مسقط آماده میزبانی مذاکرات غیرمستقیم می‌شود؛ چرا تهران عمان را بر امارات و قطر ترجیح داد؟

به گزارش اکوایران، نشانه‌های فزاینده‌ای وجود دارد که عمان به زودی میزبان مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده خواهد بود. این موضوع همزمان با استفاده ایران از مسقط برای پاسخ به نامه‌ای از رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ است که توسط ابوظبی منتقل شده بود.

یک منبع سیاسی ارشد ایرانی اخیراً به امواج‌مدیا گفت، امارات متحده عربی «مطمئناً علاقه‌مند» به میزبانی گفتگوها بوده است و بر این نکته تأکید کرد که واشنگتن «ترجیح داد که امارات نامه را منتقل کند.» با این حال، او همچنین بر این نکته اصرار داشت که «آنچه در نهایت مهم است، ترجیح ماست.»

در توضیح دلایل ایران برای عدم ادامه مذاکرات با ابوظبی به عنوان میزبان، منبع دوم ارشد ایرانی به عادی‌سازی روابط امارات با اسرائیل و اختلافات جاری بر سر ادعای امارات در مورد سه جزیره تحت کنترل ایران در خلیج فارس اشاره کرد. این منبع افزود عمان در این زمینه سابقه خوبی دارد و جمهوری اسلامی ایران «به عمان نسبت به دیگران اعتماد بیشتری دارد.»

به همراه عمان، قطر نیز در سال‌های اخیر نقش کلیدی به عنوان میانجی در تعاملات ایران و ایالات متحده ایفا کرده است. این منبع ارشد که از اظهار نظر درباره نقش دوحه در تسهیل دیپلماسی خودداری کرد، به تفاوت‌ها با قطری‌ها در مورد تحولات سوریه اشاره کرد، جایی که دوحه از اسلام‌گرایان سنی حمایت کرده است که رئیس‌جمهور سابق بشار اسد را در دسامبر 2024 سرنگون کردند. اسد مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران بود. این منبع همچنین به نارضایتی تهران از وضعیت وجوه ایرانی که پیش‌تر در کره جنوبی مسدود شده بود و تحت مبادله زندانیان بین ایران-آمریکا در سال 2023 به قطر منتقل شد، اشاره کرد. گفته می‌شود دسترسی به این وجوه تنها چند هفته پس از اجرایی شدن توافق، توسط واشنگتن محدود شده است.

یک منبع سیاسی مطلع که خواست نامش فاش نشود گفت: «نگاه ایران این است که عمان باید میزبان باشد. این کشور همچنان تلاش کرده است تا یک میانجی بی‌طرف باقی بماند.» در حالی که او از ذکر «دلیل سیاسی خاص برای ترجیح آشکار میانجیگری عمان خودداری کرد، بر «تداوم و ثبات در دوستی با جمهوری اسلامی ایران» به عنوان عوامل تعیین‌کننده تأکید کرد.

قابل توجه است که منبع دوم ارشد ایرانی اشاره کرد که فراتر از نامه‌هایی که رد و بدل شده، در ماه گذشته نیز پیام‌هایی ارسال شده است. «تعداد زیاد دیگری از کاندیداها برای میزبانی وجود داشت. از روسیه گرفته تا ژاپن، تروئیکای اروپایی (بریتانیا، آلمان، فرانسه)، سوئیس، دیگر اروپایی‌ها و عرب‌ها، و حتی ترکیه». این سخنان نشانه این است که بازیگران مختلف علاقه‌مند به کمک برای جلوگیری از رویارویی میان ایران و ایالات متحده هستند.

اما در حالی که بسیاری از توجهات معطوف به لجستیک گفتگوها، از جمله یک درگیری ظاهری بر سر این‌که آیا تعامل باید مستقیم یا غیرمستقیم باشد، است، ماهیت اصلی اختلاف بر سر برنامه هسته‌ای ایران همچنان مبهم باقی مانده است. اگر دولت ترامپ خواهان برچیدن برنامه هسته‌ای ایران به سبک لیبی باشد، احتمالاً یک درگیری به‌وجود خواهد آمد، خصوصاً با توجه به اینکه زمان مهلت دو ماهه ترامپ برای رسیدن به توافق در حال طی شدن است.

ایران در تاریخ 26 مارس به نامه ترامپ پاسخ رسمی داد و پاسخ کتبی خود را به مقامات عمانی تحویل داد تا آن را به واشنگتن منتقل کنند. قابل ذکر است که نامه رئیس‌جمهور آمریکا توسط مشاور دیپلماتیک اماراتی، انور قرقاش، در تاریخ 12 مارس تحویل داده شد.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ 27 مارس به خبرنگاران گفت که ایران با ایالات متحده گفتگوهای غیرمستقیم برگزار خواهد کرد. این موضع در تاریخ 6 آوریل تأکید شد و توسط سایر مقامات ارشد ایرانی نیز تکرار شد.

این دیپلمات ارشد ایرانی افزود تا زمانی که کمپین «فشار حداکثری» ترامپ و تهدیدات نظامی ادامه داشته باشد، جمهوری اسلامی ایران مخالف مذاکرات مستقیم است.

عراقچی گفت که نامه ترامپ به طور کامل ارزیابی شد و حاوی تهدیدات بود. او افزود: «ما اجازه نمی‌دهیم کسی از زبان تهدید علیه مردم ایران استفاده کند.»

مسعود پزشکیان نیز در تاریخ 30 مارس تأیید کرد که ایران احتمال مذاکرات مستقیم با ایالات متحده را در نامه رد کرده است.

پزشکیان گفت که پاسخ تهران تحویل داده شده است و افزود: «اگرچه در پاسخ ما موضوع مذاکره مستقیم بین دو طرف رد شده است، اما گفته شده که مسیر مذاکرات غیرمستقیم باز است.»

او تأکید کرد: «رهبر انقلاب نیز گفته‌اند که مذاکرات غیرمستقیم می‌تواند ادامه یابد.» او اظهار داشت که «رفتار آمریکایی‌ها تعیین‌کننده ادامه مسیر مذاکرات خواهد بود.»

در همین حال، ترامپ در تاریخ 30 مارس شدیدترین هشدار خود به ایران را صادر کرد و تهدید کرد که عدم رسیدن به توافق با واشنگتن، پیامدهایی در پی خواهد داشت.ترامپ در یک مصاحبه تلفنی به ان‌بی‌سی گفت: «اگر آنها توافق نکنند، بمباران خواهد شد. این بمبارانی خواهد بود که هیچ‌گاه قبلاً مشابه آن را ندیده‌اند.»

وب‌سایت نور نیوز که به مشاور امنیت ملی سابق علی شمخانی مرتبط است، ترامپ را ترسو توصیف کرد که دوباره تهدیدات توخالی می‌کند.

روزنامه دولتی و انگلیسی‌زبان تهران تایمز در تاریخ 31 مارس ادعا کرد که نیروهای مسلح ایران «موشک‌هایی را آماده کرده‌اند» که می‌توانند به مواضع ایالات متحده در منطقه برسند تا به تهدید ترامپ پاسخ دهند.

رهبری نیز در سخنرانی خود در مراسم عید فطر در تاریخ 31 مارس، به نمازگزاران اطمینان داد که تهران «چندان انتظاری از شرارت‌های خارجی ندارد.» او افزود، با این حال ایران در صورت حمله «ضربه‌ای قوی» خواهد زد.

سخنگوی وزارت امور خارجه، اسماعیل بقائی نیز تهدید ترامپ به بمباران را به‌عنوان «توهینی به ذات صلح و امنیت بین‌المللی» محکوم کرد. او هشدار داد که ایالات متحده باید «عواقب اقدامات خود را بپذیرد.»

اگرچه نامه ترامپ خطاب به رهبر جمهوری اسلامی بود، اظهارات متناقضی در مورد این پاسخ وجود دارد.

شمخانی در تاریخ 28 مارس گفت که «مقامات مختلف پاسخ را آماده کرده‌اند».

اما پزشکیان در تاریخ 30 مارس تأکید کرد که «عمان پاسخ رهبر انقلاب را تحویل داده است» و این نشان می‌دهد که نامه دست‌کم از سوی او تأیید شده است.

شایعات مختلفی درباره محتوای نامه ترامپ وجود داشته است که عراقچی آن‌ها را به‌عنوان گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای رد کرده است.

محمد کاظم آل‌صادق، سفیر ایران در عراق، در تاریخ 28 مارس تأکید کرد که ترامپ خواسته‌هایی در ارتباط با متحدان منطقه‌ای ایران به‌علاوه برنامه‌های هسته‌ای و موشکی تهران مطرح کرده است.

او گفت که ترامپ به‌طور خاص درخواست کرده بود که نیروهای حشد الشعبی منحل شوند. در حالی که این نیرو مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران است، اما به‌طور رسمی بخشی از ارتش عراق است و توسط دولت عراق تأمین مالی می‌شود. در این زمینه، آل‌صادق گفت که او از این درخواست متعجب است، زیرا حشد الشعبی «یک نهاد رسمی و کاملاً عراقی است.» او افزود که «ما تنها درباره پرونده هسته‌ای صحبت خواهیم کرد؛ مسائل دیگر هیچ ارتباطی با ما ندارند. ما درباره موشک‌های بالستیک خود مذاکره نخواهیم کرد.»

علی‌رضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در تاریخ 29 مارس تأکید کرد که تهران هرگز درباره موشک‌ها یا ائتلاف‌های منطقه‌ای خود مذاکره نخواهد کرد.

اصرار تهران به مذاکرات غیرمستقیم در حالی است که ترامپ، حداقل به‌طور عمومی، بر تعامل مستقیم تأکید کرده است.

تهران پس از آن که ترامپ در سال 2018 ایالات متحده را از توافق هسته‌ای ایران در سال 2015 خارج کرد، از مذاکره با ترامپ خودداری کرد. یک سال بعد، ترامپ نامه‌ای به رهبر جمهوری اسلامی  از طریق نخست‌وزیر ژاپن، شینزو آبه، فرستاد، اما رهبر ایران نامه را نپذیرفت.

در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن (2021-2025)، ایران و ایالات متحده چندین دور مذاکرات غیرمستقیم برگزار کردند، اما این گفتگوها نتوانستند توافق هسته‌ای را احیا کنند.

اگرچه مذاکرات غیرمستقیم می‌تواند نقطه شروعی برای گفتگو با ایالات متحده باشد، پیشرفت در این گفتگوها ممکن است راه را برای مذاکرات مستقیم هموار کند.

تحرکات نظامی اخیر ایالات متحده در منطقه هند و اقیانوس آرام نگرانی‌ها را درباره حمله احتمالی به برنامه هسته‌ای ایران افزایش داده است.

تصاویر ماهواره‌ای در تاریخ 25 مارس استقرار بمب‌افکن‌های غیرقابل ردیابی B-2 Spirit را به دیگو گارسیا، یک پایگاه نظامی مشترک ایالات متحده و بریتانیا در اقیانوس هند، تأیید کرد. این پایگاه حدود 3870 کیلومتر (2405 مایل) از مرزهای جنوب‌شرقی ایران فاصله دارد.

بمب‌افکن‌های غیرقابل ردیابی قادرند مهمات GBU-57 را حمل کنند که می‌تواند برای هدف قرار دادن سایت‌های هسته‌ای زیرزمینی ایران استفاده شود. در حالی که ترامپ تهدید به اقدام نظامی کرده است، ممکن است ابتدا از تعرفه‌های ثانویه برای وادار کردن ایران به امتیازدهی استفاده کند.

اگر ترامپ سیاست خود در قبال ونزوئلا را تکرار کند که تعرفه‌های ثانویه 25 درصدی را بر کشورهای خریدار نفت آن تحمیل کرده، ایالات متحده ممکن است کشورهای تجارت‌کننده با ایران، به‌ویژه چین، را هدف قرار دهد.

در حالی که تحریم‌های ثانویه دسترسی ایران به سیستم‌های مالی جهانی را محدود کرده است، تعرفه‌های ثانویه فشار اضافی ایجاد خواهند کرد و تمام تجارت چین با ایران را جریمه خواهند کرد.