادر کرد. روز بعد، در ساعت ۳:۳۰ بعدازظهر به وقت محلی، موساد دستور ارسال یک پیام رمزگذاری‌شده به هزاران پیجر را صادر کرد. چند ثانیه بعد، این پیجرها منفجر شدند. 

پس از عملیات پیجرها، کابینه نتانیاهو با حمایت مقامات ارشد دفاعی، تصمیم به یک جنگ تمام‌عیار گرفت که با مجموعه‌ای از اقدامات تنش‌زا همراه بود.

روز پس از انفجار پیجرها، موساد اقدام به منفجر کردن بی‌سیم‌هایی کرد که بیشتر آن‌ها هنوز در انبار بودند، زیرا رهبران حزب‌الله هنوز نیروهای خود را برای نبرد علیه اسرائیل بسیج نکرده بودند.

در مجموع، ده‌ها نفر در اثر انفجارهای پیجرها و بی‌سیم‌ها کشته شدند، و هزاران نفر زخمی شدند. بیشتر قربانیان، نیروهای حزب‌الله بودند که در میان رده‌های بالای این گروه هرج‌ومرج ایجاد کرد.

چند روز بعد، در ۲۰ سپتامبر، جنگنده‌های اسرائیلی ساختمانی در بیروت را هدف قرار دادند که فرماندهان نیروی ویژه رضوان حزب‌الله در آنجا در یک پناهگاه جلسه داشتند. در این حمله، چندین نفر از جمله ابراهیم عقیل، رئیس عملیات نظامی حزب‌الله، کشته شدند.

در ۲۳ سپتامبر، نیروی هوایی اسرائیل یک کمپین بزرگ به راه انداخت و بیش از ۲,۰۰۰ هدف مرتبط با انبارهای موشک‌های میان‌برد و بلندبرد حزب‌الله را بمباران کرد.

تصمیم سرنوشت‌ساز: ترور رهبری حز‌ب‌الله

اما مهم‌ترین تصمیم همچنان باقی مانده بود: آیا باید سید حسن نصرالله ترور شود یا خیر؟

در حالی که مقامات ارشد اسرائیل در این مورد بحث می‌کردند، اطلاعات جدیدی به دست آمد که نشان می‌داد نصرالله قصد دارد به پناهگاهی منتقل شود که دسترسی به آن بسیار دشوارتر خواهد بود.

در ۲۶ سپتامبر، با آماده شدن نتانیاهو برای پرواز به نیویورک جهت شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، نتانیاهو با مشاوران ارشد سیاسی، اطلاعاتی و نظامی خود دیدار کرد تا درباره تأیید ترور نصرالله تصمیم‌گیری کند. آن‌ها همچنین باید مشخص می‌کردند که آیا باید پیش از حمله، آمریکایی‌ها را در جریان قرار دهند یا خیر.

نتانیاهو و دیگر مشاوران ارشد با اطلاع‌رسانی به دولت بایدن مخالفت کردند. آن‌ها معتقد بودند که مقامات آمریکایی با این حمله مخالفت خواهند کرد، اما در هر صورت، ایالات متحده در صورت واکنش ایران، از اسرائیل دفاع خواهد کرد.

آن‌ها تصمیم گرفتند که آمریکا را در جریان نگذارند.

نتانیاهو روز بعد، پس از فرود در نیویورک و تنها چند ساعت پیش از سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، مجوز ترور را صادر کرد.

در سخنرانی خود، او درباره نفوذ حزب‌الله بر لبنان صحبت کرد و خطاب به رؤسای جمهور و نخست‌وزیران حاضر ادعا کرد : «نگذارید نصرالله لبنان را به ورطه نابودی بکشاند». کمی پس از آن، جنگنده‌های F-15 اسرائیل که بر فراز بیروت بودند، هزاران پوند مواد منفجره را رها کردند.